Samengevat: systeem aarde, De Geo: Zuid-Amerika H1&H4
Zuid-Amerika: endogene processen
Aardkorst: Bestaat uit een oceanische of continentale korst. Deze verschillen van elkaar:
Lithosfeer: Aardkorst en het vaste buitenste deel van de aardmantel.
Asthenosfeer: Buitenmantel, vloeibaar magma.
Continentale korst: Oceanische korst:
Leeftijd: Veel ouder Jonger
Dikte: 30-70 km 1-7km
Gesteente: Graniet Basalt
(soortelijke) Gewicht: Lichter Zwaarder
Geologie: Bestudeerd eigenschappen, samenstellingen en ontstaanswijze van deze
aardkorst. Een van de belangrijkste grondbeginselen van deze wetenschap is het principe
van actualisme. Daarbij ging men ervan uit dat de processen die we nu op aarde zien,
vroeger ook zo gewerkt hebben.
Platentektoniek: Processen waarbij platen ontstaan, bewegen en verdwijnen. (Alfred
Wegener).
Bewijs dat continenten aan elkaar vastgezeten hebben:
- Continenten passen in elkaar
- Unieke fossielen op meerdere continenten
- Uniek gesteente op meerdere continenten
Als de aarde eruit ziet zoals die er nu uit ziet, had de oceaan bodem overal even dik moeten
zijn en dat is niet het geval.
Hoe verder van de breuk af, hoe ouder het gesteente. Door het nieuwe magma dat via de
breuklijn omhoog komt, wordt het oudere gesteente steeds verder van de breuklijn
weggeduwd.
Convectiestromen: Dit veroorzaakt de verschuiving van continenten.
Convectiestromen zijn stromen van vloeibaar gesteente die wordt aangedreven door
verschillen in temperatuur binnen de aarde.
Deze convectiestromen veroorzaken dat er van binnenuit een grote kracht wordt
uitgeoefend op de aardkorst/lithosfeer. Deze krachten heten endogene krachten. Zo
ontstaan er breuken en platen. De platen “drijven” vervolgens mee op de convectiestromen.
Convectiestromen veroorzaken drie endogene processen:
- Vulkanisme
- Aardbevingen (tsunami’s)
- Opheffing (gebergtevorming)
Platenbewegingen:
- Convergente beweging: platen bewegen naar elkaar toe, botsen.
- Divergente beweging: platen bewegen uit elkaar, drijven uiteen.
- Transforme beweging: platen bewegen langs elkaar
Divergente bewegingen in Zuid-Amerika:
,De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat bewegen uit elkaar.
Omdat de platen geleidelijk uit elkaar bewegen zijn er veel erupties.
Omdat de platen maar met een paar cm per jaar groeien kan er alleen zeer vloeibaar magma
ophoog komen. Ook bevat het magma weinig gas, waardoor de vulkaanuitbarsting/eruptie
relatief rustig is.
Midoceanischebergrug: Naast schildvulkanen komen er ook blacksmokers voor, die zeer
veel mineralen bevatten. Door het opstijgende magma is de zee hier minder diep. Hier
ontstaat dan een midoceantischebergrug.
Aardbevingen Zuid-Amerika: Doordat de platen zeer geleidelijk uit elkaar gaan, is er geen
wrijving en dus ook geen drukopbouw. Hierdoor komen er geen zware aardbevingen voor,
en is de kans op het ontstaan van tsunami’s ook zeer gering.
Toch komen er zeer regelmatig aardbevingen voor langs deze midoceanischebergrug.
Doordat de breuklijn gekarteld is, schuiven de platen bij het uit elkaar bewegen ook langs
elkaar. Dit verloopt niet soepel. Door deze wrijving wordt de druk / spanning steeds groter.
Wanneer de platen losschieten ontstaat er een aardbeving.
Passieve plaatgrens: Een plaatgrens zonder vulkanisme/aardbevingen.
Aanwijzingen divergente breuklijn tussen Zuid-Amerika en Afrika:
- Het voorkomen van een midoceanischebergrug.
- De continenten passen mooi in elkaar.
- Het voorkomen van horsten en slenken.
Horst: Hoger gelegen aardkorst. Er kan ook opheffing plaatsvinden.
Slenk: Lager gelegen aardkorst.
De gebergten die bij horsten en slenken ontstaan worden breukgebergten genoemd.
Wanneer er bij horsten en slenken veel wrijving/drukopbouw plaatsvindt, kunnen er wel
zware aardbevingen ontstaan.
