Bewustzijnsfilosofie II
Bewustzijnsfilosofie II
Als we de geest en wetenschap serieus nemen blijft aan het materialisme over. Welke versie correct is
hangt af van meervoudige realisatie. Vanuit het materialisme gaan we kijken naar bewustzijn en het
bewuste zelf en hierbij nemen we een naturalistisch standpunt in: vragen zijn het best te
beantwoorden met de wetenschap.
Waarom bestaan filosofische zombies niet?; waarom doet bewustzijn (wel) iets?
De natuurlijke methode
Fenomenaal bewustzijn wordt gekenmerkt door what-it-is-likeness/qualia: kwalitatieve aspecten van
een ervaring. Fenomenologie is dus hoe iemand iets ervaart.
Problematiek van fenomenaal bewustzijn
John Searle: ‘As with most words, it is not possible to give a definition of “consciousness” in terms of
necessary and sufficient condition. What I mean by “consciousness” can best be illustrated by
examples. When I wake up from a dreamless sleep, I enter a state o consciousness, a state of
consciousness that continues as long as I am awake.’
Het grote verschil tussen een droomloze slaap en bewuste wakende toestand is een goed
voorbeeld. Suggestie van Searle: we hebben bewustzijn nodig als we wakker zijn en het helpt
bij het verrichten van (complexe) handelingen.
Gedachtenexperiment: Filosofische zombies zijn fysisch en behavioreel identiek aan
mensen, maar hebben geen fenomenaal bewustzijn. Als deze zombies precies het zelfde doen
als mensen, hebben we bewustzijn niet nodig om gedrag te verklaren. Wat doet bewustzijn
dan, op empirische gronden?
-> hieruit is wel epifenomenalisme (= bewustzijn bestaat, maar doet niks) en dualisme af te
leiden.
Homicidal somnambulism
Kenneth Parks heeft een stressvol leven en valt in slaap op de bank. 23 mijl verderop wordt
hij wakker, nadat het verwonden en/of vermoorden van zijn schoonouders. Parks heeft hier
geen herinnering aan. Hij was een slaapwandelaar (bevestigd door EEG onderzoek, getriggerd door
stress) en was onbewust, in droomloze slaap. Conlcusie: we kunnen complexe handelingen
verrichten zonder bewustzijn.
waar hebben we dan bewustzijn voor?
Blindsight
Bij dit fenomeen hebben patiënten een beschadiging in de striate schors (visuele cortex) en
zijn ze effectief corticaal blind; ze zien niks in het scotoma. Toch merken ze in dit deel van het
gezichtsveld stimuli op, ver boven de gokkans. Graham Young, met schade aan de linkerkant
van zijn visuele cortex, kon bij 90% van stimuli in het rechterveld goed gokken. Larry
Weiskrantz: als je weet welk deel van het brein kapot is als men geen bewustzijn heeft, weet
je dat dit breindeel een belangrijke rol speelt als men wel bewust is. Dan weten we ook dat
een ander deel op een onbewuste manier stimuli verwerkt.
Er zijn dus 2 paden van de ogen in het brein: 1) het jonge evolutionaire pad naar de visuele
cortex en 2) het oudere pad naar boven dat blijkbaar onbewust informatie verwerkt.
Conlcusie: we kunnen visuele informatie verwerken zonder bewustzijn.
Waarom hebben we dan bewustzijn?
Volgens Blackmore en Lamme heeft een blindsight patiënt functioneel zien, zonder qualia
en dus bewustzijn; het lijkt een filosofische zombie. Dit is echter niet waar. Hij heeft wel
qualia, alleen niet in het rechter gezichtsveld. Daarnaast is 90% goed evolutionair dodelijk.
Lamme: Een echte zombie zou het net zo goed doen als een echte ziende (100%), zonder
enige ervaring; superblindsight. De patiënt zegt dat hij geen bewuste ervaringen heeft, wat
, Bewustzijnsfilosofie II
een filosofische zombie nooit zou doen. Ook kan hij stimuli alleen opmerken binnen een
forced choice experiment, nooit spontaan.
Conlcusie: bewustzijn is moeilijk te definiëren, maar lijkt toch nodig voor spontaan gedrag en
om accuratie informatie over de omgeving te verwerken. (adaptief)
-> impliciete methodologische uitganspunten geaccepteerd om conclusie te bereiken
Methodologische uitganspunten
Naturalisme
‘... het idee dat denken over mensen als natuurlijk geëvolueerde wezens consequenties heeft
voor antwoorden op traditioneel filosofische vragen, met name als het gaat om kennis en
wetenschap.’ Dit betekent dat we gebruik moeten van de wetenschappelijke methode ipv
intuïtie of gewoon nadenken.
Zo is ontdekt dat wij geëvolueerde wezens zijn. We zijn overlevings- of
voortplantingsmachines. Zo is bewustzijn waarschijnlijk
ook geëvolueerd.
