28
,Inhoud
Inleiding................................................................................................................................................... 3
1. Zelf- en samenredzaamheid ............................................................................................................... 4
1.1 Zelf- en samenredzaamheid .......................................................................................................... 4
1.2 Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk .................................................................................... 4
1.3 Eigen visie op zelf- en samenredzaamheid ................................................................................... 5
2. Systeemgericht assessment ............................................................................................................... 6
2.1 De patiënt in beeld ........................................................................................................................ 6
2.2 Genogram ...................................................................................................................................... 8
2.3 Ecogram ......................................................................................................................................... 9
2.4 Zelfredzaamheidsradar................................................................................................................ 10
2.5 Balansmodel: draagkracht en draaglast ...................................................................................... 10
2.6 Aard van de zorgvraag ................................................................................................................. 11
2.7 Rol van de mantelzorger ............................................................................................................. 12
3. Het familiegesprek ............................................................................................................................ 14
3.1 Het gesprek.................................................................................................................................. 14
3.2 Conclusie ..................................................................................................................................... 15
3.3 Reflectie ....................................................................................................................................... 16
4. Informatie- en communicatietechnologieën ................................................................................... 18
4.1 BBrain kalenderklok..................................................................................................................... 18
4.2 Kritische beschouwing ................................................................................................................. 19
5. Therapeutic letter ............................................................................................................................. 20
6. Reflectie en handelen in de praktijk ................................................................................................ 21
6.1 Reflectie tussenevaluatie ............................................................................................................ 21
6.2 Reflectie eindevaluatie ................................................................................................................ 22
6.3 Handelen in de praktijk ............................................................................................................... 23
Literatuurlijst ........................................................................................................................................ 25
Bijlage 1: Valrisico test ......................................................................................................................... 27
Bijlage 2: Waarderingsformulier tussenevaluatie ............................................................................... 28
Bijlage 3: Waarderingsformulier eindevaluatie ................................................................................... 31
2
,Inleiding
Voor de module bevorderen van zelfmanagement wordt dieper ingegaan op het bevorderen van de
zelfredzaamheid en regie van een cliënt. In deze module worden verschillende handvaten gebruikt om
inzichtelijk te maken hoe de eigen zelfredzaamheid en regie versterkt kan worden. Dit wordt gedaan
met behulp van één specifieke casuïstiek. Uiteraard verschilt dit proces bij elke cliënt.
De cliënt die binnen deze module centraal staat is mevrouw Klein1. Sinds januari ‘22 woont mevrouw
op een KDO (kortdurende opname) kamer in Nieuw Vredenhoven. Mevrouw is hier opgenomen vanuit
de Veenkade (Veendam) na een val in de thuissituatie om te revalideren.
Doordat de gezondheidstoestand van mevrouw dusdanig verbeterd is gaat mevrouw eind maart ’22
weer naar huis. Om dit mogelijk te maken is het van belang om het zelfmanagement en de
zelfredzaamheid van mevrouw te versterken. Er zijn een aantal activiteiten die mevrouw weer
zelfstandig moet kunnen wil het veilig en verantwoord zijn om haar naar huis te laten gaan. Binnen
deze module staat het versterken van mevrouw haar zelfredzaamheid centraal met de doelstelling om
terug te keren naar de thuissituatie.
In hoofdstuk één wordt de samenhang van de begrippen zelf- en samenredzaamheid beschreven.
Daarnaast wordt mijn persoonlijke visie omtrent deze onderwerpen toegelicht. In hoofdstuk twee
wordt de cliënt in beeld gebracht met behulp van een systematic assessment bestaande uit
verschillende modellen. Het doel hiervan is om te bepalen op welk vlak de cliënt ondersteuning nodig
heeft om de zelfredzaamheid te versterken.
Nadat alle informatie inzichtelijk is gemaakt wordt een familiegesprek met de cliënt en diens naasten
gevoerd om de voortgang te bespreken en de overgang naar huis. Dit wordt beschreven in hoofdstuk
drie.
Hoofdstuk vier is gericht op informatie- en communicatietechnologieën mogelijkheden die de cliënt
mogelijk kunnen ondersteunen bij het versterken van de zelfredzaamheid. Vervolgens wordt in
hoofdstuk vijf een therapeutic letter aan de mantelzorger van de cliënt beschreven. Tot slot is
hoofdstuk zes gebruikt om te reflecteren op eigen groei tijdens- en binnen deze module, ook wordt
hier het handelen in de praktijk toegelicht.