Oude Schild: In Zuid-Amerika vindt je twee resten van het oude schild. Deze tref je in het
Hoogland van Guyana en Brazilië.
Hoogvlakte: Een hoger gelegen gebied met maar heel weinig reliëf.
Ze zijn gevormd door de opheffing van het oude schild in de Caledonische plooiing.
Door de exogene processen als verwering en vooral door de erosie van rivieren, zoals de
Amazone, heeft er veel afbraak plaatsgevonden.
Daardoor zijn de bergen niet zo hoog en afgevlakt en zijn er diepe dalen gevormd.
Twee continentale platen convergeren: Door de botsing van twee continentale platen
ontstaat er plooiingsgebergte (Himalaya). Er zijn drie plooiingsfases:
1. De Alpiene fase: Dit is de jongste fase. Hoe ouder een gebergte hoe langer de
afbraak. De Alpiene bergen zijn hoger en de toppen spitser.
2. De Hercynische fase
3. De caledonische fase
Ring of fire:
, Wanneer een continentale plaat convergeert met oceanische plaat, duikt de zwaardere
oceanische plaat onder de lichtere continentale plaat. Hier ontstaat een trog en een
subductiezone. Door de warmte van de mantel (asthenosfeer) smelt de oceanische plaat. Dit
hete en lichte gesteente borrelt door de continentale plaat. Hier ontstaat een vulkaan.
Convergente bewegingen bij Zuid-Amerika:
Bij Zuid-Amerika is er een convergente beweging tussen de oceanische plaat Nazca-plaat en
de continentale plaat Zuid-Amerikaanse plaat.
De oceanische Nazca plaat convergeert botst op de continentale Zuid-Amerikaanse plaat.
De zwaardere oceanische plaat duikt onder de lichtere continentale plaat.
Door de hitte smelt de oceanische plaat af, en het lichte gesmolten gesteente borrelt
omhoog.
Explosief vulkanisme: In de oceanische plaat zit veel water opgesloten. Wanneer deze plaat
de diepte in verdwijnt, wordt dit water onder druk en warmte omgezet in gas.
Bij het naar boven borrelen van de magma smelt ook een deel van de continentale plaat.
Deze plaat bevat SiO2. Dit maakt het magma heel stroperig.
Bij explosief vulkanisme komen stratovulkanen voor. Deze vulkanen kenmerken zich door
steile hellingen, opgebouwd uit lagen lava en heet uitgestoten materiaal van as en stenen,
ook wel pyroklastisch materiaal.
Caldera’s: Soms is een eruptie zo explosief dat de vulkaan, door een snel leeggelopen
magmakamer instort. Er is geen tegendruk meer.
Andesiet: Dit gesteente (naar de Andes genoemd) neemt een soort tussenpositie in. Het is
sneller gestold dan graniet en het bevat minder SiO2 waardoor het minder stroperig is. Het
magma kan hierdoor makkelijker omhoog komen waardoor de kraterpijp minder snel
verstopt raakt. Het vulkanisme is hierdoor op veel plekken minder explosief.
Hotspot: Hotspots kunnen midden op een plaat voorkomen. Een hotspot ontstaat doordat
er een extreem hete mantelpluimstaart door de korst heen brandt. Hotspots komen vooral
voor op oceanische platen, omdat deze dunner zijn. Hierdoor zijn de uitbarstingen effusief
en treffen we schildvulkanen.
Omdat de Nazcaplaat naar het oosten schuift, schuiven de vulkanen ook naar het oosten.
De mantelpluim blijft op de zelfde plek liggen, waardoor de meest oostelijk gelegen vulkanen
geen toevoer meer van magma hebben.
Alleen het meest westelijk gelegen eiland krijgt nog toevoer van magma van de
mantelpluim, waardoor deze nog actief is.
Lahars – Zuid-Amerika: Bij de explosieve vulkaan erupties, komt veel as vrij. In combinatie
met hevige regen, (dichtbij de evenaar – ITC (lagedrukgebieden) of loefzijde) in Zuid-Amerika
kunnen makkelijk modderstromen (lahars) ontstaan.
Een ander gevaar bij vulkaanerupties is dat er gloedwolken van heet as, steen en lava
ontstaan; Zo’n pyroklastische stroom kan een temperatuur tot ±850°C en snelheden tot ±
725 km/u bereiken.
