Geschiedenis TCP
Industriële revolutie (halverwege 18e eeuw / begin 19e eeuw)
• Ergonomie → ‘fitting the worker to the job/machine’
• Veel handwerk werd machinaal werk. Kinderen tot 12 jaar mochten niet langer in fabrieken
werken en later kwam de leerplichtwet.
• Doel: verhogen van de productiviteit op de arbeidsvloer.
o Adam Smith (1776): ‘taken moeten opgedeeld worden’ → een spelt maken bestaat uit
meerdere processen en elk proces wordt door een ander gedaan.
o Plato: iemand die constant dezelfde taak uitvoert zal steeds beter en sneller worden in
deze taak.
o Charles Babbage (1832): arbeidsverdeling als manier om productie te verhogen →
goedkoop en goede manier om iedereen te disciplineren.
o Frederick Winslow Taylor (1856-1915):
▪ Grondlegger van scientific management. Het belangrijkste wat hij gedaan heeft is de
wetenschappelijke basis voor de arbeidsverdeling leggen.
▪ Soldiering: het met opzet onder de maximale capaciteit werken (door arbeiders). Het
kwam volgens hem doordat de mens van nature lui is. Als je arbeiders niet beloond
worden zullen ze niet harder werken. Hoe te stimuleren? → belonen, werk
standaardiseren en selectie en training geven.
▪ In Bethlehem Steel (een fabriek): de opdracht was efficiëntie verhogen →
pauzeschema’s, selectie personeel en aparte scheppen voor de verschillende
steen/staalsoorten.
▪ Welke methode is het meest efficiënt? → onderzoeken met tijdstudies, taakanalyses
en bewegingsstudies, zorgt voor meer efficiëntie.
o Henry Ford (1913): Introduceerde de lopende band → productietijd daalde aanzienlijk.
• Hawthorne experiment: 1 van de meest uitgebreide en langdurige studies naar productiviteit
→ lichtsterkte heeft geen invloed op productiviteit vergeleken met mensen in een fabriek. Een
aparte werkkamer werkt dus beter. Ze dachten dat er sprake was van een hawthorne /
observer effect (effect is te wijten aan het feit dat iemand aan een experiment meedoet en dus
geobserveerd wordt), maar dit hoeft niet zo te zijn.
• Scientific management:
o Principes: Ontwikkeling van een wetenschap, Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling
van de arbeider, Wetenschappelijke selectie van de arbeider en Vriendschappelijke
samenwerking tussen management en arbeiders.
o Voordelen:
1. Wetensschappelijke analyse zorgt voor beter welzijn van de arbeider
2. Er is aandacht voor de individuele taken van arbeiders
3. Productieverhoging door efficiëntie (en niet per se harder werken)
o Nadelen:
1. Arbeiders zijn ‘stopwatch slaven’ (ze moeten binnen een bepaalde tijd iets doen)
2. Geen trots meer voor eigen vak
3. Efficiëntie is altijd in belang van de baas
2e wereldoorlog
• Human factors → ‘fitting the job/machine to the worker’
• Selectie van militairen was niet mogelijk → veel ongelukken omdat bijv. bij vliegtuigen er geen
algemene manier was om de verschillende vliegtuigen te besturen. Elk vliegtuig werkte anders
→ werd opgelost door middel van symbolen. Dit is 1 van de eerste inzichten vanuit TCP.
• Oorsprong signaal-detectietheorie.
• Mackworth’s clock test: de alertheid neemt af naarmate de tijd vordert, vooral bij saaie taken.
, • Bovenstaande zorgde voor meer aandacht voor het aanpassen van de taak aan de mens en de
human factor.
Digitale revolutie
• Mens-machine interactie.
• Charles Babbage (1834): heeft het concept van de programmeerbare mechanische computer
bedacht. Ada Lovelace heeft de programmatuur ervoor opgeschreven.
• Edward Link (1927): je moet mensen trainen voor het kunnen vliegen, omdat door het
ronddraaien en oriëntatiegevoel kwijtgeraakt kan worden.
