Praktisch bestuursprocesrecht
Inhoudsopgave
Praktisch bestuursprocesrecht....................................................................................................................... 1
H1. Bestuursprocesrecht in vogelvlucht...............................................................................................................1
H2. Voorbereiding van een beschikking...............................................................................................................2
H3. Beschikking....................................................................................................................................................7
H4. Bezwaarschrift.............................................................................................................................................11
H5. Horen in de bezwaarprocedure...................................................................................................................16
H6. Beslissing op bezwaar..................................................................................................................................19
H7. Administratief beroep..................................................................................................................................23
H8. Beroep..........................................................................................................................................................28
H9. Hoger beroep en andere rechtsgangen.......................................................................................................38
H1. Bestuursprocesrecht in vogelvlucht
1.1 Wat is bestuursprocesrecht?
Bestuursprocesrecht: het geheel van procedureregels in verband met de rechtsbescherming tegen
besluiten van bestuursorganen.
- Totstandkoming van het bestreden besluit en de bekendmaking daarvan.
1. Besluitvorming door bestuursorgaan.
2. Inroepen rechtsbescherming door belanghebbende.
3. Oordeelsvorming door rechter.
Awb: uniformiteit in het bestuurs(proces)recht aan te brengen.
Bronnen van bestuursprocesrecht:
1. Internationaal recht
2. Grondwet
3. Bijzondere wetten (Vreemdelingenrecht etc.)
4. Algemene wet bestuursrecht (Awb)
5. Lagere regelgeving en ongeschreven recht
+ Jurisprudentie
Bestuursrechter mag niet in stoel van bestuursorgaan zitten (niet over doelmatigheid, maar
rechtmatigheid oordelen) anders is hij in strijd met de trias politica.
Bestuursrechter ex tunc – rechtmatigheid (toen).
Bestuursorgaan ex nunc – heroverwegiing van rechtmatigheid en doelmatigheid op huidige
moment (nu).
In het bestuursprocesrecht geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging. Belanghebbende kan
dus zonder advocaat procederen.
,Reformatio in peius: waarmee in beginsel wordt voorkomen dat degene die opkomt tegen een
besluit van een bestuursorgaan door zijn actie nadeliger uit zal zijn.
1.2 Een korte blik op de voorprocedures
Bezwaarprocedure: bezwaar wordt ingediend bij bestuursorgaan die besluit heeft genomen. Ex nunc
Administratief beroep: belanghebbende doet beroep bij openbaar bestuur. Wordt ingediend bij een
ander bestuursorgaan (meestal hoger). Ex nunc
Beroep wordt ingediend bij bestuursrechter.
Functies bezwaar of beroep:
• Rechtsbescherming belanghebbenden
• Verduidelijking standpunten
• Opheldering misverstanden
• Herstellen fouten
à Zeeffunctie:
1. Voorkoming onnodig beroep
2. Goed uitgekristalliseerd besluit voorleggen aan rechter.
1.3 Schets van bestuursrechtspraak in Nederland
Twee instanties: beroep (eerste aanleg) en hoger beroep.
Beroep wordt behandeld door kantonrechter, elke van de 11 rechtbanken heeft een sector
bestuursrecht.
Beroep (artikel 8:6 Awb): rechtbank (sector bestuursrecht), tenzij een van de andere
bestuursrechters bevoegd is
à Hoofdstuk 2 Bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak
• Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State
• Centrale Raad van Beroep
• College van beroep voor het bedrijfsleven
• Gerechtshof
1. Toetsing ex tunc (‘vanuit het verleden’): toetsing naar de omstandigheden van het moment
van het besluit
2. Herbeoordeling van enkel de rechtmatigheid
3. Reformatio in peius
Hoger beroep (artikel 8:105 Awb):
Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State, tenzij een van de andere bestuursrechters bevoegd is
De Nederlandse rechter is bij een prejudiciële beslissing gebonden bij zijn uitspraak in het geschil.
H2. Voorbereiding van een beschikking
2.1 Op aanvraag of ambtshalve
Besluit 1:3 lid 1 Awb: tabel bladzijde 28 en 29
1. Er is een beslissing.
Uitzonderingen:
- Weigering om te beslissen (6:2 sub a)
- Niet tijdig beslissen Fictief besluit (6:2 sub b)
- Handeling ten aanzien van ambtenaar (8:2 lid 1 onder a)
- Bijzonder wet
, 2. Genomen door een bestuursorgaan.