1
In verband met privacy is de naam van de cliënt gefingeerd.
3
, 1. Zelf- en samenredzaamheid
Zelfmanagement is onlosmakelijk verbonden met zelf- en samenredzaamheid. Om een beter beeld te
krijgen wat deze begrippen betekenen wordt in de eerste paragraaf de theorie achter de begrippen
uitgelegd. In de tweede paragraaf wordt de theorie vertaalt naar de praktijk. Tot slot wordt in de
laatste paragraaf mijn visie op zelf- en samenredzaamheid beschreven.
1.1 Zelf- en samenredzaamheid
Zelfredzaamheid betekent letterlijk jezelf kunnen redden en wordt gedefinieerd als “het vermogen van
mensen om zichzelf te redden op alle levensterreinen met zo min mogelijk professionele ondersteuning
en zorg” (Zorg voor beter4, z.d.). In de Nederlandse samenleving is een verschuiving gaande van
verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan wordt gevraagd
verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving (Movisie, 2015). Dit houdt
in dat zelfredzaamheid een belangrijk onderwerp is geworden binnen de gezondheidszorg. Door de
zelfredzaamheid van cliënten te versterken kan zorg of intensivering van zorg worden voorkomen of
uitgesteld en neemt het vertrouwen in eigen kunnen toe. Het begrip zelfredzaamheid wordt vaak
geassocieerd met ouderen maar er zijn ook vele andere personen die verminderd zelfredzaam zijn en
ondersteuning nodig zijn, bijvoorbeeld door een psychische aandoening of chronische ziekte (Movisie,
2020). Het versterken van de zelfredzaamheid van een cliënt kan intensief zijn. Het vereist tijd,
aandacht, energie, gespreksvaardigheden, zelfreflectie, coachen en kunnen en durven loslaten
(Jansen, 2014)
Wanneer iemand het niet meer alleen redt maar wel met behulp van anderen zoals buren, familie,
kerkgemeenschap of vrienden dan wordt gesproken van ‘samenredzaamheid’ (Vilans, 2019; Zorg voor
beter4, z.d.). Om inzichtelijk te maken in hoeverre iemand zelfredzaam is en op welke vlakken
ondersteuning gebruikt kan worden zijn verschillende modellen ontwikkeld, zoals de
zelfredzaamheidsradar en de krachtenwijzer (Zorg Voor Beter, 2017). Ook samenredzaamheid kan
gemeten worden met behulp van verschillende modellen, bijvoorbeeld de mantelscan de sociaal
netwerkmethodiek (Zorg voor Beter 2017).
1.2 Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk
Het werken aan zelf- en samenredzaamheid doe je als verpleegkundige niet alleen voor jezelf, maar
ook voor de cliënten en de samenleving als geheel. De meeste cliënten willen onafhankelijk van
anderen zijn, zelfstandig blijven wonen en zelf de regie over hun leven houden. In de praktijk houdt dit
in dat de verpleegkundige cliënten ondersteunt bij het zo zelfredzaam mogelijk blijven. Dit wordt
gedaan bij bijvoorbeeld de algemene dagelijkse levensverrichtingen maar ook bij het maken van
beslissingen (shared decision making).
In de multidisciplinaire context staat zelfredzaamheid ook centraal. Ouderen hebben vaak complexe
problemen. Hierdoor is iedereen uniek in zijn of haar mogelijkheden. De ondersteuning die iemand
nodig heeft bij het versterken van zijn of haar zelfredzaamheid gaat uit van de vraag ‘wat heeft deze
persoon van ons nodig?’. Deze hulp vraagt per definitie samenwerking tussen verschillende disciplines,
oftewel multidisciplinaire samenwerking. Als iemand minder mobiel is ten gevolge van een val dan kan
de fysiotherapeut ingeschakeld worden om te kijken naar de mogelijkheden om de mobiliteit te
verbeteren. Als gevolg hiervan wordt de zelfredzaamheid versterkt.
Het versterken van zelfredzaamheid is voor de samenleving als geheel ook belangrijk (Zorg voor beter4,
z.d.). Er zijn verschillende ontwikkelingen gaande in de samenleving die het versterken van de
zelfredzaamheid belangrijk maken. Het aantal zelfstandige wonende, kwetsbare oudere mensen en
chronisch zieken neemt de komende jaren toe. Tevens is er vanaf 2015 25% minder geld beschikbaar
voor persoonlijke verzorging en begeleiding en 40% minder voor huishoudelijke hulp.
