Dit is de samenvatting van maatschappijleer, over het hoofdstuk verzorgingsstaat. Dit is een onderwerp die in 4VWO wordt besproken. Onderwerpen die erin staan: de functies van een verzorgingsstaat, rechten en plichten, vrijemarkt, planeconomie, gelijkheid, vrijheid, sociaaldemocratische verzorgings...
Verzorgingsstaat
5.1 Wat is een verzorgingsstaat?
1.1 Nederland als verzorgingsstaat
Verzorgingsstaat = de overheid die zich actief bemoeit met de welvaart en -zijn van haar
inwoners. Nederland is een verzorgingsstaat.
Welvaart = de mate waarin mensen over voldoende middelen beschikken om hun behoeften
te vervullen.
Welzijn = de mate waarin mensen tevreden zijn over hun lichamelijke en geestelijke
gezondheid.
Delen van de risico’s
In een verzorgingsstaat staat de Solidariteitsgedachte (= een groep of samenleving is
bereid om risico's met elkaar te delen) centraal.
Van de overheid wordt verwacht dat ze wetten opstellen om mensen tot die solidariteit te
dwingen.
Collectief belang = iedereen kan het overkomen. Bijvoorbeeld, iemand wordt werkloos dan
krijgt hij wettelijk een uitkering waar jij en alle andere werknemende mensen samen voor
betalen, maar de situatie kan ook omgekeerd zijn.
In een verzorgingsstaat levert de overheid ook collectieve goederen, goederen waarvan
niemand uitgesloten kan worden, ook niet degenen die er niet voor betalen. (Voorbeeld:
dijken, bescherming leger). Bij collectieve goederen kunnen voor dilemma's zorgen: mensen
die die niet bijdragen profiteren toch. Dit kan een samenleving onder druk zetten, omdat
steeds meer mensen zich kunnen realiseren dat de bescherming die zij ontvangen niet
afhankelijk is van hun bijdragen. Mensen die van collectieve goederen profiteren heten ‘free
riders.
Functies van de verzorgingsstaat
Doelen van de verzorgingsstaat: welzijn en welvaart.
De wetenschappelijke Raad voor het regeringsbeleid onderscheid 4 functies:
1. Verzorgen, de verzorgingsstaat biedt zorg voor wie fysieke of psychische hulp nodig
hebben.
2. Verzekeren, de verzorgingsstaat regelt dat we verzekerd zijn tegen verlies van
inkomen. Als je werkt betaal je premies, voor wanneer je ziek, werkloos of
arbeidsongeschikt wordt. Daarnaast wordt er van het belastinggeld sociale
voorzieningen zoals de Algemene Ouderdomswet en de kinderbijslag betaald.
Socialezekerheidsstelsel = verzekert mensen van een inkomen bij werkloosheid,
ziekte, ouderdom of arbeidsongeschiktheid.
3. Verheffen, de verzorgingsstaat geeft iedereen kansen, iedereen heeft toegang tot
school. Ook bij verheffen hoort het betalen van bibliotheken, toneelgezelschappen en
musea.
4. Verbinden, de verzorgingsstaat zorgt voor de binding tussen mensen, en daarmee
voor de sociale cohesie. Het socialezekerheidsstelsel maakt mensen van elkaar
afhankelijk. En de overheidsbemoeienis kan de ongelijkheid tussen mensen
verkleinen. Ook onderwijs zorgt voor een connectie tussen mensen, het brengt ze bij
elkaar.
, Rechten en plichten
Sociale grondrechten zijn niet afdwingbaar bij de rechter, maar de grondwet verplicht de
overheid wel om zich eraan te houden.
Het gaat om:
- Voldoende werkgelegenheid. (art. 19)
- Bestaanszekerheid en spreiding welvaart. (art. 20)
- De bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het
leefmilieu. (art. 21)
- Volksgezondheid, voldoende woongelegenheid en maatschappelijke culturele
ontplooiing. (art. 22)
- Goed onderwijs (art. 23)
Bij een verzorgingsstaat horen rechten en plichten. Voorbeelden plichten:
De overheid moet zich inspannen om iedereen aan werk te helpen, maar in ruil daarvoor
moet iedereen die kan werken, zijn best doen om een baan te vinden. Anders krijg je geen
uitkering.
Het betalen van premies voor verzekeringen als de AOW (algemene ouderdomswet), WW
(werkloosheidswet) en de basiszorgverzekering.
Zonder deze plichten bestaat een verzorgingsstaat niet.
1. 2 Tussen plan en vrije markt
Nederland had ook een planeconomie en een vrijemarkteconomie kunnen zijn. Maar door
keuzes uit het verleden zijn we een verzorgingsstaat. Bij een planeconomie en een
vrijemarkteconomie gaat het om een keuze tussen vrijheid en gelijkheid.
Gelijkheid: planeconomie
Socialistische en communistische denkbeelden zijn gebaseerd op het ideaal van gelijkheid.
In de communistische staatsopvatting neemt de staat de gehele verzorging van zijn
burgers op zich. Onderwijs en kinderopvang zijn er goed georganiseerd, het analfabetisme
is lag en de arbeidsparticipatie van vrouwen hoog.
Op economisch gebied wordt er gekozen voor een planeconomie. Particulier
ondernemerschap is er niet en wordt niet toegestaan. De overheid beheert de
productiemiddelen (grond, bedrijven, kapitaal) met het doel het werk en de opbrengst eerlijk
te verdelen.
In de praktijk werkte dit niet zo vaal. In de Sovjet-Unie waren er veel onderdrukkingen en
geweld, mensen werden gedwongen bepaald werk te doen en hun opbrengsten af te staan.
Ook stierven miljoenen Russen door slechte planning van honger. Als je in verzet kwam
kreeg je een flink straf.
Ook in China ging het niet goed. De opvolger van Mao Zedong, Deng Xiaoping, besloot de
economie te vervormen en het particulier bezit toe te staan. Met het loslaten van de
planeconomie verdween ook de totale staatsverzorging, die kenmerkend was van china.
Daardoor moeten veel chinezen zelf betalen voor medicijnen of operaties en moeten hun
studie zelf betalen, zijn ze niet meer verzekerd tegen werkloosheid. Hierdoor lijkt het
gelijkheidsideaal naar de achtergrond te zijn geschoven.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jadeheidemans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