3. Die op schrift is gesteld Schriftelijk of elektronisch. (Uitzondering 5:31 Awb:
spoedeisend geval ook zonder voorafgaande last (schriftelijke beslissing) en zelfs
zonder besluit bestuursdwang kan worden toegepast, maar dat het besluit zo
spoedig mogelijk daarna bekendgemaakt moet worden).
4. Gericht is op rechtsgevolg.
Uitzonderingen:
-Beschikkingen (Wanneer er een afwijzing van een beschikking is, heeft er geen rechtsgevolg
plaatsgevonden, toch is er sprake van een besluit zodat er bezwaar of beroep ingediend kan
worden).
5. En publiekrechtelijk van aard is.
Aanvraag: een verzoek van een belanghebbende om een besluit te nemen (1:3 lid 3 Awb).
Belanghebbende: eigen belang, dat actueel, persoonlijk en objectief bepaalbaar is en dat
rechtstreeks betrekking heeft op het besluit. Er moet een direct verband zijn tussen het
besluit van het bestuursorgaan en het belang van de belanghebbende.
Schriftelijke aanvraag artikel 4:1 jo 4:2 jo 4:3 Awb.
-Artikel 4:3 lid 2 (verschaffen van gegevens en bescheiden) kan aanvrager weigeren in
verband met geheime bedrijfsgegevens of de persoonlijke levenssfeer betreffen.
Artikel 2:5 Awb: beroep doen op geheimhoudingsplicht. Bepaalde gegevens vertrouwelijk
behandelen en niet bekend maken.
Aanvraag kan ook elektronisch gedaan worden, hier is een elektronische handtekening voor
vereist.
Het verzoek om een beschikking:
Moet ingediend worden door een belanghebbende (of een gemachtigde).
Moet op schrift zijn gesteld (soms op een voorgeschreven formulier).
Moet voldoen aan de formele vereisten in de Awb (4:1 jo 4:2 jo 4:3 Awb).
Kan langs elektronische weg worden ingediend als het bestuursorgaan dit toestaat.
Een bestuursorgaan kan niet alleen op verzoek, maar ook op eigen initiatief een beslissing
nemen Ambtshalve. (Bijvoorbeeld opleggen van belastingaanslag).
2.2 Beoordeling van de aanvraag
Aanvraag moet aan alle formele vereisten hebben voldaan.
Is dit niet het geval, dan ongenoegzame aanvraag: het bestuursorgaan kan de aanvraag dan
niet behandelen. Bestuursorgaan moet eerst aanvrager in gelegenheid stellen om de
aanvraag binnen de termijn die het bestuursorgaan stelt de herstellen. Hersteltermijn
Artikel 4:5 Awb
1 Het bestuursorgaan kan besluiten de aanvraag niet te behandelen, indien:
a. de aanvrager niet heeft voldaan aan enig wettelijk voorschrift voor het in behandeling
nemen van de aanvraag, of
b. de aanvraag geheel of gedeeltelijk is geweigerd op grond van artikel 2:15, of
, c. de verstrekte gegevens en bescheiden onvoldoende zijn voor de beoordeling van de
aanvraag of voor de voorbereiding van de beschikking,
Wanneer de leges (soort belasting voor de behandeling van een aanvraag bv. voor een
omgevingsvergunning) niet betaald wordt, kan de aanvraag buiten behandeling worden
gelaten.
Mits de aanvrager de gelegenheid heeft gehad de aanvraag binnen een door het
bestuursorgaan gestelde termijn aan te vullen. Heeft hij dit niet gedaan? Dan
ongenoegzame aanvraag die binnen 4 weken na de gestelde deadline naar aanvrager
verstuurd zal worden.
Aanvraag niet bij juiste bestuursorgaan ingediend? Doorzendplicht moet de aanvraag
doorgezonden worden naar juiste bestuursorgaan.
2.3 Zorgvuldige voorbereiding
Bestuursorganen moeten de abbb’s in acht nemen.
Zorgvuldigheidbeginsel is de belangrijkste: actieve houding aannemen wanneer het op
een aanvraag beslist maar ook wanneer het ambtshalve een besluit wil nemen. Hij moet
relevante gegevens verzamelen en indien nodig deze door de aanvrager aan laten vullen.
Ook uitgebrachte adviezen moeten zorgvuldig tot stand zijn gekomen (art 3:9 Awb).