4
,Inhoud
Inleiding................................................................................................................................................... 3
1. Zelf- en samenredzaamheid ............................................................................................................... 4
1.1 Zelf- en samenredzaamheid .......................................................................................................... 4
1.2 Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk .................................................................................... 4
1.3 Eigen visie op zelf- en samenredzaamheid ................................................................................... 5
2. Systeemgericht assessment ............................................................................................................... 6
2.1 De patiënt in beeld ........................................................................................................................ 6
2.2 Genogram ...................................................................................................................................... 8
2.3 Ecogram ......................................................................................................................................... 9
2.4 Zelfredzaamheidsradar................................................................................................................ 10
2.5 Balansmodel: draagkracht en draaglast ...................................................................................... 10
2.6 Aard van de zorgvraag ................................................................................................................. 11
2.7 Rol van de mantelzorger ............................................................................................................. 12
3. Het familiegesprek ............................................................................................................................ 14
3.1 Het gesprek.................................................................................................................................. 14
3.2 Conclusie ..................................................................................................................................... 15
3.3 Reflectie ....................................................................................................................................... 16
4. Informatie- en communicatietechnologieën ................................................................................... 18
4.1 BBrain kalenderklok..................................................................................................................... 18
4.2 Kritische beschouwing ................................................................................................................. 19
5. Therapeutic letter ............................................................................................................................. 20
6. Reflectie en handelen in de praktijk ................................................................................................ 21
6.1 Reflectie tussenevaluatie ............................................................................................................ 21
6.2 Reflectie eindevaluatie ................................................................................................................ 22
6.3 Handelen in de praktijk ............................................................................................................... 23
Literatuurlijst ........................................................................................................................................ 25
Bijlage 1: Valrisico test ......................................................................................................................... 27
Bijlage 2: Waarderingsformulier tussenevaluatie ............................................................................... 28
Bijlage 3: Waarderingsformulier eindevaluatie ................................................................................... 31
2
,Inleiding
Voor de module bevorderen van zelfmanagement wordt dieper ingegaan op het bevorderen van de
zelfredzaamheid en regie van een cliënt. In deze module worden verschillende handvaten gebruikt om
inzichtelijk te maken hoe de eigen zelfredzaamheid en regie versterkt kan worden. Dit wordt gedaan
met behulp van één specifieke casuïstiek. Uiteraard verschilt dit proces bij elke cliënt.
De cliënt die binnen deze module centraal staat is mevrouw Klein1. Sinds januari ‘22 woont mevrouw
op een KDO (kortdurende opname) kamer in Nieuw Vredenhoven. Mevrouw is hier opgenomen vanuit
de Veenkade (Veendam) na een val in de thuissituatie om te revalideren.
Doordat de gezondheidstoestand van mevrouw dusdanig verbeterd is gaat mevrouw eind maart ’22
weer naar huis. Om dit mogelijk te maken is het van belang om het zelfmanagement en de
zelfredzaamheid van mevrouw te versterken. Er zijn een aantal activiteiten die mevrouw weer
zelfstandig moet kunnen wil het veilig en verantwoord zijn om haar naar huis te laten gaan. Binnen
deze module staat het versterken van mevrouw haar zelfredzaamheid centraal met de doelstelling om
terug te keren naar de thuissituatie.
In hoofdstuk één wordt de samenhang van de begrippen zelf- en samenredzaamheid beschreven.
Daarnaast wordt mijn persoonlijke visie omtrent deze onderwerpen toegelicht. In hoofdstuk twee
wordt de cliënt in beeld gebracht met behulp van een systematic assessment bestaande uit
verschillende modellen. Het doel hiervan is om te bepalen op welk vlak de cliënt ondersteuning nodig
heeft om de zelfredzaamheid te versterken.
Nadat alle informatie inzichtelijk is gemaakt wordt een familiegesprek met de cliënt en diens naasten
gevoerd om de voortgang te bespreken en de overgang naar huis. Dit wordt beschreven in hoofdstuk
drie.
Hoofdstuk vier is gericht op informatie- en communicatietechnologieën mogelijkheden die de cliënt
mogelijk kunnen ondersteunen bij het versterken van de zelfredzaamheid. Vervolgens wordt in
hoofdstuk vijf een therapeutic letter aan de mantelzorger van de cliënt beschreven. Tot slot is
hoofdstuk zes gebruikt om te reflecteren op eigen groei tijdens- en binnen deze module, ook wordt
hier het handelen in de praktijk toegelicht.