• Vannevar Bush (1945): bedacht de MEMEX, een extentie van het menselijk geheugen.
• Yvan Sutherland (1962 en 1966): bedacht de sketchpad en de 1e computer-based HMD (virtual
reality ervaring).
• Douglas Engelbart (1925-2013): ontworp het systeem van de hyperlink (door kunnen klikken
op een link). Ook de bedenker van de computermuis.
• Morton Heilig (1962): bouwde Sensorama (de eerste multimodale 3D belevingsmachine).
• Jaron Lanier (1987): vader van virtual reality (niet helemaal zo maar hij gebruikte voor het
eerst de term).
• 1983: human computer interaction → kennis van de mens is ook belangrijk om mee te nemen,
niet alleen de technologie.
• In de medische wereld: Sensory substitution and brain machine interfaces.
• Yarbus (1967): Oogbewegingsregistratie.
• Digitale revolutie is nog steeds gaande.
Aandachtmodellen
Bottleneck modellen:
• Informatieverwerking is serieel: er kan maar 1 aandachtsproces tegelijk plaatsvinden.
• Wanneer meerdere stimuli worden aangeboden wordt de reactietijd langer.
• Psychologische refractaire periode (PRP): de periode van processing, waarin het eerste proces
verwerkt moet worden voordat er aan een nieuw proces kan worden begonnen. Deze periode
kan verkort worden door meer kennis over de 2e stimulus, meer oefening en compatibiliteit.
(Single) resource modellen:
• Informatieverwerking is parallel: er kunnen meerdere
aandachtsprocessen tegelijk plaatsvinden
• De beschikbare mentale capaciteit is flexibel en varieert
met het individu, de taakmoeilijkheid en de situatie
(omgevingsfactoren) → de hoeveelheid arousal heeft invloed.
• Te makkelijke taken leiden tot weinig arousal waardoor
het aantal resources afnemen en er sneller fouten gemaakt
worden. Te moeilijke taken leiden tot veel arousal wat ook
tot fouten kan leiden.
Industriële revolutie (halverwege 18e eeuw / begin 19e eeuw)
• Ergonomie → ‘fitting the worker to the job/machine’
• Veel handwerk werd machinaal werk. Kinderen tot 12 jaar mochten niet langer in fabrieken
werken en later kwam de leerplichtwet.
• Doel: verhogen van de productiviteit op de arbeidsvloer.
o Adam Smith (1776): ‘taken moeten opgedeeld worden’ → een spelt maken bestaat uit
meerdere processen en elk proces wordt door een ander gedaan.
o Plato: iemand die constant dezelfde taak uitvoert zal steeds beter en sneller worden in
deze taak.
o Charles Babbage (1832): arbeidsverdeling als manier om productie te verhogen →
goedkoop en goede manier om iedereen te disciplineren.
o Frederick Winslow Taylor (1856-1915):
▪ Grondlegger van scientific management. Het belangrijkste wat hij gedaan heeft is de
wetenschappelijke basis voor de arbeidsverdeling leggen.
▪ Soldiering: het met opzet onder de maximale capaciteit werken (door arbeiders). Het
kwam volgens hem doordat de mens van nature lui is. Als je arbeiders niet beloond
worden zullen ze niet harder werken. Hoe te stimuleren? → belonen, werk
standaardiseren en selectie en training geven.
▪ In Bethlehem Steel (een fabriek): de opdracht was efficiëntie verhogen →
pauzeschema’s, selectie personeel en aparte scheppen voor de verschillende
steen/staalsoorten.
▪ Welke methode is het meest efficiënt? → onderzoeken met tijdstudies, taakanalyses
en bewegingsstudies, zorgt voor meer efficiëntie.
o Henry Ford (1913): Introduceerde de lopende band → productietijd daalde aanzienlijk.
• Hawthorne experiment: 1 van de meest uitgebreide en langdurige studies naar productiviteit
→ lichtsterkte heeft geen invloed op productiviteit vergeleken met mensen in een fabriek. Een
aparte werkkamer werkt dus beter. Ze dachten dat er sprake was van een hawthorne /
observer effect (effect is te wijten aan het feit dat iemand aan een experiment meedoet en dus
geobserveerd wordt), maar dit hoeft niet zo te zijn.