Ontstaan tsunami’s:
Zuid-Amerika: endogene processen
Aardkorst: Bestaat uit een oceanische of continentale korst. Deze verschillen van elkaar:
Lithosfeer: Aardkorst en het vaste buitenste deel van de aardmantel.
Asthenosfeer: Buitenmantel, vloeibaar magma.
Continentale korst: Oceanische korst:
Leeftijd: Veel ouder Jonger
Dikte: 30-70 km 1-7km
Gesteente: Graniet Basalt
(soortelijke) Gewicht: Lichter Zwaarder
Geologie: Bestudeerd eigenschappen, samenstellingen en ontstaanswijze van deze
aardkorst. Een van de belangrijkste grondbeginselen van deze wetenschap is het principe
van actualisme. Daarbij ging men ervan uit dat de processen die we nu op aarde zien,
vroeger ook zo gewerkt hebben.
Platentektoniek: Processen waarbij platen ontstaan, bewegen en verdwijnen. (Alfred
Wegener).
Bewijs dat continenten aan elkaar vastgezeten hebben:
- Continenten passen in elkaar
- Unieke fossielen op meerdere continenten
- Uniek gesteente op meerdere continenten
Als de aarde eruit ziet zoals die er nu uit ziet, had de oceaan bodem overal even dik moeten
zijn en dat is niet het geval.
Hoe verder van de breuk af, hoe ouder het gesteente. Door het nieuwe magma dat via de
breuklijn omhoog komt, wordt het oudere gesteente steeds verder van de breuklijn
weggeduwd.
Convectiestromen: Dit veroorzaakt de verschuiving van continenten.
Convectiestromen zijn stromen van vloeibaar gesteente die wordt aangedreven door
verschillen in temperatuur binnen de aarde.
Deze convectiestromen veroorzaken dat er van binnenuit een grote kracht wordt
uitgeoefend op de aardkorst/lithosfeer. Deze krachten heten endogene krachten. Zo
ontstaan er breuken en platen. De platen “drijven” vervolgens mee op de convectiestromen.
Convectiestromen veroorzaken drie endogene processen:
- Vulkanisme
- Aardbevingen (tsunami’s)
- Opheffing (gebergtevorming)
Platenbewegingen:
- Convergente beweging: platen bewegen naar elkaar toe, botsen.
- Divergente beweging: platen bewegen uit elkaar, drijven uiteen.
- Transforme beweging: platen bewegen langs elkaar
Divergente bewegingen in Zuid-Amerika:
,De Zuid-Amerikaanse plaat en de Afrikaanse plaat bewegen uit elkaar.
Omdat de platen geleidelijk uit elkaar bewegen zijn er veel erupties.
Omdat de platen maar met een paar cm per jaar groeien kan er alleen zeer vloeibaar magma
ophoog komen. Ook bevat het magma weinig gas, waardoor de vulkaanuitbarsting/eruptie
relatief rustig is.
Midoceanischebergrug: Naast schildvulkanen komen er ook blacksmokers voor, die zeer
veel mineralen bevatten. Door het opstijgende magma is de zee hier minder diep. Hier
ontstaat dan een midoceantischebergrug.
Aardbevingen Zuid-Amerika: Doordat de platen zeer geleidelijk uit elkaar gaan, is er geen
wrijving en dus ook geen drukopbouw. Hierdoor komen er geen zware aardbevingen voor,
en is de kans op het ontstaan van tsunami’s ook zeer gering.
Toch komen er zeer regelmatig aardbevingen voor langs deze midoceanischebergrug.
Doordat de breuklijn gekarteld is, schuiven de platen bij het uit elkaar bewegen ook langs
elkaar. Dit verloopt niet soepel. Door deze wrijving wordt de druk / spanning steeds groter.
Wanneer de platen losschieten ontstaat er een aardbeving.
Passieve plaatgrens: Een plaatgrens zonder vulkanisme/aardbevingen.
Aanwijzingen divergente breuklijn tussen Zuid-Amerika en Afrika:
- Het voorkomen van een midoceanischebergrug.
- De continenten passen mooi in elkaar.
- Het voorkomen van horsten en slenken.
Horst: Hoger gelegen aardkorst. Er kan ook opheffing plaatsvinden.
Slenk: Lager gelegen aardkorst.
De gebergten die bij horsten en slenken ontstaan worden breukgebergten genoemd.
Wanneer er bij horsten en slenken veel wrijving/drukopbouw plaatsvindt, kunnen er wel
zware aardbevingen ontstaan.