1
In verband met privacy is de naam van de cliënt gefingeerd.
3
, 1. Zelf- en samenredzaamheid
Zelfmanagement is onlosmakelijk verbonden met zelf- en samenredzaamheid. Om een beter beeld te
krijgen wat deze begrippen betekenen wordt in de eerste paragraaf de theorie achter de begrippen
uitgelegd. In de tweede paragraaf wordt de theorie vertaalt naar de praktijk. Tot slot wordt in de
laatste paragraaf mijn visie op zelf- en samenredzaamheid beschreven.
1.1 Zelf- en samenredzaamheid
Zelfredzaamheid betekent letterlijk jezelf kunnen redden en wordt gedefinieerd als “het vermogen van
mensen om zichzelf te redden op alle levensterreinen met zo min mogelijk professionele ondersteuning
en zorg” (Zorg voor beter4, z.d.). In de Nederlandse samenleving is een verschuiving gaande van
verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan wordt gevraagd
verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving (Movisie, 2015). Dit houdt
in dat zelfredzaamheid een belangrijk onderwerp is geworden binnen de gezondheidszorg. Door de
zelfredzaamheid van cliënten te versterken kan zorg of intensivering van zorg worden voorkomen of
uitgesteld en neemt het vertrouwen in eigen kunnen toe. Het begrip zelfredzaamheid wordt vaak
geassocieerd met ouderen maar er zijn ook vele andere personen die verminderd zelfredzaam zijn en
ondersteuning nodig zijn, bijvoorbeeld door een psychische aandoening of chronische ziekte (Movisie,
2020). Het versterken van de zelfredzaamheid van een cliënt kan intensief zijn. Het vereist tijd,
aandacht, energie, gespreksvaardigheden, zelfreflectie, coachen en kunnen en durven loslaten
(Jansen, 2014)
Wanneer iemand het niet meer alleen redt maar wel met behulp van anderen zoals buren, familie,
kerkgemeenschap of vrienden dan wordt gesproken van ‘samenredzaamheid’ (Vilans, 2019; Zorg voor
beter4, z.d.). Om inzichtelijk te maken in hoeverre iemand zelfredzaam is en op welke vlakken
ondersteuning gebruikt kan worden zijn verschillende modellen ontwikkeld, zoals de
zelfredzaamheidsradar en de krachtenwijzer (Zorg Voor Beter, 2017). Ook samenredzaamheid kan
gemeten worden met behulp van verschillende modellen, bijvoorbeeld de mantelscan de sociaal
netwerkmethodiek (Zorg voor Beter 2017).
1.2 Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk
Het werken aan zelf- en samenredzaamheid doe je als verpleegkundige niet alleen voor jezelf, maar
ook voor de cliënten en de samenleving als geheel. De meeste cliënten willen onafhankelijk van
anderen zijn, zelfstandig blijven wonen en zelf de regie over hun leven houden. In de praktijk houdt dit
in dat de verpleegkundige cliënten ondersteunt bij het zo zelfredzaam mogelijk blijven. Dit wordt
gedaan bij bijvoorbeeld de algemene dagelijkse levensverrichtingen maar ook bij het maken van
beslissingen (shared decision making).
In de multidisciplinaire context staat zelfredzaamheid ook centraal. Ouderen hebben vaak complexe
problemen. Hierdoor is iedereen uniek in zijn of haar mogelijkheden. De ondersteuning die iemand
nodig heeft bij het versterken van zijn of haar zelfredzaamheid gaat uit van de vraag ‘wat heeft deze
persoon van ons nodig?’. Deze hulp vraagt per definitie samenwerking tussen verschillende disciplines,
oftewel multidisciplinaire samenwerking. Als iemand minder mobiel is ten gevolge van een val dan kan
de fysiotherapeut ingeschakeld worden om te kijken naar de mogelijkheden om de mobiliteit te
verbeteren. Als gevolg hiervan wordt de zelfredzaamheid versterkt.
Het versterken van zelfredzaamheid is voor de samenleving als geheel ook belangrijk (Zorg voor beter4,
z.d.). Er zijn verschillende ontwikkelingen gaande in de samenleving die het versterken van de
zelfredzaamheid belangrijk maken. Het aantal zelfstandige wonende, kwetsbare oudere mensen en
chronisch zieken neemt de komende jaren toe. Tevens is er vanaf 2015 25% minder geld beschikbaar
voor persoonlijke verzorging en begeleiding en 40% minder voor huishoudelijke hulp.
4