Searle: ‘Consciousness is a biological feature of human
and certain animal brains. It is as much part of the natural
biological order as any other biological feature such as
photosynthesis, digerstion or mitosis.’ Dit betekent dat
bewustzijn een biologische rol heeft.
Natuurlijke methode
Owen Fanagan meent dat er een intidisciplinaire methode nodig is om inzicht te verwerven
in bewustzijn en de problemen hier rondom op te lossen. Om te beginnen moet je kijken naar
(1) fenomenologie – ervaring van mensen, (2) psychologie en cognitieve wetenschap – hoe
werkt mentale leven en wat is de taak van bewustzijn – en (3) neurowetenschap – realisatie
van bewuste mentale staten - en hoe deze drie samengaan.
Penfield combineerde bijvoorbeeld hersenonderzoek met fenomenologie bij de penfield
homunculus (= representatie van lichaam correspondatie op brein). Als je alleen naar
het brein kijkt, dan weet je niet wat de functie ervan is en is er geen reden om te zeggen dat
iemand bewustzijn heeft. Zou je alleen introspectie gebruiken, dan weet je niet dat je een
brein nodig hebt. Ontdekking mogelijk door combinatie.
Neodarwinistische evolutietheorie
Bij de natuurlijke methode stellen we dat we bewustzijn vanuit een evolutionair perspectief
moeten benaderen. We stellen dat het iets doet, dus heeft het een evolutionaire functie mbt
overling/reproductie.
Inductie
Inductie is het concluderen dat er altijd een bestaan verband is tussen A en B op basis van
een aantal waarnemingen. We proberen bevindingen te veralgemeniseren, maar er is een
risico op verkeerde conclusies. Het ene type bewustzijn kan bv een evolutionaire functie
hebben en het andere niet. Wat we obv individuele gevalsstudies concluderen en
generaliseren naar algemenen conclusies is nooit zeker. Dit is het probleem van inductie.
Daarom kijken we vaak naar meerdere gevalsstudies met zelfde conclusies.
Conclusie: Om een beeld de krijgen van bewustzijn en het zelf zijn, en de samenhang
hiertussen, gebruiken we de (beste) wetenschappelijke methode, met expliciete
uitgangspunten. Conclusies zijn altijd onder voorbehoud, en worden gesteld en onderbouwd
door empirische data.
Projectie dmv bijzondere gevallen
Bewustzijnsfilosofie II
Als we de geest en wetenschap serieus nemen blijft aan het materialisme over. Welke versie correct is
hangt af van meervoudige realisatie. Vanuit het materialisme gaan we kijken naar bewustzijn en het
bewuste zelf en hierbij nemen we een naturalistisch standpunt in: vragen zijn het best te
beantwoorden met de wetenschap.
Waarom bestaan filosofische zombies niet?; waarom doet bewustzijn (wel) iets?
De natuurlijke methode
Fenomenaal bewustzijn wordt gekenmerkt door what-it-is-likeness/qualia: kwalitatieve aspecten van
een ervaring. Fenomenologie is dus hoe iemand iets ervaart.
Problematiek van fenomenaal bewustzijn
John Searle: ‘As with most words, it is not possible to give a definition of “consciousness” in terms of
necessary and sufficient condition. What I mean by “consciousness” can best be illustrated by
examples. When I wake up from a dreamless sleep, I enter a state o consciousness, a state of
consciousness that continues as long as I am awake.’
Het grote verschil tussen een droomloze slaap en bewuste wakende toestand is een goed
voorbeeld. Suggestie van Searle: we hebben bewustzijn nodig als we wakker zijn en het helpt
bij het verrichten van (complexe) handelingen.
Gedachtenexperiment: Filosofische zombies zijn fysisch en behavioreel identiek aan
mensen, maar hebben geen fenomenaal bewustzijn. Als deze zombies precies het zelfde doen
als mensen, hebben we bewustzijn niet nodig om gedrag te verklaren. Wat doet bewustzijn
dan, op empirische gronden?
-> hieruit is wel epifenomenalisme (= bewustzijn bestaat, maar doet niks) en dualisme af te
leiden.
Homicidal somnambulism
Kenneth Parks heeft een stressvol leven en valt in slaap op de bank. 23 mijl verderop wordt
hij wakker, nadat het verwonden en/of vermoorden van zijn schoonouders. Parks heeft hier
geen herinnering aan. Hij was een slaapwandelaar (bevestigd door EEG onderzoek, getriggerd door
stress) en was onbewust, in droomloze slaap. Conlcusie: we kunnen complexe handelingen
verrichten zonder bewustzijn.
waar hebben we dan bewustzijn voor?
