scheikunde
3.2 het periodiek systeem & 3.3 formuletaal
3.2 het periodiek systeem
Moleculen & atomen
Als je nog verder inzoomt op een molecuul en dan blijkt dat moleculen zijn samengesteld uit nog
kleinere deeltjes. Deze deeltjes noem je atomen. De atomen zijn bouwstenen voor moleculen. Twee
of meer atomen vormen samen een molecuul.
Ieder bolletje stelt een atoom voor. Als meerdere atomen aan elkaar zitten, noem je dit een
molecuul. Als een molecuul uit meerdere atoomsoorten bestaat, noem je het een verbinding. Als
er maar één atoomsoort aanwezig is (dezelfde kleur), noem je het een element. Je komt de termen
verbinding en element op micro- als op macroniveau tegen.
Symbolen van atoomsoorten
In totaal bestaan er iets meer dan 110 atoomsoorten, daarmee kun je miljoenen verschillende
moleculen maken.
atoomsoorten
metalen niet-metalen
naam symbool naam symbool naam symbool
aluminium Al platina Pt argon Ar
barium Ba radium Ra broom Br
calcium Ca tin Sn chloor Cl
chroom Cr titaan Ti fluor F
goud Au uraan U fosfor P
kalium K wolfraam W helium He
kobalt Co ijzer Fe jood I
koper Cu zilver Ag koolstof C
kwik Hg zink Zn neon Ne
lood Pb silicium Si
magnesium Mg stikstof N
mangaan Mn waterstof H
natrium Na zuurstof O
nikkel Ni zwavel S
, Het periodiek systeem
In 1869 bedacht Dmitri Mendelejev het periodiek systeem. De horizontale rijen het perioden en de verticale kolommen
zijn de groepen. Op macroniveau komen de eigenschappen van elementen binnen één groep sterk overeen. Een aantal
groepen heeft een speciale naam die je moet kennen:
● Groep 1: alkalimetalen
● Groep 2: aardalkalimetalen
● Groep 17: halogenen
● Groep 18: edelgassen
Het grootste deel van het periodiek systeem bestaat uit metalen, de rest zijn niet-metalen en een kleine groep
metalloïden, die zowel eigenschappen van metalen als van niet-metalen hebben.
Niet-metalen
Niet-metalen komen als element en als verbindingen voor. Er zijn ongeveer 20 elementen die niet-metalen heten. Ze
hebben ook geen duidelijk overeenkomstige eigenschappen.
Metalen
Het grootste deel van het periodiek systeem bestaat uit metalen. Een zuiver metaal is een stof waar maar één atoomsoort
in voorkomt. Het is dus een element, er bestaan ruim 90 elementen die metalen worden genoemd.
Alle metalen hebben een aantal gemeenschappelijke stofeigenschappen:
● een glimmend oppervlak in zuivere vorm
● ze geleiden warmte & elektrische stroom
● ze kunnen worden vervormd, vooral als ze heet zijn
● ze kunnen in gesmolten toestand worden gemengd met andere metalen
Edelheid van metalen
Veel metalen worden aangetast door stoffen uit de omgeving (zuurstof en water), maar bij sommige metalen gebeurt dit
niet. Goud wordt niet zo snel aangetast, maar bij ijzer verloopt die aantasting vrij snel. Bij ijzer heet dat roesten, bij
overige metalen heet dit corrosie. Niet elk metaal reageert dus hetzelfde.
Op grond van de reactie met zuurstof en water worden de metalen verdeeld in:
● Edele metalen: reageren niet met zuurstof aan de lucht (goud, zilver, platina)
● Halfedele metalen: reageren moeizaam met zuurstof (koper, kwik)
● Onedele metalen: reageren goed met zuurstof aan de lucht (ijzer, aluminium, zink)
● Zeer onedele metalen: reageren snel & heftig met zuurstof en water aan de lucht (kalium, natrium, magnesium,
calcium)
Bij (zeer) onedele metalen is van een glimmend oppervlak meestal niet veel te merken. De buitenkant van het metaal is
dan bedekt met laagje (van een verbinding van het metaal en zuurstof, dat ontstaat bij contact met vochtige lucht), dit is
het oxidelaagje. Als je dit laagje weghaalt, komt het glimmende metaal weer tevoorschijn.
