KENNISCLIPS METHODOLOGIE
HOOFDSTUK 1: WAAROM SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK?
Methodologie heb je niet enkel nodig als academische onderzoeker. Zowel op de arbeidsmarkt als in
je rol van betrokken burger is het belangrijk om wat methodologische bagage te hebben
1 DOELSTELLINGEN CURSUS
1. Kritisch omgaan met resultaten
➔ Mensen maken taloze claims over hoe de wereld in elkaar zit
➔ Inzicht is essentieel om de kwaliteit van die claims te beoordelen
2. Nodige kennis aanrijken zodat je zelf aan de slag kan gaan als onderzoeker
➔ Leren basisprocedures
3. Het specifieke jargon van sociaal wetenschappelijk onderzoek aanleren
➔ Centrale termen uit het wetenschappelijk onderzoek
➔ Bv. clustersteekproeven, geldigheid, auto-correlatie
2 BOOMSTRUCTUUR CURSUS (4 DELEN)
1. Basisconcepten
➔ Fundamenten van onderzoek
➔ De basisbegrippen van onderzoek
➔ Wetenschapsfilosofie en ethiek in onderzoek
2. Planning en voorbereiding
➔ Thema’s die je in elk onderzoek terug tegenkomt
➔ Plannen, meten van onderzoek
➔ Selecteren van steekproeven
3. Elk hoofdstuk behandeld een apart onderzoeksdesign (2 groepen)
1. Kwantitatieve methoden
➔ Experimenten
➔ Survey-onderzoek
➔ Niet reactieve databronnen
2. Kwalitatieve methoden
➔ Etnografisch onderzoek
➔ Diepte-interview
➔ Historisch vergelijkend onderzoek
1
,HOOFDSTUK 2: BOUWSTENEN EN SOORTEN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1 INTRO
Onderzoek vormt de bron van kennis die we hebben over de wereld rondom ons. In deze module
bekijken we wat onderzoek nu is en hoe wetenschappelijk onderzoek verschilt van andere
kennissystemen. Sociaalwetenschappelijk onderzoek heeft heel wat visies over wat het nu is. Deze
module geeft je een inkijk in de centrale bouwstenen van onderzoek
Als sociale wetenschapper ben je geïnteresseerd in kennis over het sociale. Maar waar komt deze
kennis vandaan? Hierop kan je verschillende antwoorden geven:
1. Denken is de bron van alle kennis om de wereld te begrijpen
➔ Om de wereld te kennen moeten we diep reflecteren om zo tot een verhaal te komen over
hoe de wereld in elkaar zit
➔ Legt de nadruk op het belang van theorie
2. Je moet observeren met zintuigen
➔ Empirische observatie van cruciaal belang => empirie
Welk antwoord is nu correct?
➔ Goede kennis is gebaseerd op nadenken als op observatie
➔ Combinatie van beide
➔ Sociaalwetenschappelijk onderzoek heeft beide componenten nodig
→ Empirische cyclus van onderzoek
➔ Op welke wijze kunnen we theorie en empirie combineren om zo kennis te
produceren?
→ Wetenschap is niet de enige bron van kennis
→ Bv. klimaatverandering = informatie uit diverse bronnen ookal zijn ze niet evenwaardig
o Persoonlijke ervaringen (je merkt zelf dat we steeds warmere zomerdagen hebben
o Media
o Ideologie/religie = ideologische overtuigingen sturen onze ideën over de werkelijkheid
(bv. geloof)
→ Wat maakt wetenschappelijke kennis dan superieur aan bv de eigen ervaringen?
