Samenvatting Europees Privaatrecht
Week 1 VWEU en privaatrecht: toetsing van nationale regels van
privaatrechtelijke aard
Afbakening ‘Europees privaatrecht’ (EPR)
- Vaak wordt onder EPR alleen recht vd EU (niet ook EVRM) verstaan, maar vaak ook breder:
o Ook regelingen die binnen het kader vd EU tot stand zijn gekomen en betrekking
hebben op onderwerpen van internationaal procesrecht + IPR
Deze regelingen zijn oorspronkelijk tot stand gekomen als verdragen en zijn
nadien in verordeningen omgezet
o Ook verdragen op het gebied vh privaatrecht die in een ruimer kader dan het
‘regionale’ Europese kader zijn gesloten, indien alle/bijna alle LSen daarbij partij zijn
(bv Weens Koopverdrag/CISG)
o Ook ‘regelgeving’ die nog geen geldend recht is + waarvan onzeker is of zij al ooit zal
worden basis van dit stelsel = soft law
Bronnen van geldend EPR
- Verdragen: EU-Verdrag, EU-Werkingsverdrag (VWEU, voorheen EG-Verdrag), EU-Handvest vd
grondrechten, door HvJ aanvaarde algemene beginselen van Unierecht, andere verdragen
gesloten in de EU + op het VWEU gebaseerde 2aire wetgeving
o Voor Verdrag van Lissabon (2009 in werking getreden) werd VWEU-recht het
gemeenschapsrecht genoemd bij Verdrag van Lissabon is Europese Gemeenschap
opgegaan in Europese Unie (EG-Verdrag nu WEU-Verdrag)
- Secundaire wetgeving [288 VWEU] verordeningen & RLen
o Verordening = te vergelijken met wet in materiële zin; verbindend in al haar
onderdelen + rechtstreeks toepasselijk in elke LS
o RL = instructies aan LSen, LSen mogen zelf vorm + middelen kiezen
Voor privaatrecht (consumentenrecht 114 + 12 VWEU) is RL in de praktijk het
belangrijkste wetgevingsinstrument
- Rechtspraak HvJ
- EVRM
Voorrang en directe werking EU-recht
- Voorrang: unierecht heeft voorrang boven daarmee strijdig nationaal recht HvJ Costa/ENEL
- Directe werking Europees recht: voorrang vh Europese recht boven het daarmee strijdige
nationale recht is belangrijk voor de burger als het directe (of rechtstreekse) werking heeft
o Burger kan zich dan voor zijn nationale rechter op een bepaling van Europees recht
beroepen, bv om te betogen dat een nationale rechtsregels ism Europees recht is en
daarom niet kan worden toegepast HvJ Van Gend & Loos rechtstreekse werking
Rechtstreekse werking = direct beroepen voor nationale rechter op Europese
bepaling, zonder tussenkomst/omzetting LS, als bepaling gelet op de geest +
inhoud + bewoordingen onvoorwaardelijk & voldoende nauwkeurig is
Hetzelfde geldt voor directe werking in rechtsverhoudingen tussen burgers =
directe horizontale werking EU-recht, bv 157 VWEU (gelijke beloning
man/vrouw) kan in rechtsverhouding tussen burgers worden ingeroepen,
hoewel die bepaling expliciet een verplichting op LSen legt
1
, HvJ Van Gend & Loos rechtstreekse werking/directe werking [30 VWEU]
- HvJ (1963) verklaart dat Gemeenschap nieuwe rechtsorde is waarvan lidstaten zich bereid
hebben verklaard in hun soevereine rechten te beperken
- Erkenning van het beginsel vd rechtstreekse werking vh gemeenschapsrecht in de EU-LSen,
waardoor Europese burgers zich voor hun nationale rechters rechtstreeks op de
gemeenschappelijke regels kunnen beroepen
- Vervoersonderneming VG&L moest bij invoer van goederen van Du in NL douanerechten
betalen die zij in strijd achtte met een voorschrift uit het EEG-Verdrag [30 VWEU]
o Conflict tussen een nationale wettelijke regeling + bepalingen vh EEG-Verdrag
o NLse rechter verwees zaak naar Hof Hof stelde dat de rechten vd
vervoersonderneming ogv gemeenschapsrecht door de nationale rechter
rechtstreeks kunnen worden gewaarborgd
- Een burger kan zich voor zijn nationale rechter beroepen op bepalingen van Europees recht
(zonder tussenkomst/omzetting ve LS) indien deze gelet op de geest, de inhoud + de
bewoordingen vd bepaling onvoorwaardelijk & voldoende nauwkeurig is
o Nationale rechter is gehouden het nationale recht te toetsen aan het EU-recht
HvJ Costa/ENEL voorrang EU-recht
- HvJ (1964) stelt dat de gemeenschapswetgeving voorrang heeft op nationale wetgeving
Unierecht heeft voorrang op daarmee strijdig nationaal recht
o EEG-verdrag heeft nl een eigen rechtsorde in het leven geroepen waarmee nationale
rechters rekening moeten houden. LSen hebben deel van soevereiniteit opgegeven.
