Probleem 1
Leerdoel 1: Is er een verschil tussen temperament en persoonlijkheid? Zo ja, wat is het
verschil?
Klassieke opvatting temperament = Eigenschappen die vroeg in de ontwikkeling observeerbaar zijn
(kinderen) en een sterke genetische of neurobiologische basis hebben (aangeboren), die stabiel zijn
over de situatie en tijd (Prins & Braet, 2014).
Klassieke opvatting persoonlijkheid = Minder sterke genetische basis en komt pas later in de
ontwikkeling tot uiting (vloeit voort uit temperament en is vaak pas te zien in de volwassenheid (Prins
& Braet, 2014).
Stabiele groep eigenschappen van individu die kenmerkende manier van denken, voelen en gedrag.
De individuele verschillen in de kindertijd en adolescentie kunnen beschreven worden in:
Temperament eigenschappen Persoonlijkheidseigenschappen
Component van gedrag (hoe, waarom, wat) Neiging om zich te gedragen, denken en voelen
vroeg in het leven met een biologische basis. op bepaalde consistente manieren.
OF: temperament vormt de gehele
persoonlijkheid in de kindertijd en een deel van
de persoonlijkheid later in kindertijd en
volwassenheid.
Temperament- en persoonlijkheidseigenschappen: onderliggende verborgen en stabiele
componenten van verschillen in gedrag, gedachtes, ervaringen uit van emoties (Prins & Braet, 2014).
Er zijn twijfels, omdat temperament en persoonlijkheid veel overeenkomsten hebben:
● Beide vertonen matige genetische invloed;
● Beide individuele verschillen zichtbaar in niet-menselijke dieren;
● Beide niet immuun voor unieke omgevingservaringen, en dus beïnvloedbaar door
omgevingservaringen (zoals tijdens en na de zwangerschap);
● Ook een deel van temperament komt later in de ontwikkeling naar voren (zoals sommige
emoties, motorische vaardigheden, opwinding en aandachtssysteem);
● Onderscheid tussen beide wordt steeds minder duidelijk naar mate de leeftijd;
● De modellen hierover hebben vele eigenschappen gemeen (Shiner & Caspi, 2003).
● Kenmerken van temperament gelden ook voor persoonlijkheidstrekken zoals vroege
observeerbaarheid, genetische basis en de persuasieve impact op hoeveelheid
gedragingen.
○ Genetische basis van de trekken geclassificeerd binnen het VFM.
● Temperament dimensies uit de modellen zijn te koppelen aan VFM.
○ Temperamentmodellen kunnen voorlopers zijn op de vijf dimensies om
persoonlijkheidsverschillen te beschrijven.
● Integratief kader.
○ Zowel temperament als persoonlijkheid, waarbinnen de verschillende constructen en
modellen gepositioneerd kunnen worden zoals VFM (Prins & Braet, 2014).
Overzicht van de voornaamste temperamentmodellen en hun centrale kenmerken:
Temperamentmodel Centrale elementen van Opmerkingen
temperament
Thomas en Chess (1977) 9 gedragscategorieën:
, Activity-level, rhythmicity,
approach-withdrawal,
adaptability, threshold of
responsiveness, intensity of
reaction, quality of mood,
distractibility en attention
span/persistence
Buss en Plomin (1975) 4 dimensies: Meer gebaseerd op
Emotionaliteit, Activiteit, volwassenen i.p.v. kinderen.
Sociabiliteit en Impulsiviteit
Rothbart en Derryberry Reactiviteit en zelfregulatie
(1981)
Goldsmith en Campos (1982) Variabiliteit in ervaren en
uitdrukken van de 6
basisemoties:
Blijdschap, droefheid,
interesses, angst, verrassing
en afkeer
3 prominente multidimensionale temperament modellen (die onderliggend zijn aan de vijf
dimensies)
Modellen die temperament beschreven in kindertijd en later in oudere kinderen en adolescenten.
Gebaseerd op vragenlijsten, interviews en observaties.