o Wetenschappelijke kennis handelt over zaken die we kunnen observeren
o Wetenschap is gebaseerd op systematische observatie die volgens methodologisch
spelregels is uitgevoerd
o Wetenschap is enkel geïnteresseerd in de waarheid. Waarheid is het enige criterium
om kennis te evalueren. Het doet er niet toe of een bewering ongemakkelijk is, wat
wel telt is dat ze strookt met systematische observatie. Wanneer er tegenbewijs
gevonden wordt, dan zijn we bereid om stelling te verwerpen of aan te passen
3 CRUCIALE BEGRIPPEN IN DIT HOOFDSTUK MET ALS AFSLUIT SOORTEN ONDERZOEK
1. Theorie & empirie
2. Inductie & deductie
3. Geldigheid & betrouwbaarheid
2
,2 THEORIE & EMPIRIE
Vormen de basis ingrediënten van onderzoek
2.1 THEORIE
THEORIE
= een verhaal dat verklaart hoe de wereld in elkaar zit
= een geheel van samenhangende uitspraken/propositie die bepaalde fenomenen beschrijven of
verklaren
➔ Bv. Big Bang Theorie: verklaart hoe ons heelal geworden is zoals vandaag
➔ Bv. Evolutietheorie: diversiteit van levensvormen
VOORBEELD SOCIAALWETENSCHAPPELIJK THEORIE
= Job Demand-Control Model ontwikkeld door Karasek
➔ Verklaart waarom sommige jobs tot meer stress leiden dan anderen
Jobs verschillen op 2 cruciale elementen
1. De werkdruk = hoe hard iemand moet werken
2. Autonomie = de mate waarin de werknemer zelf beslissingen kan nemen
Op basis van deze indeling worden er 4 verschillende
jobs onderscheiden van elkaar
1. Slopende jobs
= een job waarbij de werkdruk hoog ligt maar
weinig autonomie (bv. bandwerker)
2. Zinloze job
3. Actieve job
4. Passieve job
Het model stelt naarmate de werkdruk hoger ligt en
de werknemer minder autoriteit heeft er meer werkstress zal ontstaan
➔ Mensen in een slopende job zullen dus de meeste werkstress ervaren
2.1.1 2 BASISONDERDELEN VAN EEN THEORIE
1. CONCEPTEN/BEGRIPPEN
= label dat we gebruiken om een ganse klasse aan concrete observeerbare zaken mee te
categoriseren
➔ Stress is een label dat we gebruiken om diverse ervaringen van werknemers gebruiken om te
verduidelijken
2. PROPOSITIES
= veronderstelde relatie tussen concepten
➔ Theorieën bevatten stellingen over hoe concepten met elkaar gerelateerd zijn
➔ Het concept slopende job is gelinkt aan het fenomeen stress
3
, 2.1.2 VOORWAARDEN OM TE SPREKEN VAN EEN WETENSCHAPPELIJKE THEORIE
1. Logisch consistent
= de proposities mogen elkaar niet tegenspreken
2. Verklaringskracht
= een theorie is beter naarmate men succesvoller is in de wereld te verklaren
3. Veralgemeenbaar
= ruimer toepassingsgebied dan 1 concreet item
➔ Job Demand-Control model gaat over niet over 1 werknemer/bedrijf maar over jobs in het
algemeen
4. Spaarzaam
= hoe minder concepten en proposities je nodig hebt om te verklaren hoe beter
5. Empirisch toetsbaar (verifieerbaar & falsifieerbaar)
= het moet mogelijk zijn om via observatie na te gaan of de theorie overeenstemt met de realiteit
➔ Verifieerbaar = fenomenen die op een of andere wijze geobserveerd kunnen worden
→ Job control demand: werkdruk – autonomie – stress kan je observeren
➔ Falsifieerbaar = je moet jezelf observaties kunnen inbeelden die de theorie zouden kunnen
weerleggen
→ Wanneer sommige mensen bv geen stress ervaren
2.2 EMPIRIE
EMPIRIE
= het ervaren van de wereld door waarneming (met zintuigen de realiteit observeren)
In welke mate is het mogelijk objectieve observaties te doen die losstaan van de waarnemingen?
➔ Wat we zien of horen is gekleurd door vooronderstellingen en verwachtingen
➔ Sociale wetenschappers zijn heel vaak geïnteresseerd in fenomenen die we niet zo makkelijk
kunnen observeren
➔ We hebben interesse in zake die mensen liever verborgen houden
SOORTEN OBSERVATIES BIJ JOB DEMAND-CONTROL MODEL
1. Empirisch materiaal bestaat vaak uit ingevulde vragenlijsten
➔ Respondenten observeren door enquêtes
2. Mensen observeren terwijl ze aan het werk zijn
4
HOOFDSTUK 1: WAAROM SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK?