o De gemeenschap is voor onbepaalde tijd aangegaan en bevat eigen organen met
rechtspersoonlijkheid, handelings- en vertegenwoordigingsbevoegdheid
- Italiaanse rechter had HvJ gevraagd of Italiaanse wet tot nationalisatie elektriciteitsproductie
en –distributie verenigbaar was met een aantal bepalingen vh EEG-Verdrag
- Hof heeft leer vd voorrang vh gemeenschapsrecht ontwikkeld, ogv het bijzondere karakter vd
communautaire rechtsorde waarvan regels in alle LSen eenvormig moeten worden toegepast
o Het verdragsrecht vloeit voort uit autonome bron + kan niet door enig voorschrift
van nationaal recht opzij worden geschoven, ook niet in dualistische rechtssystemen
- Deze uitspraak is door de HR zonder reserves aanvaart, de werking vh Europese recht berust
dus op VWEU-Verdrag, niet op [93 + 94 Gw]
Directe en indirecte horizontale werking EU-recht
- Verticale werking = directe (verticale) werking in de verhouding tussen overheid – particulier
> burger kan EU-bepaling direct inroepen tegenover de overheid
o Omgekeerde verticale werking = overheid beroept zich tegenover particulier op
Europees recht
- Horizontale werking = inroeping EU-recht tussen particulieren, met als gevolg dat de ene
particulier tegen een andere particulier een recht kan geldend maken of ve verplichting
wordt bevrijd (bv 157 VWEU)
↓
- Directe horizontale werking ≠ RLen: EU-recht beïnvloedt rechtsreeks geldigheid / inhoud /
uitleg rechtsverhoudingen tussen burgers (bv strijd met EU-bepaling > nietige ovk [3:40 lid 2]
o Staat soms in artikel zelf bv [101 lid 2 VWEU] sanctie = nietigheid
- Indirecte horizontale werking: EU-recht beïnvloedt indirect de rechtsverhouding tussen
burgers dmv interpretatie ve nationale bepaling, bv RLen + EVRM 3 rechtsfiguren
o Uitleg vh nationale recht/verwezenlijking vd strekking ve regel van Europees recht
via interpretatie vh nationale recht = vooral van belang als verdragsregel zelf geen
directe horizontale werking heeft dus “LS moet nog eerst wat doen”
Bv bepalingen van Europese RLen + EVRM, waarop in horizontale
verhoudingen geen (direct) beroep kan worden gedaan
2
Week 1 VWEU en privaatrecht: toetsing van nationale regels van
privaatrechtelijke aard
Afbakening ‘Europees privaatrecht’ (EPR)
- Vaak wordt onder EPR alleen recht vd EU (niet ook EVRM) verstaan, maar vaak ook breder:
o Ook regelingen die binnen het kader vd EU tot stand zijn gekomen en betrekking
hebben op onderwerpen van internationaal procesrecht + IPR
Deze regelingen zijn oorspronkelijk tot stand gekomen als verdragen en zijn
nadien in verordeningen omgezet
o Ook verdragen op het gebied vh privaatrecht die in een ruimer kader dan het
‘regionale’ Europese kader zijn gesloten, indien alle/bijna alle LSen daarbij partij zijn
(bv Weens Koopverdrag/CISG)
o Ook ‘regelgeving’ die nog geen geldend recht is + waarvan onzeker is of zij al ooit zal
worden basis van dit stelsel = soft law
Bronnen van geldend EPR
- Verdragen: EU-Verdrag, EU-Werkingsverdrag (VWEU, voorheen EG-Verdrag), EU-Handvest vd
grondrechten, door HvJ aanvaarde algemene beginselen van Unierecht, andere verdragen
gesloten in de EU + op het VWEU gebaseerde 2aire wetgeving
o Voor Verdrag van Lissabon (2009 in werking getreden) werd VWEU-recht het
gemeenschapsrecht genoemd bij Verdrag van Lissabon is Europese Gemeenschap
opgegaan in Europese Unie (EG-Verdrag nu WEU-Verdrag)
- Secundaire wetgeving [288 VWEU] verordeningen & RLen
o Verordening = te vergelijken met wet in materiële zin; verbindend in al haar
onderdelen + rechtstreeks toepasselijk in elke LS
o RL = instructies aan LSen, LSen mogen zelf vorm + middelen kiezen
Voor privaatrecht (consumentenrecht 114 + 12 VWEU) is RL in de praktijk het
belangrijkste wetgevingsinstrument
- Rechtspraak HvJ
- EVRM
Voorrang en directe werking EU-recht
- Voorrang: unierecht heeft voorrang boven daarmee strijdig nationaal recht HvJ Costa/ENEL
- Directe werking Europees recht: voorrang vh Europese recht boven het daarmee strijdige
nationale recht is belangrijk voor de burger als het directe (of rechtstreekse) werking heeft
o Burger kan zich dan voor zijn nationale rechter op een bepaling van Europees recht
beroepen, bv om te betogen dat een nationale rechtsregels ism Europees recht is en