Relevante informatie wordt vastgelegd in een rapportage
Zienswijze: aanvrager kan mening geven
Hoorplicht Tabel 2.2 bladzijde 36
Inhoudsopgave
Praktisch bestuursprocesrecht....................................................................................................................... 1
H1. Bestuursprocesrecht in vogelvlucht...............................................................................................................1
H2. Voorbereiding van een beschikking...............................................................................................................2
H3. Beschikking....................................................................................................................................................7
H4. Bezwaarschrift.............................................................................................................................................11
H5. Horen in de bezwaarprocedure...................................................................................................................16
H6. Beslissing op bezwaar..................................................................................................................................19
H7. Administratief beroep..................................................................................................................................23
H8. Beroep..........................................................................................................................................................28
H9. Hoger beroep en andere rechtsgangen.......................................................................................................38
H1. Bestuursprocesrecht in vogelvlucht
1.1 Wat is bestuursprocesrecht?
Bestuursprocesrecht: het geheel van procedureregels in verband met de rechtsbescherming tegen
besluiten van bestuursorganen.
- Totstandkoming van het bestreden besluit en de bekendmaking daarvan.
1. Besluitvorming door bestuursorgaan.
2. Inroepen rechtsbescherming door belanghebbende.
3. Oordeelsvorming door rechter.
Awb: uniformiteit in het bestuurs(proces)recht aan te brengen.
Bronnen van bestuursprocesrecht:
1. Internationaal recht
2. Grondwet
3. Bijzondere wetten (Vreemdelingenrecht etc.)
4. Algemene wet bestuursrecht (Awb)
5. Lagere regelgeving en ongeschreven recht
+ Jurisprudentie
Bestuursrechter mag niet in stoel van bestuursorgaan zitten (niet over doelmatigheid, maar
rechtmatigheid oordelen) anders is hij in strijd met de trias politica.
Bestuursrechter ex tunc – rechtmatigheid (toen).
Bestuursorgaan ex nunc – heroverwegiing van rechtmatigheid en doelmatigheid op huidige
moment (nu).
In het bestuursprocesrecht geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging. Belanghebbende kan
dus zonder advocaat procederen.
,Reformatio in peius: waarmee in beginsel wordt voorkomen dat degene die opkomt tegen een
besluit van een bestuursorgaan door zijn actie nadeliger uit zal zijn.
1.2 Een korte blik op de voorprocedures
Bezwaarprocedure: bezwaar wordt ingediend bij bestuursorgaan die besluit heeft genomen. Ex nunc
Administratief beroep: belanghebbende doet beroep bij openbaar bestuur. Wordt ingediend bij een
ander bestuursorgaan (meestal hoger). Ex nunc
Beroep wordt ingediend bij bestuursrechter.
Functies bezwaar of beroep:
• Rechtsbescherming belanghebbenden
• Verduidelijking standpunten
• Opheldering misverstanden
• Herstellen fouten
à Zeeffunctie:
1. Voorkoming onnodig beroep
2. Goed uitgekristalliseerd besluit voorleggen aan rechter.
1.3 Schets van bestuursrechtspraak in Nederland
Twee instanties: beroep (eerste aanleg) en hoger beroep.
Beroep wordt behandeld door kantonrechter, elke van de 11 rechtbanken heeft een sector
bestuursrecht.
Beroep (artikel 8:6 Awb): rechtbank (sector bestuursrecht), tenzij een van de andere
bestuursrechters bevoegd is
à Hoofdstuk 2 Bevoegdheidsregeling bestuursrechtspraak
• Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State
• Centrale Raad van Beroep
• College van beroep voor het bedrijfsleven
• Gerechtshof
1. Toetsing ex tunc (‘vanuit het verleden’): toetsing naar de omstandigheden van het moment
van het besluit
2. Herbeoordeling van enkel de rechtmatigheid
3. Reformatio in peius
Hoger beroep (artikel 8:105 Awb):
Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State, tenzij een van de andere bestuursrechters bevoegd is
De Nederlandse rechter is bij een prejudiciële beslissing gebonden bij zijn uitspraak in het geschil.
H2. Voorbereiding van een beschikking
2.1 Op aanvraag of ambtshalve
Besluit 1:3 lid 1 Awb: tabel bladzijde 28 en 29
1. Er is een beslissing.
Uitzonderingen:
- Weigering om te beslissen (6:2 sub a)
- Niet tijdig beslissen Fictief besluit (6:2 sub b)
- Handeling ten aanzien van ambtenaar (8:2 lid 1 onder a)
- Bijzonder wet
, 2. Genomen door een bestuursorgaan.
