Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 1 – 4
Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren
Kenmerk 1 Jagers en verzamelaars
- Kenmerken jagers en verzamelaars
o Leefden in kleine groepen
o Leefden van verzamelen van planten en vruchten, jacht en visvangst
o Verzamelden alleen maar voedsel voor korte tijd, hele dag mee bezig
o Groepen bleven zelden op dezelfde plek, leefden in open lucht, grotten of
eenvoudige hutten
o Alle groepen maakten gebruik van eenvoudige werktuigen
o Vanwege kleine groepen, geen ingewikkelde organisatie voor bestuur
o Door magie probeerden ze de natuur te beheersen
Kenmerk 2 Ontstaan van de landbouw
- Mensen ontdekten hoe ze door de zaden van wilde planten te zaaien het volgend jaar
konden oogsten en hoe bepaalde dieren konden worden getemd en als ‘huisdier’ worden
gehouden (trekkracht en voedsel).
- Dorpen ontstonden doordat mensen niet meer voortdurend hoefden rond te trekken.
Daardoor konden zich landbouwgemeenschappen ontwikkelen in de vorm van dorpen.
Kenmerk 3 Het ontstaan van de stedelijke gemeenschappen
- Oogsten konden zoveel opleveren dat niet iedereen meer in de landbouw hoefde te werken
en er andere beroepen konden ontstaan. Zo groeiden sommige grote dorpen uit tot
plaatsen waar de meeste mensen niet meer van de landbouw leefden: steden.
- Er ontstonden gelaagde samenlevingen, verschil in macht, aanzien en rijkdom. Dit kwam
doordat men verschillende taken anders gingen beoordelen.
- Politieke leiders van sommige steden slaagden erin gebieden samen te voegen tot staten. De
handel kon worden verbeterd en er ontstond meer rust waardoor de economie
bevorderde. Er was behoefte aan het schrift, doordat de samenleving ingewikkelder
werd. Schrift was nodig voor wetgeving, belasting en handelsafspraken.
- De waterhuishouding in Egypte was er om te zorgen dat het water niet direct wegstroomde
van het land, als het waterpeil ging zakken. Het vruchtbare slib had zo de tijd om zich
op de bodem vast te zetten.
- Verband waterhuishouding en staten: Om deze waterhuishouding goed te regelen, was er
een goede organisatie nodig. Dorpen gingen samenwerken en sommige dorpen
veroverden anderen. Zo ontstonden grote gebieden onder koningen. Rond 3100
verenigde Menes Boven- en Beneden-Egypte tot een staat.
- Nadelen van leven in Egypte
o Je moest een deel van je inkomsten als belasting afstaan
o Je was verplicht werkzaamheden te verrichten voor waterhuishouding en openbare
werken
o In oorlog moest je als soldaat dienen
o Je had bijna geen invloed op bestuur van de staat
- Voordelen van leven in Egypte
o De waterhuishouding werd goed geregeld
o Je werd beschermd tegen vijanden uit binnen- en buitenland
o Je kon meer beroepen kiezen
- De farao werd vereerd als god, omdat de Egyptenaren de overstroming van de Nijl
toeschreven aan de goden. Omdat de farao de waterhuishouding leidde, vereerden zij
hem als een god.
- Oorzaken invloed priesters
o Zij verzorgden de tempels en leidden de verering van de goden
o Zij bezaten rond de tempels veel grond
o Zij bestuurden hun bezittingen zelf
- In het begin had bijna ieder dorp een eigen god. Toen Egypte steeds meer een eenheid
werd, gingen de Egyptenaren goden van elkaar overnemen.
1
, - Schrijvers stonden in hoog aanzien, want het schrift van hiërogliefen en van spijkerschrift
was moeilijk te leren.
Tijdvak 2: Tijd van Grieken en Romeinen (3000 – 500 n. Chr.)
Kenmerk 4 De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en over de Griekse polis
- Het oude Griekenland bestond uit 200 aparte stadstaten met een eigen bestuur. Ze
ontstonden als gevolg van natuurlijke omstandigheden: veel gebieden waren gescheiden
door bergen of zee.