Methodologie heb je niet enkel nodig als academische onderzoeker. Zowel op de arbeidsmarkt als in
je rol van betrokken burger is het belangrijk om wat methodologische bagage te hebben
1 DOELSTELLINGEN CURSUS
1. Kritisch omgaan met resultaten
➔ Mensen maken taloze claims over hoe de wereld in elkaar zit
➔ Inzicht is essentieel om de kwaliteit van die claims te beoordelen
2. Nodige kennis aanrijken zodat je zelf aan de slag kan gaan als onderzoeker
➔ Leren basisprocedures
3. Het specifieke jargon van sociaal wetenschappelijk onderzoek aanleren
➔ Centrale termen uit het wetenschappelijk onderzoek
➔ Bv. clustersteekproeven, geldigheid, auto-correlatie
2 BOOMSTRUCTUUR CURSUS (4 DELEN)
1. Basisconcepten
➔ Fundamenten van onderzoek
➔ De basisbegrippen van onderzoek
➔ Wetenschapsfilosofie en ethiek in onderzoek
2. Planning en voorbereiding
➔ Thema’s die je in elk onderzoek terug tegenkomt
➔ Plannen, meten van onderzoek
➔ Selecteren van steekproeven
3. Elk hoofdstuk behandeld een apart onderzoeksdesign (2 groepen)
1. Kwantitatieve methoden
➔ Experimenten
➔ Survey-onderzoek
➔ Niet reactieve databronnen
2. Kwalitatieve methoden
➔ Etnografisch onderzoek
➔ Diepte-interview
➔ Historisch vergelijkend onderzoek
1
,HOOFDSTUK 2: BOUWSTENEN EN SOORTEN SOCIAALWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1 INTRO
Onderzoek vormt de bron van kennis die we hebben over de wereld rondom ons. In deze module
bekijken we wat onderzoek nu is en hoe wetenschappelijk onderzoek verschilt van andere
kennissystemen. Sociaalwetenschappelijk onderzoek heeft heel wat visies over wat het nu is. Deze
module geeft je een inkijk in de centrale bouwstenen van onderzoek
Als sociale wetenschapper ben je geïnteresseerd in kennis over het sociale. Maar waar komt deze
kennis vandaan? Hierop kan je verschillende antwoorden geven:
1. Denken is de bron van alle kennis om de wereld te begrijpen
➔ Om de wereld te kennen moeten we diep reflecteren om zo tot een verhaal te komen over
hoe de wereld in elkaar zit
➔ Legt de nadruk op het belang van theorie
2. Je moet observeren met zintuigen
➔ Empirische observatie van cruciaal belang => empirie
Welk antwoord is nu correct?
➔ Goede kennis is gebaseerd op nadenken als op observatie
➔ Combinatie van beide
➔ Sociaalwetenschappelijk onderzoek heeft beide componenten nodig
→ Empirische cyclus van onderzoek
➔ Op welke wijze kunnen we theorie en empirie combineren om zo kennis te
produceren?
→ Wetenschap is niet de enige bron van kennis
→ Bv. klimaatverandering = informatie uit diverse bronnen ookal zijn ze niet evenwaardig
o Persoonlijke ervaringen (je merkt zelf dat we steeds warmere zomerdagen hebben
o Media
o Ideologie/religie = ideologische overtuigingen sturen onze ideën over de werkelijkheid
(bv. geloof)
→ Wat maakt wetenschappelijke kennis dan superieur aan bv de eigen ervaringen?