• Scientific management:
o Principes: Ontwikkeling van een wetenschap, Wetenschappelijke educatie en ontwikkeling
van de arbeider, Wetenschappelijke selectie van de arbeider en Vriendschappelijke
samenwerking tussen management en arbeiders.
o Voordelen:
1. Wetensschappelijke analyse zorgt voor beter welzijn van de arbeider
2. Er is aandacht voor de individuele taken van arbeiders
3. Productieverhoging door efficiëntie (en niet per se harder werken)
o Nadelen:
1. Arbeiders zijn ‘stopwatch slaven’ (ze moeten binnen een bepaalde tijd iets doen)
2. Geen trots meer voor eigen vak
3. Efficiëntie is altijd in belang van de baas
2e wereldoorlog
• Human factors → ‘fitting the job/machine to the worker’
• Selectie van militairen was niet mogelijk → veel ongelukken omdat bijv. bij vliegtuigen er geen
algemene manier was om de verschillende vliegtuigen te besturen. Elk vliegtuig werkte anders
→ werd opgelost door middel van symbolen. Dit is 1 van de eerste inzichten vanuit TCP.
• Oorsprong signaal-detectietheorie.
• Mackworth’s clock test: de alertheid neemt af naarmate de tijd vordert, vooral bij saaie taken.
, • Bovenstaande zorgde voor meer aandacht voor het aanpassen van de taak aan de mens en de
human factor.
Digitale revolutie
• Mens-machine interactie.
• Charles Babbage (1834): heeft het concept van de programmeerbare mechanische computer
bedacht. Ada Lovelace heeft de programmatuur ervoor opgeschreven.
• Edward Link (1927): je moet mensen trainen voor het kunnen vliegen, omdat door het
ronddraaien en oriëntatiegevoel kwijtgeraakt kan worden.
• Vannevar Bush (1945): bedacht de MEMEX, een extentie van het menselijk geheugen.
• Yvan Sutherland (1962 en 1966): bedacht de sketchpad en de 1e computer-based HMD (virtual
reality ervaring).
• Douglas Engelbart (1925-2013): ontworp het systeem van de hyperlink (door kunnen klikken
op een link). Ook de bedenker van de computermuis.
• Morton Heilig (1962): bouwde Sensorama (de eerste multimodale 3D belevingsmachine).
• Jaron Lanier (1987): vader van virtual reality (niet helemaal zo maar hij gebruikte voor het
eerst de term).
• 1983: human computer interaction → kennis van de mens is ook belangrijk om mee te nemen,
niet alleen de technologie.
• In de medische wereld: Sensory substitution and brain machine interfaces.
• Yarbus (1967): Oogbewegingsregistratie.
• Digitale revolutie is nog steeds gaande.
Aandachtmodellen
Bottleneck modellen:
• Informatieverwerking is serieel: er kan maar 1 aandachtsproces tegelijk plaatsvinden.
• Wanneer meerdere stimuli worden aangeboden wordt de reactietijd langer.
• Psychologische refractaire periode (PRP): de periode van processing, waarin het eerste proces
verwerkt moet worden voordat er aan een nieuw proces kan worden begonnen. Deze periode
kan verkort worden door meer kennis over de 2e stimulus, meer oefening en compatibiliteit.
(Single) resource modellen:
• Informatieverwerking is parallel: er kunnen meerdere
aandachtsprocessen tegelijk plaatsvinden
• De beschikbare mentale capaciteit is flexibel en varieert
met het individu, de taakmoeilijkheid en de situatie
(omgevingsfactoren) → de hoeveelheid arousal heeft invloed.
• Te makkelijke taken leiden tot weinig arousal waardoor
het aantal resources afnemen en er sneller fouten gemaakt
worden. Te moeilijke taken leiden tot veel arousal wat ook
tot fouten kan leiden.