Oude Schild: In Zuid-Amerika vindt je twee resten van het oude schild. Deze tref je in het
Hoogland van Guyana en Brazilië.
Hoogvlakte: Een hoger gelegen gebied met maar heel weinig reliëf.
Ze zijn gevormd door de opheffing van het oude schild in de Caledonische plooiing.
Door de exogene processen als verwering en vooral door de erosie van rivieren, zoals de
Amazone, heeft er veel afbraak plaatsgevonden.
Daardoor zijn de bergen niet zo hoog en afgevlakt en zijn er diepe dalen gevormd.
Twee continentale platen convergeren: Door de botsing van twee continentale platen
ontstaat er plooiingsgebergte (Himalaya). Er zijn drie plooiingsfases:
1. De Alpiene fase: Dit is de jongste fase. Hoe ouder een gebergte hoe langer de
afbraak. De Alpiene bergen zijn hoger en de toppen spitser.
2. De Hercynische fase
3. De caledonische fase
Ring of fire:
, Wanneer een continentale plaat convergeert met oceanische plaat, duikt de zwaardere
oceanische plaat onder de lichtere continentale plaat. Hier ontstaat een trog en een
subductiezone. Door de warmte van de mantel (asthenosfeer) smelt de oceanische plaat. Dit
hete en lichte gesteente borrelt door de continentale plaat. Hier ontstaat een vulkaan.
Convergente bewegingen bij Zuid-Amerika:
Bij Zuid-Amerika is er een convergente beweging tussen de oceanische plaat Nazca-plaat en
de continentale plaat Zuid-Amerikaanse plaat.
De oceanische Nazca plaat convergeert botst op de continentale Zuid-Amerikaanse plaat.
De zwaardere oceanische plaat duikt onder de lichtere continentale plaat.
Door de hitte smelt de oceanische plaat af, en het lichte gesmolten gesteente borrelt
omhoog.
Explosief vulkanisme: In de oceanische plaat zit veel water opgesloten. Wanneer deze plaat
de diepte in verdwijnt, wordt dit water onder druk en warmte omgezet in gas.
Bij het naar boven borrelen van de magma smelt ook een deel van de continentale plaat.
Deze plaat bevat SiO2. Dit maakt het magma heel stroperig.
Bij explosief vulkanisme komen stratovulkanen voor. Deze vulkanen kenmerken zich door
steile hellingen, opgebouwd uit lagen lava en heet uitgestoten materiaal van as en stenen,
ook wel pyroklastisch materiaal.
Caldera’s: Soms is een eruptie zo explosief dat de vulkaan, door een snel leeggelopen
magmakamer instort. Er is geen tegendruk meer.
Andesiet: Dit gesteente (naar de Andes genoemd) neemt een soort tussenpositie in. Het is
sneller gestold dan graniet en het bevat minder SiO2 waardoor het minder stroperig is. Het
magma kan hierdoor makkelijker omhoog komen waardoor de kraterpijp minder snel
verstopt raakt. Het vulkanisme is hierdoor op veel plekken minder explosief.
Hotspot: Hotspots kunnen midden op een plaat voorkomen. Een hotspot ontstaat doordat
er een extreem hete mantelpluimstaart door de korst heen brandt. Hotspots komen vooral
voor op oceanische platen, omdat deze dunner zijn. Hierdoor zijn de uitbarstingen effusief
en treffen we schildvulkanen.
Omdat de Nazcaplaat naar het oosten schuift, schuiven de vulkanen ook naar het oosten.
De mantelpluim blijft op de zelfde plek liggen, waardoor de meest oostelijk gelegen vulkanen
geen toevoer meer van magma hebben.
Alleen het meest westelijk gelegen eiland krijgt nog toevoer van magma van de
mantelpluim, waardoor deze nog actief is.
Lahars – Zuid-Amerika: Bij de explosieve vulkaan erupties, komt veel as vrij. In combinatie
met hevige regen, (dichtbij de evenaar – ITC (lagedrukgebieden) of loefzijde) in Zuid-Amerika
kunnen makkelijk modderstromen (lahars) ontstaan.
Een ander gevaar bij vulkaanerupties is dat er gloedwolken van heet as, steen en lava
ontstaan; Zo’n pyroklastische stroom kan een temperatuur tot ±850°C en snelheden tot ±
725 km/u bereiken.
Ontstaan tsunami’s:
