Geschiedenis Samenvatting
Steden en burgers in de Lage Landen (1050 –
1700)
Wat maakte de opkomst van stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
mogelijk (1050 – 1302)?
Vanaf de 11e eeuw in Europa kwamen er landbouwveranderingen. Meer grond werd
beschikbaar (ontginnen, droogleggen) en landbouwwerktuigen verbeterden. Dit leidde tot
een stevige bevolkingsgroei en landbouwoverschotten en werkoverschotten. Hierdoor
ontstonden markten en ambachtslieden. De lokale en internationale handel groeiden beiden
door het verbeterde transport en beveiligde handelsroutes. Nijverheid vestigde zich ook in de
stad en trok weer nieuwe ambacht aan, waardoor de steden groeiden. Door de toegenomen
handel was er behoefte aan de wisselbrief die voor een grotere monetaire economie zorgde.
Steden wilden zelfbestuur krijgen d.m.v. stadsrechten te kopen bij hun landsheer, zo konden
zij hun economie beschermen. In ruil voor belastingen en bescherming kregen steden deze.
Land was opgedeeld in verzorgingsgebieden. Deze gebieden waren vaak van dezelfde
landsheer en stad en platteland leverden aan elkaar grondstoffen, een afzetmarkt en
producten. In de stad werd een jaarmarkt georganiseerd, handelaren uit andere steden
bezochten deze en zo groeide een economisch netwerk. Ondanks de slechte
gezondheidssituatie, wilde mensen vanwege de werkgelegenheid, scholing en het rechterlijk
systeem in de stad wonen. Dat mocht alleen als ze een economische of maatschappelijke
waarde hadden voor de stad. Die ambacht leerden ze eerst in het verzorgingsgebied.
Vanwege de gunstige ligging (veel kanalen en rivieren), de beschermde, goedkope en goede
handelsroutes (investeringen van elite) en de handelssamenwerking met de Hanze was
Vlaanderen een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa.
In de Nederlandse gewesten werd door de internationale lakennijverheid (mogelijk door
schapenhouderij en landbouwproductiviteit) en de koopliedengilden (zorgden voor opleiding
en stadsrechten) Atrecht het belangrijkste gewest met rijke kooplieden in het stadsbestuur.
Atrecht werd aan het eind van de 12e eeuw ingehaald door Vlaamse steden zoals Brugge
door de gunstige ligging van Brugge aan de Noordzee, hierdoor werd Brugge een knooppunt
in de Europese handel.
Patriciërs (machtige burgers en/of rijke kooplieden) sloten banden met de adel en gingen
leven als adel. Daardoor kwamen ze tegenover het gemeen (ambachtslieden, boeren,
dagloners, werklozen) te staan en botsten ze in meningen over het stadsbestuur en
werkomstandigheden. Die spanning leidde in 1302 tot de Guldensporenslag, een slag tussen
de Franse koning en de graaf van Vlaanderen. De graaf en het gemeen wonnen.
, Welke invloed hadden sociaaldemocratische en politieke ontwikkelingen op
de positie van stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten (1302 – 1602)?
Rond 1300 waren Vlaanderen en Brabant op economisch vlak de belangrijkste Nederlandse
gewesten door hun bloeiende steden en het internationale handelsnetwerk. Een stad binnen
een netwerk kon op twee manieren vooruitgaan, wat zijn eigen positie en die van het hele
netwerk verbeterde: door innovatie (verbeterde infrastructuur, minder belastingen voor
handelaren, efficiënt arbeidsproces door specialisatie) en door schaalvergroting (grotere
productiviteit landbouw, verbeterde infrastructuur). Door deze verbeteringen konden
steden zich specialiseren in gebieden. Antwerpen werd hét verbindingspunt tussen de
Noordzee en het Europese achterland. Brugge werd het handelscentrum van de Lage Landen
met de eerste koopmansbeurs. Amsterdam werd in de loop van de 14e eeuw de voorhaven
voor de graanhandel met het Oostzeegebied, op basis van moedernegotie.
De stedelijke burgerij en het stadsbestuur namen steeds meer taken op zich en beslissingen
voor het bonum commune. Hierdoor kwam bijvoorbeeld gehandhaafde openbare orde en
verbeterde infrastructuur. Dit werd betaald met belastinggeld.