3. Die op schrift is gesteld Schriftelijk of elektronisch. (Uitzondering 5:31 Awb:
spoedeisend geval ook zonder voorafgaande last (schriftelijke beslissing) en zelfs
zonder besluit bestuursdwang kan worden toegepast, maar dat het besluit zo
spoedig mogelijk daarna bekendgemaakt moet worden).
4. Gericht is op rechtsgevolg.
Uitzonderingen:
-Beschikkingen (Wanneer er een afwijzing van een beschikking is, heeft er geen rechtsgevolg
plaatsgevonden, toch is er sprake van een besluit zodat er bezwaar of beroep ingediend kan
worden).
5. En publiekrechtelijk van aard is.
Aanvraag: een verzoek van een belanghebbende om een besluit te nemen (1:3 lid 3 Awb).
Belanghebbende: eigen belang, dat actueel, persoonlijk en objectief bepaalbaar is en dat
rechtstreeks betrekking heeft op het besluit. Er moet een direct verband zijn tussen het
besluit van het bestuursorgaan en het belang van de belanghebbende.
Schriftelijke aanvraag artikel 4:1 jo 4:2 jo 4:3 Awb.
-Artikel 4:3 lid 2 (verschaffen van gegevens en bescheiden) kan aanvrager weigeren in
verband met geheime bedrijfsgegevens of de persoonlijke levenssfeer betreffen.
Artikel 2:5 Awb: beroep doen op geheimhoudingsplicht. Bepaalde gegevens vertrouwelijk
behandelen en niet bekend maken.
Aanvraag kan ook elektronisch gedaan worden, hier is een elektronische handtekening voor
vereist.
Het verzoek om een beschikking:
Moet ingediend worden door een belanghebbende (of een gemachtigde).
Moet op schrift zijn gesteld (soms op een voorgeschreven formulier).
Moet voldoen aan de formele vereisten in de Awb (4:1 jo 4:2 jo 4:3 Awb).
Kan langs elektronische weg worden ingediend als het bestuursorgaan dit toestaat.
Een bestuursorgaan kan niet alleen op verzoek, maar ook op eigen initiatief een beslissing
nemen Ambtshalve. (Bijvoorbeeld opleggen van belastingaanslag).
2.2 Beoordeling van de aanvraag
Aanvraag moet aan alle formele vereisten hebben voldaan.
Is dit niet het geval, dan ongenoegzame aanvraag: het bestuursorgaan kan de aanvraag dan
niet behandelen. Bestuursorgaan moet eerst aanvrager in gelegenheid stellen om de
aanvraag binnen de termijn die het bestuursorgaan stelt de herstellen. Hersteltermijn
Artikel 4:5 Awb
1 Het bestuursorgaan kan besluiten de aanvraag niet te behandelen, indien:
a. de aanvrager niet heeft voldaan aan enig wettelijk voorschrift voor het in behandeling
nemen van de aanvraag, of
b. de aanvraag geheel of gedeeltelijk is geweigerd op grond van artikel 2:15, of
, c. de verstrekte gegevens en bescheiden onvoldoende zijn voor de beoordeling van de
aanvraag of voor de voorbereiding van de beschikking,
Wanneer de leges (soort belasting voor de behandeling van een aanvraag bv. voor een
omgevingsvergunning) niet betaald wordt, kan de aanvraag buiten behandeling worden
gelaten.
Mits de aanvrager de gelegenheid heeft gehad de aanvraag binnen een door het
bestuursorgaan gestelde termijn aan te vullen. Heeft hij dit niet gedaan? Dan
ongenoegzame aanvraag die binnen 4 weken na de gestelde deadline naar aanvrager
verstuurd zal worden.
Aanvraag niet bij juiste bestuursorgaan ingediend? Doorzendplicht moet de aanvraag
doorgezonden worden naar juiste bestuursorgaan.
2.3 Zorgvuldige voorbereiding
Bestuursorganen moeten de abbb’s in acht nemen.
Zorgvuldigheidbeginsel is de belangrijkste: actieve houding aannemen wanneer het op
een aanvraag beslist maar ook wanneer het ambtshalve een besluit wil nemen. Hij moet
relevante gegevens verzamelen en indien nodig deze door de aanvrager aan laten vullen.
Ook uitgebrachte adviezen moeten zorgvuldig tot stand zijn gekomen (art 3:9 Awb).
Relevante informatie wordt vastgelegd in een rapportage
Zienswijze: aanvrager kan mening geven
Hoorplicht Tabel 2.2 bladzijde 36