1. The behavioral styles approach (Thomas en Chess)
● Individuele verschillen in reactie en motivatie worden gezien als temperament.
● Stilistisch component gedrag:
● Stilistisch = de stijl, de manier waarop iets gebeurt.
● Voorbeeld: huilen → Motivatie: je wilt een kipkluifje; Stilistisch: heel boos,
lang huilen, etc.
● Ze introduceerden 9 dimensies die potentieel significant leken te zijn voor psychologische
ontwikkeling:
● Activity (i.e., physical activity)
● Regularity (i.e., predictability of behavior)
● Adaptability (i.e., response to changes in the environment)
● Approach-withdrawal (i.e., responses to novelty)
● Threshold of responsiveness (i.e., amount of stimulation necessary to evoke reaction)
● Intensity of reaction (i.e., the energy level of a response)
● Quality of mood (I.e., amount of positive and negative feelings)
● Distractibility (i.e., effectiveness of external stimuli in altering the child’s behavior)
● Task persistence (i.e., length of time and maintenance of activity pursued by the cild
→ 4 consistente eigenschappen zijn eruit gekomen: irritatie distress, social inhibitie,
activity en attention.
● Ontwikkelen van theoretisch framework was gebaseerd op:
● Temperament: die de hoe vormt van het gedrag i.p.v. de content/wat of de
motivatie/waarom van het gedrag.
, ● De theorie benadrukte verder dat de wederzijds interacties tussen kind en zijn
omgeving grote invloed uitoefenen op de aanpassing van een kind.
● Komt voort uit de 9 dimensies.
● Goodness-of-fit: ouderschap moet worden afgestemd op dat van een kind uniek
temperament om een gezonde psychologische ontwikkeling te verzekeren.
● Moeilijk temperament: gedragingen die en uitdaging vormen voor opvoeders (De
Pauw & Mervielde, 2010).
Dit model kent drie configuraties van persoonlijkheidseigenschappen bij jonge kinderen:
Gemakkelijke kind Moeilijke kind Traag-op-gang-komende
kind
Verkeert doorgaans in een Heeft vaak een negatieve Verkeert doorgaans in een
positieve stemming. stemming. negatieve gemoedsstemming.
Heeft regelmatige biologische Laag activiteitsniveau. Onregelmatige biologische
functies en lage tot matige functies.
responsintensiteit.
Goede adaptie. Een lage responsintensiteit. Hevige reacties.
Raakt niet van streek in nieuwe Is geneigd om zich terug te Geringe adaptie.
situaties. trekken in nieuwe situaties.
Is geneigd om zich terug te
trekken in nieuwe situaties.
2. The critical approach (Buss en Plomin)
● Temperament als een ontwikkelingsverloop naar de persoonlijke volwassenheid.
● Temperamenteigenschap moet voldoen aan 5 criteria:
● Geërfd
● Relatief stabiel tijdens de kindertijd
● Behouden in de volwassenheid
● Evolutionair,
● Adaptief
● Aanwezig in onze fylogenetische familieleden
● Ontwikkelde 4 temperament dimensies (EAS-model)
● Emotionality (i.e., intensity of emotion)
● Activity (i.e., quantity of motor activity)
● Sociability (I.e., closeness to others)
● Impulsivity (i.e., quickness versus inhibition) (De Pauw & Mervielde, 2010).
→ Verschil tussen Thomas & Chess en Buss & Plomin: de indeling van Thomas en Chess
geldt alleen voor jonge kinderen, terwijl de indeling van Buss en Plomin ook toepasbaar is
op volwassenen.
3. The psychobiological approach (Rothbart)
● Neurobiologisch functioneren staat centraal + relatie tussen fysiologische en gedrag.
● Temperament als constitutioneel gebaseerd op verschillen in reactiviteit en zelfregulatie en
breidt de oorspronkelijke temperament als constructie uit om emotie, motivatie en aandacht
gerelateerde processen.
● Temperament voornamelijk bepaald door responsiviteit op onderliggende psychobiologische
processen. Ontwikkelt voor kindertijd en daarna latere leeftijd.