De geestelijkheid ging over tot de moderne devotie om mensen bij de kerk te houden. Dit
zorgde voor meer Bijbelvertalingen, bedelorden en begijnhoven.
In de late middeleeuwen kwam het particularisme van de steden tegenover het centralisme
van de Bourgondische hertogen te staan. In de 15e eeuw probeerden deze hertogen grip op
het bestuur en rechtspraak te krijgen in de Lage Landen d.m.v. een centralisatiepolitiek. Deze
botsingen leidden tot heftige conflicten.
Tegen het einde van de 15e eeuw werd Antwerpen meer betrokken bij de handel met
Spaanse en Portugese koloniën door het gezamenlijke Habsburgs gezag. Antwerpen
handelde ook veel met de rest van Europa. Tegelijkertijd raakte Brugge verstrikt in conflicten
met vorstenfamilies die het bestuur wilden overnemen. Door deze ontwikkelingen nam
Antwerpen de centrale positie in de Lage Landen van Brugge over.
In de loop van de 15e en 16e eeuw (1543) waren alle Nederlandse gewesten onder het
Habsburgse gezag. Karel V regeerde over de Nederlandse gewesten, hij begon in de 16e
eeuw met een centralisatiepolitiek op economisch, bestuurlijk en godsdienstig vlak. Hij
stelde een landvoogd en drie Collaterale Raden als adviesorgaan aan.
De Raad van State gaf advies over het beleid van de centrale overheid.
De Raad van Financiën voerde het financiële beleid uit, zoals het regelen van beden.
De Geheime Raad voerde het beleid uit en bestond vooral uit betrouwbare juristen.
De Nederlandse gewesten waren niet blij met deze centralisatie en dit vormde een van de
oorzaken van de Nederlandse Opstand.
In het begin van de 16e eeuw kwam er een hervormingsbeweging op met kritiek op de
verzonnen leer van het Katholieke geloof en de levenswijze en macht van de geestelijken. Dit
leidde tot de Reformatie, geleid door Maarten Luther en Johannes Calvijn.
Steden en burgers in de Lage Landen (1050 –
1700)
Wat maakte de opkomst van stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
mogelijk (1050 – 1302)?
Vanaf de 11e eeuw in Europa kwamen er landbouwveranderingen. Meer grond werd
beschikbaar (ontginnen, droogleggen) en landbouwwerktuigen verbeterden. Dit leidde tot
een stevige bevolkingsgroei en landbouwoverschotten en werkoverschotten. Hierdoor
ontstonden markten en ambachtslieden. De lokale en internationale handel groeiden beiden
door het verbeterde transport en beveiligde handelsroutes. Nijverheid vestigde zich ook in de
stad en trok weer nieuwe ambacht aan, waardoor de steden groeiden. Door de toegenomen
handel was er behoefte aan de wisselbrief die voor een grotere monetaire economie zorgde.
Steden wilden zelfbestuur krijgen d.m.v. stadsrechten te kopen bij hun landsheer, zo konden
zij hun economie beschermen. In ruil voor belastingen en bescherming kregen steden deze.
Land was opgedeeld in verzorgingsgebieden. Deze gebieden waren vaak van dezelfde
landsheer en stad en platteland leverden aan elkaar grondstoffen, een afzetmarkt en
producten. In de stad werd een jaarmarkt georganiseerd, handelaren uit andere steden
bezochten deze en zo groeide een economisch netwerk. Ondanks de slechte
gezondheidssituatie, wilde mensen vanwege de werkgelegenheid, scholing en het rechterlijk
systeem in de stad wonen. Dat mocht alleen als ze een economische of maatschappelijke
waarde hadden voor de stad. Die ambacht leerden ze eerst in het verzorgingsgebied.
Vanwege de gunstige ligging (veel kanalen en rivieren), de beschermde, goedkope en goede
handelsroutes (investeringen van elite) en de handelssamenwerking met de Hanze was
Vlaanderen een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa.
In de Nederlandse gewesten werd door de internationale lakennijverheid (mogelijk door
schapenhouderij en landbouwproductiviteit) en de koopliedengilden (zorgden voor opleiding
en stadsrechten) Atrecht het belangrijkste gewest met rijke kooplieden in het stadsbestuur.
