MENSENRECHTEN EN S-R
INHOUD
Hoofdstuk 1: mensenrechten als sociaal-politiek referentiekader voor het SW ....................... 3
1. Inleiding .............................................................................................................................. 3
2. VAn tekortkomingen naar mogelijkeden ........................................................................... 3
3. Van sociale controle naar emancipatie .............................................................................. 5
4. Van (overheids) paternalisme naar gebruikersparticipatie ............................................... 6
5 Van privaat naar publiek ..................................................................................................... 7
6. Van selectiviteit naar universaliteit .................................................................................... 9
7. Actuele tendensen in de ontwikkeling van gunst naar recht........................................... 10
7.1 Juridisering van maatschappelijke problemen........................................................... 10
7.2 Conditionalisering van sociale grondrechten ............................................................. 11
7.3 Vermaatschappelijking in de participatiesamenleving .............................................. 12
7.4 Vermarketing in sociaal werk ..................................................................................... 12
8. Conclusie .......................................................................................................................... 13
Hoofdstuk 2. Mensenrechen als handelingskaer voor het sociaal werk ................................. 14
1. inleiding ............................................................................................................................ 14
2. Mensenrechten als sociale constructies .......................................................................... 14
3. Bouwstenen voor een handelingskader ........................................................................... 16
3.1 Systeemwereldgericht handelen................................................................................ 16
3.2 Leefwereldgericht handelen ...................................................................................... 18
3.3 participatief handelen ................................................................................................ 19
3.4 politiserend handelen ................................................................................................ 21
3.5 ontgrenzend handelen ............................................................................................... 21
4. Conclusie .......................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 3: systeemwereldgericht handelen ........................................................................ 23
I. Inleiding ............................................................................................................................. 23
2. Mensenrechten en de rol van de overheid ...................................................................... 23
3. Categoriale of universele systemen? ............................................................................... 25
4. De toegankelijkheid van systemen................................................................................... 26
5. De conditionalisering van mensenrechten ...................................................................... 29
1|Pagina
, 6. Conclusie .......................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 4. Leefwereldgericht handelen ............................................................................... 29
1. Inleiding ............................................................................................................................ 29
2. Een vinger aan de pols over ervaringen van onrecht....................................................... 30
3. Leefwereldverbindend handelen ..................................................................................... 32
4. Valkuilen van leefwereldgericht handelen....................................................................... 34
4.1 Leefwereldgericht handelen: het gevaar van blikvernauwing ................................... 34
4.2 Leefwereldgericht handelen en de rol van de sw’er .................................................. 34
5. Conclusie .......................................................................................................................... 34
Hoofdstuk 5. Participatief handelen ........................................................................................ 35
1. inleiding ............................................................................................................................ 35
2. Van participatief handelen als ontmoeting … .................................................................. 35
3. Over participatief handelen als inspraak en beleidsbeïnvloeding ................................... 35
4. NAar participatief handelen als deelnemen aan de samenleving ................................... 36