Leerdoel 1: Is er een verschil tussen temperament en persoonlijkheid? Zo ja, wat is het
verschil?
Klassieke opvatting temperament = Eigenschappen die vroeg in de ontwikkeling observeerbaar zijn
(kinderen) en een sterke genetische of neurobiologische basis hebben (aangeboren), die stabiel zijn
over de situatie en tijd (Prins & Braet, 2014).
Klassieke opvatting persoonlijkheid = Minder sterke genetische basis en komt pas later in de
ontwikkeling tot uiting (vloeit voort uit temperament en is vaak pas te zien in de volwassenheid (Prins
& Braet, 2014).
Stabiele groep eigenschappen van individu die kenmerkende manier van denken, voelen en gedrag.
De individuele verschillen in de kindertijd en adolescentie kunnen beschreven worden in:
Temperament eigenschappen Persoonlijkheidseigenschappen
Component van gedrag (hoe, waarom, wat) Neiging om zich te gedragen, denken en voelen
vroeg in het leven met een biologische basis. op bepaalde consistente manieren.
OF: temperament vormt de gehele
persoonlijkheid in de kindertijd en een deel van
de persoonlijkheid later in kindertijd en
volwassenheid.
Temperament- en persoonlijkheidseigenschappen: onderliggende verborgen en stabiele
componenten van verschillen in gedrag, gedachtes, ervaringen uit van emoties (Prins & Braet, 2014).
Er zijn twijfels, omdat temperament en persoonlijkheid veel overeenkomsten hebben:
● Beide vertonen matige genetische invloed;
● Beide individuele verschillen zichtbaar in niet-menselijke dieren;
● Beide niet immuun voor unieke omgevingservaringen, en dus beïnvloedbaar door
omgevingservaringen (zoals tijdens en na de zwangerschap);
● Ook een deel van temperament komt later in de ontwikkeling naar voren (zoals sommige
emoties, motorische vaardigheden, opwinding en aandachtssysteem);
● Onderscheid tussen beide wordt steeds minder duidelijk naar mate de leeftijd;
● De modellen hierover hebben vele eigenschappen gemeen (Shiner & Caspi, 2003).
● Kenmerken van temperament gelden ook voor persoonlijkheidstrekken zoals vroege
observeerbaarheid, genetische basis en de persuasieve impact op hoeveelheid
gedragingen.
○ Genetische basis van de trekken geclassificeerd binnen het VFM.
● Temperament dimensies uit de modellen zijn te koppelen aan VFM.
○ Temperamentmodellen kunnen voorlopers zijn op de vijf dimensies om
persoonlijkheidsverschillen te beschrijven.
● Integratief kader.
○ Zowel temperament als persoonlijkheid, waarbinnen de verschillende constructen en
modellen gepositioneerd kunnen worden zoals VFM (Prins & Braet, 2014).
Overzicht van de voornaamste temperamentmodellen en hun centrale kenmerken:
Temperamentmodel Centrale elementen van Opmerkingen
temperament
Thomas en Chess (1977) 9 gedragscategorieën:
, Activity-level, rhythmicity,
approach-withdrawal,
adaptability, threshold of
responsiveness, intensity of
reaction, quality of mood,
distractibility en attention
span/persistence
Buss en Plomin (1975) 4 dimensies: Meer gebaseerd op
Emotionaliteit, Activiteit, volwassenen i.p.v. kinderen.
Sociabiliteit en Impulsiviteit
Rothbart en Derryberry Reactiviteit en zelfregulatie
(1981)
Goldsmith en Campos (1982) Variabiliteit in ervaren en
uitdrukken van de 6
basisemoties:
Blijdschap, droefheid,
interesses, angst, verrassing
en afkeer
3 prominente multidimensionale temperament modellen (die onderliggend zijn aan de vijf
dimensies)
Modellen die temperament beschreven in kindertijd en later in oudere kinderen en adolescenten.
Gebaseerd op vragenlijsten, interviews en observaties.