3.2 het periodiek systeem & 3.3 formuletaal
3.2 het periodiek systeem
Moleculen & atomen
Als je nog verder inzoomt op een molecuul en dan blijkt dat moleculen zijn samengesteld uit nog
kleinere deeltjes. Deze deeltjes noem je atomen. De atomen zijn bouwstenen voor moleculen. Twee
of meer atomen vormen samen een molecuul.
Ieder bolletje stelt een atoom voor. Als meerdere atomen aan elkaar zitten, noem je dit een
molecuul. Als een molecuul uit meerdere atoomsoorten bestaat, noem je het een verbinding. Als
er maar één atoomsoort aanwezig is (dezelfde kleur), noem je het een element. Je komt de termen
verbinding en element op micro- als op macroniveau tegen.
Symbolen van atoomsoorten
In totaal bestaan er iets meer dan 110 atoomsoorten, daarmee kun je miljoenen verschillende
moleculen maken.
atoomsoorten
metalen niet-metalen
naam symbool naam symbool naam symbool
aluminium Al platina Pt argon Ar
barium Ba radium Ra broom Br
calcium Ca tin Sn chloor Cl
chroom Cr titaan Ti fluor F
goud Au uraan U fosfor P
kalium K wolfraam W helium He
kobalt Co ijzer Fe jood I
koper Cu zilver Ag koolstof C
kwik Hg zink Zn neon Ne
lood Pb silicium Si
magnesium Mg stikstof N
mangaan Mn waterstof H
natrium Na zuurstof O
nikkel Ni zwavel S
, Het periodiek systeem
In 1869 bedacht Dmitri Mendelejev het periodiek systeem. De horizontale rijen het perioden en de verticale kolommen
zijn de groepen. Op macroniveau komen de eigenschappen van elementen binnen één groep sterk overeen. Een aantal
groepen heeft een speciale naam die je moet kennen:
● Groep 1: alkalimetalen
● Groep 2: aardalkalimetalen
● Groep 17: halogenen
● Groep 18: edelgassen
Het grootste deel van het periodiek systeem bestaat uit metalen, de rest zijn niet-metalen en een kleine groep
metalloïden, die zowel eigenschappen van metalen als van niet-metalen hebben.
Niet-metalen
Niet-metalen komen als element en als verbindingen voor. Er zijn ongeveer 20 elementen die niet-metalen heten. Ze
hebben ook geen duidelijk overeenkomstige eigenschappen.
Metalen
Het grootste deel van het periodiek systeem bestaat uit metalen. Een zuiver metaal is een stof waar maar één atoomsoort
in voorkomt. Het is dus een element, er bestaan ruim 90 elementen die metalen worden genoemd.
Alle metalen hebben een aantal gemeenschappelijke stofeigenschappen:
● een glimmend oppervlak in zuivere vorm
● ze geleiden warmte & elektrische stroom
● ze kunnen worden vervormd, vooral als ze heet zijn
● ze kunnen in gesmolten toestand worden gemengd met andere metalen
Edelheid van metalen
Veel metalen worden aangetast door stoffen uit de omgeving (zuurstof en water), maar bij sommige metalen gebeurt dit
niet. Goud wordt niet zo snel aangetast, maar bij ijzer verloopt die aantasting vrij snel. Bij ijzer heet dat roesten, bij
overige metalen heet dit corrosie. Niet elk metaal reageert dus hetzelfde.
Op grond van de reactie met zuurstof en water worden de metalen verdeeld in:
● Edele metalen: reageren niet met zuurstof aan de lucht (goud, zilver, platina)
● Halfedele metalen: reageren moeizaam met zuurstof (koper, kwik)
● Onedele metalen: reageren goed met zuurstof aan de lucht (ijzer, aluminium, zink)
● Zeer onedele metalen: reageren snel & heftig met zuurstof en water aan de lucht (kalium, natrium, magnesium,
calcium)
Bij (zeer) onedele metalen is van een glimmend oppervlak meestal niet veel te merken. De buitenkant van het metaal is
dan bedekt met laagje (van een verbinding van het metaal en zuurstof, dat ontstaat bij contact met vochtige lucht), dit is
het oxidelaagje. Als je dit laagje weghaalt, komt het glimmende metaal weer tevoorschijn.