5. PArticipatief handelen als dialogische basishouding ....................................................... 37
6. Valkuilen van participatief handelen ............................................................................... 38
6.1 participatie: een praktijk van in- en uitsluiting .......................................................... 38
6.2 Participatie: een praktijk van macht krijgen en macht nemen .................................. 38
6.3 Participatie: een praktijk van het woord voeren of woordvoerder zijn .................... 39
7. Conclusie .......................................................................................................................... 42
Hoofdstuk 6. Politiserend handelen ......................................................................................... 43
1. Inleiding ............................................................................................................................ 43
2. Van een individuele kwestie naar een collectieve kwestie .............................................. 43
3. Tegensprekelijkheid als basis voor politiserend handelen .............................................. 45
4. Politiserend handelen : een defensieve vs een pro- actieve aanpak............................... 45
5. Over ‘zelf- politisering’ en ‘de-politisering’ van het sociaal werk .................................... 50
6. Conclusie .......................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 7: Ontgrenzend handelen ....................................................................................... 52
1. Inleiding ............................................................................................................................ 52
2. Over eilanden, kokers en structuren ................................................................................ 52
3. Discretionaire ruimte als hefboom voor ontgrenzing ...................................................... 53
4. Ontgrenzend handelen als verbinden en integraal werken ............................................. 56
2|Pagina
,Hoofdstuk 8: conclusie ............................................................................................................. 60
HOOFDSTUK 1: MENSENRECHTEN ALS SOCIAAL -POLITIEK REFERENTIEKADER VOOR HET
SW
1. INLEIDING
Sociaal- politiek referentiekader = de maatschappelijke achtergronden en ontwikkelingen die
mee vormgeven aan de samenlevingsordening en de daarmee samenhangende
doelstellingen die we vooropstellen om deze samenlevingsordening te realiseren
Met de oriëntatie op mensenrechten onderging het sociaal- politieke referentiekader van
het SW een belangrijke transformatie
• ‘paradigmashift’ van ‘gunst’ naar ‘recht’
De paradigmashift in het sociaal werk van ‘gunst’ naar ‘recht’
Gunst Recht
Tekortkomingen en onaangepastheid Krachten en mogelijkheden
Sociale controle Emancipatie
(overheids) paternalisme Gebruikersparticipatie
Privaat Publiek
Selectiviteit Universaliteit
2. VAN TEKORTKOMINGEN NAAR MOGELIJKEDEN
SW sterk geïnspireerd op het medisch model (vertrokken vanuit de tekortkomingen of
beperkingen die mensen hebben)
SW tekortkomingen voorkomen door de nadruk op preventie, te herstellen of te
compenseren
Medische wereld -> fysieke tekortkomingen
SW -> sociale tekortkomingen ( onaangepastheid van een individu of groep van mensen aan
de burgerlijke waarden en normen in onze samenleving)
Einde 19de eeuw:
• Onaangepastheid toegeschreven aan een groeiende groep van mensen uit de
arbeidersklasse die zich ontwikkelde in steden tegen de achtergrond van de
groeiende industrialisering
3|Pagina
, o “Classe dangereuse”
o Zij zouden de sociale cohesie en vooruitgang in gevaar brengen als gevolg van
hun levenspatronen
o Om sociale onrust te vermijden => vanuit SW initiatieven om deze groep van
mensen ‘beschaving’ bij te brengen
▪ Dit beschavingsoffensief was in 1ste instantie gericht op kinderen en
jongeren, waar het SW werd ingezet om de tekortkomingen van de
ouders te compenseren
▪ Einde 19e eeuw / begin 20ste eeuw : ONSTAAN EERSTE KINDERWETTEN
in België
o Hierdoor kreeg het SW een mandaat om in te grijpen op
ouderlijk gedrag vanuit een bij uitstek corrigerende benadering:
ouders moesten opvoedingswaarden worden bijgebracht,
fysieke zorg en aandacht voor hygiëne worden aangeleerd of
zinvolle vrijetijdsbesteding voor hun kinderen worden aangeboden
Na WOII
• Corrigerende benadering => ondersteunende benadering
o Niet vertrokken vanuit de tekorten van mensen, maar vanuit hun
mogelijkheden
o Door emancipatiebewegingen: groeiende aandacht voor wat mensen wel
nog kunnen tot en met de vraag welke ondersteuning nodig is om
doelstellingen van gebruikers te realiseren
o Vernieuwende initiatieven in het SW zoals herstelgericht werken in de GGZ,
artistieke projecten , eigen kracht conferenties in de jeugdzorg,… vertrekken
vanuit de mogelijkheden en talenten van de mensen
o Er wordt ook gezocht naar antwoorden op structurele problemen die mensen
belemmeren deel te nemen aan de samenleving (bv M-decreet)
4|Pagina
INHOUD
Hoofdstuk 1: mensenrechten als sociaal-politiek referentiekader voor het SW ....................... 3