daarom niet kan worden toegepast HvJ Van Gend & Loos rechtstreekse werking
Rechtstreekse werking = direct beroepen voor nationale rechter op Europese
bepaling, zonder tussenkomst/omzetting LS, als bepaling gelet op de geest +
inhoud + bewoordingen onvoorwaardelijk & voldoende nauwkeurig is
Hetzelfde geldt voor directe werking in rechtsverhoudingen tussen burgers =
directe horizontale werking EU-recht, bv 157 VWEU (gelijke beloning
man/vrouw) kan in rechtsverhouding tussen burgers worden ingeroepen,
hoewel die bepaling expliciet een verplichting op LSen legt
1
, HvJ Van Gend & Loos rechtstreekse werking/directe werking [30 VWEU]
- HvJ (1963) verklaart dat Gemeenschap nieuwe rechtsorde is waarvan lidstaten zich bereid
hebben verklaard in hun soevereine rechten te beperken
- Erkenning van het beginsel vd rechtstreekse werking vh gemeenschapsrecht in de EU-LSen,
waardoor Europese burgers zich voor hun nationale rechters rechtstreeks op de
gemeenschappelijke regels kunnen beroepen
- Vervoersonderneming VG&L moest bij invoer van goederen van Du in NL douanerechten
betalen die zij in strijd achtte met een voorschrift uit het EEG-Verdrag [30 VWEU]
o Conflict tussen een nationale wettelijke regeling + bepalingen vh EEG-Verdrag
o NLse rechter verwees zaak naar Hof Hof stelde dat de rechten vd
vervoersonderneming ogv gemeenschapsrecht door de nationale rechter
rechtstreeks kunnen worden gewaarborgd
- Een burger kan zich voor zijn nationale rechter beroepen op bepalingen van Europees recht
(zonder tussenkomst/omzetting ve LS) indien deze gelet op de geest, de inhoud + de
bewoordingen vd bepaling onvoorwaardelijk & voldoende nauwkeurig is
o Nationale rechter is gehouden het nationale recht te toetsen aan het EU-recht
HvJ Costa/ENEL voorrang EU-recht
- HvJ (1964) stelt dat de gemeenschapswetgeving voorrang heeft op nationale wetgeving
Unierecht heeft voorrang op daarmee strijdig nationaal recht
o EEG-verdrag heeft nl een eigen rechtsorde in het leven geroepen waarmee nationale
rechters rekening moeten houden. LSen hebben deel van soevereiniteit opgegeven.
o De gemeenschap is voor onbepaalde tijd aangegaan en bevat eigen organen met
rechtspersoonlijkheid, handelings- en vertegenwoordigingsbevoegdheid
- Italiaanse rechter had HvJ gevraagd of Italiaanse wet tot nationalisatie elektriciteitsproductie
en –distributie verenigbaar was met een aantal bepalingen vh EEG-Verdrag
- Hof heeft leer vd voorrang vh gemeenschapsrecht ontwikkeld, ogv het bijzondere karakter vd
communautaire rechtsorde waarvan regels in alle LSen eenvormig moeten worden toegepast
o Het verdragsrecht vloeit voort uit autonome bron + kan niet door enig voorschrift
van nationaal recht opzij worden geschoven, ook niet in dualistische rechtssystemen
- Deze uitspraak is door de HR zonder reserves aanvaart, de werking vh Europese recht berust
dus op VWEU-Verdrag, niet op [93 + 94 Gw]
Directe en indirecte horizontale werking EU-recht
- Verticale werking = directe (verticale) werking in de verhouding tussen overheid – particulier
> burger kan EU-bepaling direct inroepen tegenover de overheid
o Omgekeerde verticale werking = overheid beroept zich tegenover particulier op
Europees recht
- Horizontale werking = inroeping EU-recht tussen particulieren, met als gevolg dat de ene
particulier tegen een andere particulier een recht kan geldend maken of ve verplichting
wordt bevrijd (bv 157 VWEU)
↓
- Directe horizontale werking ≠ RLen: EU-recht beïnvloedt rechtsreeks geldigheid / inhoud /
uitleg rechtsverhoudingen tussen burgers (bv strijd met EU-bepaling > nietige ovk [3:40 lid 2]
o Staat soms in artikel zelf bv [101 lid 2 VWEU] sanctie = nietigheid
- Indirecte horizontale werking: EU-recht beïnvloedt indirect de rechtsverhouding tussen
burgers dmv interpretatie ve nationale bepaling, bv RLen + EVRM 3 rechtsfiguren
o Uitleg vh nationale recht/verwezenlijking vd strekking ve regel van Europees recht
via interpretatie vh nationale recht = vooral van belang als verdragsregel zelf geen
directe horizontale werking heeft dus “LS moet nog eerst wat doen”
Bv bepalingen van Europese RLen + EVRM, waarop in horizontale
verhoudingen geen (direct) beroep kan worden gedaan
2