Blindsight
Bij dit fenomeen hebben patiënten een beschadiging in de striate schors (visuele cortex) en
zijn ze effectief corticaal blind; ze zien niks in het scotoma. Toch merken ze in dit deel van het
gezichtsveld stimuli op, ver boven de gokkans. Graham Young, met schade aan de linkerkant
van zijn visuele cortex, kon bij 90% van stimuli in het rechterveld goed gokken. Larry
Weiskrantz: als je weet welk deel van het brein kapot is als men geen bewustzijn heeft, weet
je dat dit breindeel een belangrijke rol speelt als men wel bewust is. Dan weten we ook dat
een ander deel op een onbewuste manier stimuli verwerkt.
Er zijn dus 2 paden van de ogen in het brein: 1) het jonge evolutionaire pad naar de visuele
cortex en 2) het oudere pad naar boven dat blijkbaar onbewust informatie verwerkt.
Conlcusie: we kunnen visuele informatie verwerken zonder bewustzijn.
Waarom hebben we dan bewustzijn?
Volgens Blackmore en Lamme heeft een blindsight patiënt functioneel zien, zonder qualia
en dus bewustzijn; het lijkt een filosofische zombie. Dit is echter niet waar. Hij heeft wel
qualia, alleen niet in het rechter gezichtsveld. Daarnaast is 90% goed evolutionair dodelijk.
Lamme: Een echte zombie zou het net zo goed doen als een echte ziende (100%), zonder
enige ervaring; superblindsight. De patiënt zegt dat hij geen bewuste ervaringen heeft, wat
, Bewustzijnsfilosofie II
een filosofische zombie nooit zou doen. Ook kan hij stimuli alleen opmerken binnen een
forced choice experiment, nooit spontaan.
Conlcusie: bewustzijn is moeilijk te definiëren, maar lijkt toch nodig voor spontaan gedrag en
om accuratie informatie over de omgeving te verwerken. (adaptief)
-> impliciete methodologische uitganspunten geaccepteerd om conclusie te bereiken
Methodologische uitganspunten
Naturalisme
‘... het idee dat denken over mensen als natuurlijk geëvolueerde wezens consequenties heeft
voor antwoorden op traditioneel filosofische vragen, met name als het gaat om kennis en
wetenschap.’ Dit betekent dat we gebruik moeten van de wetenschappelijke methode ipv
intuïtie of gewoon nadenken.
Zo is ontdekt dat wij geëvolueerde wezens zijn. We zijn overlevings- of
voortplantingsmachines. Zo is bewustzijn waarschijnlijk
ook geëvolueerd.
Searle: ‘Consciousness is a biological feature of human
and certain animal brains. It is as much part of the natural
biological order as any other biological feature such as
photosynthesis, digerstion or mitosis.’ Dit betekent dat
bewustzijn een biologische rol heeft.
Natuurlijke methode
Owen Fanagan meent dat er een intidisciplinaire methode nodig is om inzicht te verwerven
in bewustzijn en de problemen hier rondom op te lossen. Om te beginnen moet je kijken naar
(1) fenomenologie – ervaring van mensen, (2) psychologie en cognitieve wetenschap – hoe
werkt mentale leven en wat is de taak van bewustzijn – en (3) neurowetenschap – realisatie
van bewuste mentale staten - en hoe deze drie samengaan.
Penfield combineerde bijvoorbeeld hersenonderzoek met fenomenologie bij de penfield
homunculus (= representatie van lichaam correspondatie op brein). Als je alleen naar
het brein kijkt, dan weet je niet wat de functie ervan is en is er geen reden om te zeggen dat
iemand bewustzijn heeft. Zou je alleen introspectie gebruiken, dan weet je niet dat je een
brein nodig hebt. Ontdekking mogelijk door combinatie.
Neodarwinistische evolutietheorie
Bij de natuurlijke methode stellen we dat we bewustzijn vanuit een evolutionair perspectief
moeten benaderen. We stellen dat het iets doet, dus heeft het een evolutionaire functie mbt
overling/reproductie.
Inductie
Inductie is het concluderen dat er altijd een bestaan verband is tussen A en B op basis van
een aantal waarnemingen. We proberen bevindingen te veralgemeniseren, maar er is een
risico op verkeerde conclusies. Het ene type bewustzijn kan bv een evolutionaire functie
hebben en het andere niet. Wat we obv individuele gevalsstudies concluderen en
generaliseren naar algemenen conclusies is nooit zeker. Dit is het probleem van inductie.
Daarom kijken we vaak naar meerdere gevalsstudies met zelfde conclusies.
Conclusie: Om een beeld de krijgen van bewustzijn en het zelf zijn, en de samenhang
hiertussen, gebruiken we de (beste) wetenschappelijke methode, met expliciete
uitgangspunten. Conclusies zijn altijd onder voorbehoud, en worden gesteld en onderbouwd
door empirische data.
Projectie dmv bijzondere gevallen