1. Inleiding .............................................................................................................................. 3
2. VAn tekortkomingen naar mogelijkeden ........................................................................... 3
3. Van sociale controle naar emancipatie .............................................................................. 5
4. Van (overheids) paternalisme naar gebruikersparticipatie ............................................... 6
5 Van privaat naar publiek ..................................................................................................... 7
6. Van selectiviteit naar universaliteit .................................................................................... 9
7. Actuele tendensen in de ontwikkeling van gunst naar recht........................................... 10
7.1 Juridisering van maatschappelijke problemen........................................................... 10
7.2 Conditionalisering van sociale grondrechten ............................................................. 11
7.3 Vermaatschappelijking in de participatiesamenleving .............................................. 12
7.4 Vermarketing in sociaal werk ..................................................................................... 12
8. Conclusie .......................................................................................................................... 13
Hoofdstuk 2. Mensenrechen als handelingskaer voor het sociaal werk ................................. 14
1. inleiding ............................................................................................................................ 14
2. Mensenrechten als sociale constructies .......................................................................... 14
3. Bouwstenen voor een handelingskader ........................................................................... 16
3.1 Systeemwereldgericht handelen................................................................................ 16
3.2 Leefwereldgericht handelen ...................................................................................... 18
3.3 participatief handelen ................................................................................................ 19
3.4 politiserend handelen ................................................................................................ 21
3.5 ontgrenzend handelen ............................................................................................... 21
4. Conclusie .......................................................................................................................... 23
Hoofdstuk 3: systeemwereldgericht handelen ........................................................................ 23
I. Inleiding ............................................................................................................................. 23
2. Mensenrechten en de rol van de overheid ...................................................................... 23
3. Categoriale of universele systemen? ............................................................................... 25
4. De toegankelijkheid van systemen................................................................................... 26
5. De conditionalisering van mensenrechten ...................................................................... 29
1|Pagina
, 6. Conclusie .......................................................................................................................... 29
Hoofdstuk 4. Leefwereldgericht handelen ............................................................................... 29
1. Inleiding ............................................................................................................................ 29
2. Een vinger aan de pols over ervaringen van onrecht....................................................... 30
3. Leefwereldverbindend handelen ..................................................................................... 32
4. Valkuilen van leefwereldgericht handelen....................................................................... 34
4.1 Leefwereldgericht handelen: het gevaar van blikvernauwing ................................... 34
4.2 Leefwereldgericht handelen en de rol van de sw’er .................................................. 34
5. Conclusie .......................................................................................................................... 34
Hoofdstuk 5. Participatief handelen ........................................................................................ 35
1. inleiding ............................................................................................................................ 35
2. Van participatief handelen als ontmoeting … .................................................................. 35
3. Over participatief handelen als inspraak en beleidsbeïnvloeding ................................... 35
4. NAar participatief handelen als deelnemen aan de samenleving ................................... 36