- Kenmerken polis
o Het middelpunt was een versterkte heuvel (acropolis) waar bewoners bij aanvallen
heen vluchtten
o Vaak was er op de acropolis ook een tempel, waar de beschermgod(in) werd vereerd
o Er was een agora waar burgers elkaar ontmoetten, handel dreven en het bestuur
bespraken
o Autonome gemeenschap (= zelfbestuur)
o Landbouw op omringend gebied, in stad handel, nijverheid en dienstverlening
- Grieks bestuur
o Autocratie, bestuur door alleenheersers
o Oligarchie, bestuursvorm waaraan alleen de aanzienlijkste burgers deelnamen
(Sparta)
In de volksvergadering konden alle Spartaanse mannen voorstellen
aannemen of verwerpen, maar alleen een raad van edelen mocht
voorstellen doen
Het dagelijks bestuur was in handen van vijf ephoren (opzichters) die
jaarlijks door de volksvergadering werden gekozen. Zij hadden grote macht,
waren voorzitters van de raad van edelen en de volksvergadering en
bepaalden de buitenlandse politiek
Het leger werd aangevoerd door twee koningen onder toezicht van de
ephoren
Geen ‘echte’ Spartanen hadden naast de vrouwen, slaven en buitenlanders
geen politieke zeggenschap
o Democratie, bestuursvorm waaraan alle burgers deelnamen (Athene)
Alle belangrijke beslissingen werden door de volksvergadering genomen.
Burgers hadden het recht voorstellen goed- of af te keuren en
tegenvoorstellen in te dienen
Alle mannen van 18 jaar hadden stemrecht
Vergaderingen werden voorbereid door een Raad van Vijfhonderd (boule)
De vijfhonderd werden voor een jaar gekozen uit een grotere groep
Het dagelijks bestuur was in handen van een telkens wisselende groep van
vijftig leden van de Raad van Vijfhonderd
De volksvergadering koos tien leiders van leger en vloot
Vrouwen, slaven en buitenlanders hadden geen stemrecht
- Eerst had de adel de macht in de polis met een volksvergadering die sterk onder invloed
stond van de adel. Maar Griekse steden kregen te maken met overbevolking en men
besloot tot kolonisatie. De kolonies hielden goed contact met de moedersteden en de
handel nam toe, waardoor handelaren even rijk of rijker werden dan edelen. Zij wilden
dus ook een deel van de macht en kwamen tot overeenkomsten. De geboorte van de
eerste democratie was een feit.
- Athene loste de overbevolking op door middel van kolonisatie, Sparta door middel van het
veroveren van buurlanden
- Spartaans leger
o Spartaanse mannen hoefden niet te werken als boer, spartiaten werden al vroeg
opgeleid. Niets was belangrijker dan de Spartaanse staat en een Spartaan moest
hier zijn leven voor geven
o Spartanen hadden vooral aandacht voor militaire zaken, Sparta werd meer een leger
met een staat dan een staat met een leger. Kunst en wetenschap was van
ondergeschikt belang
2
Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren
Kenmerk 1 Jagers en verzamelaars
- Kenmerken jagers en verzamelaars
o Leefden in kleine groepen
o Leefden van verzamelen van planten en vruchten, jacht en visvangst
o Verzamelden alleen maar voedsel voor korte tijd, hele dag mee bezig
o Groepen bleven zelden op dezelfde plek, leefden in open lucht, grotten of
eenvoudige hutten
o Alle groepen maakten gebruik van eenvoudige werktuigen
o Vanwege kleine groepen, geen ingewikkelde organisatie voor bestuur
o Door magie probeerden ze de natuur te beheersen
Kenmerk 2 Ontstaan van de landbouw
- Mensen ontdekten hoe ze door de zaden van wilde planten te zaaien het volgend jaar
konden oogsten en hoe bepaalde dieren konden worden getemd en als ‘huisdier’ worden
gehouden (trekkracht en voedsel).
- Dorpen ontstonden doordat mensen niet meer voortdurend hoefden rond te trekken.