o Wetenschappelijke kennis handelt over zaken die we kunnen observeren
o Wetenschap is gebaseerd op systematische observatie die volgens methodologisch
spelregels is uitgevoerd
o Wetenschap is enkel geïnteresseerd in de waarheid. Waarheid is het enige criterium
om kennis te evalueren. Het doet er niet toe of een bewering ongemakkelijk is, wat
wel telt is dat ze strookt met systematische observatie. Wanneer er tegenbewijs
gevonden wordt, dan zijn we bereid om stelling te verwerpen of aan te passen
3 CRUCIALE BEGRIPPEN IN DIT HOOFDSTUK MET ALS AFSLUIT SOORTEN ONDERZOEK
1. Theorie & empirie
2. Inductie & deductie
3. Geldigheid & betrouwbaarheid
2
,2 THEORIE & EMPIRIE
Vormen de basis ingrediënten van onderzoek
2.1 THEORIE
THEORIE
= een verhaal dat verklaart hoe de wereld in elkaar zit
= een geheel van samenhangende uitspraken/propositie die bepaalde fenomenen beschrijven of
verklaren
➔ Bv. Big Bang Theorie: verklaart hoe ons heelal geworden is zoals vandaag
➔ Bv. Evolutietheorie: diversiteit van levensvormen
VOORBEELD SOCIAALWETENSCHAPPELIJK THEORIE
= Job Demand-Control Model ontwikkeld door Karasek
➔ Verklaart waarom sommige jobs tot meer stress leiden dan anderen
Jobs verschillen op 2 cruciale elementen
1. De werkdruk = hoe hard iemand moet werken
2. Autonomie = de mate waarin de werknemer zelf beslissingen kan nemen
Op basis van deze indeling worden er 4 verschillende
jobs onderscheiden van elkaar
1. Slopende jobs
= een job waarbij de werkdruk hoog ligt maar
weinig autonomie (bv. bandwerker)
2. Zinloze job
3. Actieve job
4. Passieve job
Het model stelt naarmate de werkdruk hoger ligt en
de werknemer minder autoriteit heeft er meer werkstress zal ontstaan
➔ Mensen in een slopende job zullen dus de meeste werkstress ervaren
2.1.1 2 BASISONDERDELEN VAN EEN THEORIE
1. CONCEPTEN/BEGRIPPEN
= label dat we gebruiken om een ganse klasse aan concrete observeerbare zaken mee te
categoriseren
➔ Stress is een label dat we gebruiken om diverse ervaringen van werknemers gebruiken om te
verduidelijken
2. PROPOSITIES
= veronderstelde relatie tussen concepten
➔ Theorieën bevatten stellingen over hoe concepten met elkaar gerelateerd zijn
➔ Het concept slopende job is gelinkt aan het fenomeen stress
3
, 2.1.2 VOORWAARDEN OM TE SPREKEN VAN EEN WETENSCHAPPELIJKE THEORIE
1. Logisch consistent
= de proposities mogen elkaar niet tegenspreken
2. Verklaringskracht
= een theorie is beter naarmate men succesvoller is in de wereld te verklaren
3. Veralgemeenbaar
= ruimer toepassingsgebied dan 1 concreet item
➔ Job Demand-Control model gaat over niet over 1 werknemer/bedrijf maar over jobs in het
algemeen
4. Spaarzaam
= hoe minder concepten en proposities je nodig hebt om te verklaren hoe beter
5. Empirisch toetsbaar (verifieerbaar & falsifieerbaar)
= het moet mogelijk zijn om via observatie na te gaan of de theorie overeenstemt met de realiteit
➔ Verifieerbaar = fenomenen die op een of andere wijze geobserveerd kunnen worden
→ Job control demand: werkdruk – autonomie – stress kan je observeren
➔ Falsifieerbaar = je moet jezelf observaties kunnen inbeelden die de theorie zouden kunnen
weerleggen
→ Wanneer sommige mensen bv geen stress ervaren
2.2 EMPIRIE
EMPIRIE
= het ervaren van de wereld door waarneming (met zintuigen de realiteit observeren)
In welke mate is het mogelijk objectieve observaties te doen die losstaan van de waarnemingen?
➔ Wat we zien of horen is gekleurd door vooronderstellingen en verwachtingen
➔ Sociale wetenschappers zijn heel vaak geïnteresseerd in fenomenen die we niet zo makkelijk
kunnen observeren
➔ We hebben interesse in zake die mensen liever verborgen houden
SOORTEN OBSERVATIES BIJ JOB DEMAND-CONTROL MODEL
1. Empirisch materiaal bestaat vaak uit ingevulde vragenlijsten
➔ Respondenten observeren door enquêtes
2. Mensen observeren terwijl ze aan het werk zijn
4