5. PArticipatief handelen als dialogische basishouding ....................................................... 37
6. Valkuilen van participatief handelen ............................................................................... 38
6.1 participatie: een praktijk van in- en uitsluiting .......................................................... 38
6.2 Participatie: een praktijk van macht krijgen en macht nemen .................................. 38
6.3 Participatie: een praktijk van het woord voeren of woordvoerder zijn .................... 39
7. Conclusie .......................................................................................................................... 42
Hoofdstuk 6. Politiserend handelen ......................................................................................... 43
1. Inleiding ............................................................................................................................ 43
2. Van een individuele kwestie naar een collectieve kwestie .............................................. 43
3. Tegensprekelijkheid als basis voor politiserend handelen .............................................. 45
4. Politiserend handelen : een defensieve vs een pro- actieve aanpak............................... 45
5. Over ‘zelf- politisering’ en ‘de-politisering’ van het sociaal werk .................................... 50
6. Conclusie .......................................................................................................................... 51
Hoofdstuk 7: Ontgrenzend handelen ....................................................................................... 52
1. Inleiding ............................................................................................................................ 52
2. Over eilanden, kokers en structuren ................................................................................ 52
3. Discretionaire ruimte als hefboom voor ontgrenzing ...................................................... 53
4. Ontgrenzend handelen als verbinden en integraal werken ............................................. 56
2|Pagina
,Hoofdstuk 8: conclusie ............................................................................................................. 60
HOOFDSTUK 1: MENSENRECHTEN ALS SOCIAAL -POLITIEK REFERENTIEKADER VOOR HET
SW
1. INLEIDING
Sociaal- politiek referentiekader = de maatschappelijke achtergronden en ontwikkelingen die
mee vormgeven aan de samenlevingsordening en de daarmee samenhangende
doelstellingen die we vooropstellen om deze samenlevingsordening te realiseren
Met de oriëntatie op mensenrechten onderging het sociaal- politieke referentiekader van
het SW een belangrijke transformatie
• ‘paradigmashift’ van ‘gunst’ naar ‘recht’
De paradigmashift in het sociaal werk van ‘gunst’ naar ‘recht’
Gunst Recht
Tekortkomingen en onaangepastheid Krachten en mogelijkheden
Sociale controle Emancipatie
(overheids) paternalisme Gebruikersparticipatie
Privaat Publiek
Selectiviteit Universaliteit
2. VAN TEKORTKOMINGEN NAAR MOGELIJKEDEN
SW sterk geïnspireerd op het medisch model (vertrokken vanuit de tekortkomingen of
beperkingen die mensen hebben)
SW tekortkomingen voorkomen door de nadruk op preventie, te herstellen of te
compenseren
Medische wereld -> fysieke tekortkomingen
SW -> sociale tekortkomingen ( onaangepastheid van een individu of groep van mensen aan
de burgerlijke waarden en normen in onze samenleving)
Einde 19de eeuw:
• Onaangepastheid toegeschreven aan een groeiende groep van mensen uit de
arbeidersklasse die zich ontwikkelde in steden tegen de achtergrond van de
groeiende industrialisering
3|Pagina
, o “Classe dangereuse”
o Zij zouden de sociale cohesie en vooruitgang in gevaar brengen als gevolg van
hun levenspatronen
o Om sociale onrust te vermijden => vanuit SW initiatieven om deze groep van
mensen ‘beschaving’ bij te brengen
▪ Dit beschavingsoffensief was in 1ste instantie gericht op kinderen en
jongeren, waar het SW werd ingezet om de tekortkomingen van de
ouders te compenseren
▪ Einde 19e eeuw / begin 20ste eeuw : ONSTAAN EERSTE KINDERWETTEN
in België
o Hierdoor kreeg het SW een mandaat om in te grijpen op
ouderlijk gedrag vanuit een bij uitstek corrigerende benadering:
ouders moesten opvoedingswaarden worden bijgebracht,
fysieke zorg en aandacht voor hygiëne worden aangeleerd of
zinvolle vrijetijdsbesteding voor hun kinderen worden aangeboden
Na WOII
• Corrigerende benadering => ondersteunende benadering
o Niet vertrokken vanuit de tekorten van mensen, maar vanuit hun
mogelijkheden
o Door emancipatiebewegingen: groeiende aandacht voor wat mensen wel
nog kunnen tot en met de vraag welke ondersteuning nodig is om
doelstellingen van gebruikers te realiseren
o Vernieuwende initiatieven in het SW zoals herstelgericht werken in de GGZ,
artistieke projecten , eigen kracht conferenties in de jeugdzorg,… vertrekken
vanuit de mogelijkheden en talenten van de mensen
o Er wordt ook gezocht naar antwoorden op structurele problemen die mensen
belemmeren deel te nemen aan de samenleving (bv M-decreet)
4|Pagina