1. The behavioral styles approach (Thomas en Chess)
● Individuele verschillen in reactie en motivatie worden gezien als temperament.
● Stilistisch component gedrag:
● Stilistisch = de stijl, de manier waarop iets gebeurt.
● Voorbeeld: huilen → Motivatie: je wilt een kipkluifje; Stilistisch: heel boos,
lang huilen, etc.
● Ze introduceerden 9 dimensies die potentieel significant leken te zijn voor psychologische
ontwikkeling:
● Activity (i.e., physical activity)
● Regularity (i.e., predictability of behavior)
● Adaptability (i.e., response to changes in the environment)
● Approach-withdrawal (i.e., responses to novelty)
● Threshold of responsiveness (i.e., amount of stimulation necessary to evoke reaction)
● Intensity of reaction (i.e., the energy level of a response)
● Quality of mood (I.e., amount of positive and negative feelings)
● Distractibility (i.e., effectiveness of external stimuli in altering the child’s behavior)
● Task persistence (i.e., length of time and maintenance of activity pursued by the cild
→ 4 consistente eigenschappen zijn eruit gekomen: irritatie distress, social inhibitie,
activity en attention.
● Ontwikkelen van theoretisch framework was gebaseerd op:
● Temperament: die de hoe vormt van het gedrag i.p.v. de content/wat of de
motivatie/waarom van het gedrag.
, ● De theorie benadrukte verder dat de wederzijds interacties tussen kind en zijn
omgeving grote invloed uitoefenen op de aanpassing van een kind.
● Komt voort uit de 9 dimensies.
● Goodness-of-fit: ouderschap moet worden afgestemd op dat van een kind uniek
temperament om een gezonde psychologische ontwikkeling te verzekeren.
● Moeilijk temperament: gedragingen die en uitdaging vormen voor opvoeders (De
Pauw & Mervielde, 2010).
Dit model kent drie configuraties van persoonlijkheidseigenschappen bij jonge kinderen:
Gemakkelijke kind Moeilijke kind Traag-op-gang-komende
kind
Verkeert doorgaans in een Heeft vaak een negatieve Verkeert doorgaans in een
positieve stemming. stemming. negatieve gemoedsstemming.
Heeft regelmatige biologische Laag activiteitsniveau. Onregelmatige biologische
functies en lage tot matige functies.
responsintensiteit.
Goede adaptie. Een lage responsintensiteit. Hevige reacties.
Raakt niet van streek in nieuwe Is geneigd om zich terug te Geringe adaptie.
situaties. trekken in nieuwe situaties.
Is geneigd om zich terug te
trekken in nieuwe situaties.
2. The critical approach (Buss en Plomin)
● Temperament als een ontwikkelingsverloop naar de persoonlijke volwassenheid.
● Temperamenteigenschap moet voldoen aan 5 criteria:
● Geërfd
● Relatief stabiel tijdens de kindertijd
● Behouden in de volwassenheid
● Evolutionair,
● Adaptief
● Aanwezig in onze fylogenetische familieleden
● Ontwikkelde 4 temperament dimensies (EAS-model)
● Emotionality (i.e., intensity of emotion)
● Activity (i.e., quantity of motor activity)
● Sociability (I.e., closeness to others)
● Impulsivity (i.e., quickness versus inhibition) (De Pauw & Mervielde, 2010).
→ Verschil tussen Thomas & Chess en Buss & Plomin: de indeling van Thomas en Chess
geldt alleen voor jonge kinderen, terwijl de indeling van Buss en Plomin ook toepasbaar is
op volwassenen.
3. The psychobiological approach (Rothbart)
● Neurobiologisch functioneren staat centraal + relatie tussen fysiologische en gedrag.
● Temperament als constitutioneel gebaseerd op verschillen in reactiviteit en zelfregulatie en
breidt de oorspronkelijke temperament als constructie uit om emotie, motivatie en aandacht
gerelateerde processen.
● Temperament voornamelijk bepaald door responsiviteit op onderliggende psychobiologische
processen. Ontwikkelt voor kindertijd en daarna latere leeftijd.