Atrecht werd aan het eind van de 12e eeuw ingehaald door Vlaamse steden zoals Brugge
door de gunstige ligging van Brugge aan de Noordzee, hierdoor werd Brugge een knooppunt
in de Europese handel.
Patriciërs (machtige burgers en/of rijke kooplieden) sloten banden met de adel en gingen
leven als adel. Daardoor kwamen ze tegenover het gemeen (ambachtslieden, boeren,
dagloners, werklozen) te staan en botsten ze in meningen over het stadsbestuur en
werkomstandigheden. Die spanning leidde in 1302 tot de Guldensporenslag, een slag tussen
de Franse koning en de graaf van Vlaanderen. De graaf en het gemeen wonnen.
, Welke invloed hadden sociaaldemocratische en politieke ontwikkelingen op
de positie van stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten (1302 – 1602)?
Rond 1300 waren Vlaanderen en Brabant op economisch vlak de belangrijkste Nederlandse
gewesten door hun bloeiende steden en het internationale handelsnetwerk. Een stad binnen
een netwerk kon op twee manieren vooruitgaan, wat zijn eigen positie en die van het hele
netwerk verbeterde: door innovatie (verbeterde infrastructuur, minder belastingen voor
handelaren, efficiënt arbeidsproces door specialisatie) en door schaalvergroting (grotere
productiviteit landbouw, verbeterde infrastructuur). Door deze verbeteringen konden
steden zich specialiseren in gebieden. Antwerpen werd hét verbindingspunt tussen de
Noordzee en het Europese achterland. Brugge werd het handelscentrum van de Lage Landen
met de eerste koopmansbeurs. Amsterdam werd in de loop van de 14e eeuw de voorhaven
voor de graanhandel met het Oostzeegebied, op basis van moedernegotie.
De stedelijke burgerij en het stadsbestuur namen steeds meer taken op zich en beslissingen
voor het bonum commune. Hierdoor kwam bijvoorbeeld gehandhaafde openbare orde en
verbeterde infrastructuur. Dit werd betaald met belastinggeld.
De geestelijkheid ging over tot de moderne devotie om mensen bij de kerk te houden. Dit
zorgde voor meer Bijbelvertalingen, bedelorden en begijnhoven.
In de late middeleeuwen kwam het particularisme van de steden tegenover het centralisme
van de Bourgondische hertogen te staan. In de 15e eeuw probeerden deze hertogen grip op
het bestuur en rechtspraak te krijgen in de Lage Landen d.m.v. een centralisatiepolitiek. Deze
botsingen leidden tot heftige conflicten.
Tegen het einde van de 15e eeuw werd Antwerpen meer betrokken bij de handel met
Spaanse en Portugese koloniën door het gezamenlijke Habsburgs gezag. Antwerpen
handelde ook veel met de rest van Europa. Tegelijkertijd raakte Brugge verstrikt in conflicten
met vorstenfamilies die het bestuur wilden overnemen. Door deze ontwikkelingen nam
Antwerpen de centrale positie in de Lage Landen van Brugge over.
In de loop van de 15e en 16e eeuw (1543) waren alle Nederlandse gewesten onder het
Habsburgse gezag. Karel V regeerde over de Nederlandse gewesten, hij begon in de 16e
eeuw met een centralisatiepolitiek op economisch, bestuurlijk en godsdienstig vlak. Hij
stelde een landvoogd en drie Collaterale Raden als adviesorgaan aan.
De Raad van State gaf advies over het beleid van de centrale overheid.
De Raad van Financiën voerde het financiële beleid uit, zoals het regelen van beden.
De Geheime Raad voerde het beleid uit en bestond vooral uit betrouwbare juristen.
De Nederlandse gewesten waren niet blij met deze centralisatie en dit vormde een van de
oorzaken van de Nederlandse Opstand.
In het begin van de 16e eeuw kwam er een hervormingsbeweging op met kritiek op de
verzonnen leer van het Katholieke geloof en de levenswijze en macht van de geestelijken. Dit
leidde tot de Reformatie, geleid door Maarten Luther en Johannes Calvijn.