Daardoor konden zich landbouwgemeenschappen ontwikkelen in de vorm van dorpen.
Kenmerk 3 Het ontstaan van de stedelijke gemeenschappen
- Oogsten konden zoveel opleveren dat niet iedereen meer in de landbouw hoefde te werken
en er andere beroepen konden ontstaan. Zo groeiden sommige grote dorpen uit tot
plaatsen waar de meeste mensen niet meer van de landbouw leefden: steden.
- Er ontstonden gelaagde samenlevingen, verschil in macht, aanzien en rijkdom. Dit kwam
doordat men verschillende taken anders gingen beoordelen.
- Politieke leiders van sommige steden slaagden erin gebieden samen te voegen tot staten. De
handel kon worden verbeterd en er ontstond meer rust waardoor de economie
bevorderde. Er was behoefte aan het schrift, doordat de samenleving ingewikkelder
werd. Schrift was nodig voor wetgeving, belasting en handelsafspraken.
- De waterhuishouding in Egypte was er om te zorgen dat het water niet direct wegstroomde
van het land, als het waterpeil ging zakken. Het vruchtbare slib had zo de tijd om zich
op de bodem vast te zetten.
- Verband waterhuishouding en staten: Om deze waterhuishouding goed te regelen, was er
een goede organisatie nodig. Dorpen gingen samenwerken en sommige dorpen
veroverden anderen. Zo ontstonden grote gebieden onder koningen. Rond 3100
verenigde Menes Boven- en Beneden-Egypte tot een staat.
- Nadelen van leven in Egypte
o Je moest een deel van je inkomsten als belasting afstaan
o Je was verplicht werkzaamheden te verrichten voor waterhuishouding en openbare
werken
o In oorlog moest je als soldaat dienen
o Je had bijna geen invloed op bestuur van de staat
- Voordelen van leven in Egypte
o De waterhuishouding werd goed geregeld
o Je werd beschermd tegen vijanden uit binnen- en buitenland
o Je kon meer beroepen kiezen
- De farao werd vereerd als god, omdat de Egyptenaren de overstroming van de Nijl
toeschreven aan de goden. Omdat de farao de waterhuishouding leidde, vereerden zij
hem als een god.
- Oorzaken invloed priesters
o Zij verzorgden de tempels en leidden de verering van de goden
o Zij bezaten rond de tempels veel grond
o Zij bestuurden hun bezittingen zelf
- In het begin had bijna ieder dorp een eigen god. Toen Egypte steeds meer een eenheid
werd, gingen de Egyptenaren goden van elkaar overnemen.
1
, - Schrijvers stonden in hoog aanzien, want het schrift van hiërogliefen en van spijkerschrift
was moeilijk te leren.
Tijdvak 2: Tijd van Grieken en Romeinen (3000 – 500 n. Chr.)
Kenmerk 4 De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en over de Griekse polis
- Het oude Griekenland bestond uit 200 aparte stadstaten met een eigen bestuur. Ze
ontstonden als gevolg van natuurlijke omstandigheden: veel gebieden waren gescheiden
door bergen of zee.
- Kenmerken polis
o Het middelpunt was een versterkte heuvel (acropolis) waar bewoners bij aanvallen
heen vluchtten
o Vaak was er op de acropolis ook een tempel, waar de beschermgod(in) werd vereerd
o Er was een agora waar burgers elkaar ontmoetten, handel dreven en het bestuur
bespraken
o Autonome gemeenschap (= zelfbestuur)
o Landbouw op omringend gebied, in stad handel, nijverheid en dienstverlening
- Grieks bestuur
o Autocratie, bestuur door alleenheersers
o Oligarchie, bestuursvorm waaraan alleen de aanzienlijkste burgers deelnamen
(Sparta)
In de volksvergadering konden alle Spartaanse mannen voorstellen
aannemen of verwerpen, maar alleen een raad van edelen mocht
voorstellen doen
Het dagelijks bestuur was in handen van vijf ephoren (opzichters) die
jaarlijks door de volksvergadering werden gekozen. Zij hadden grote macht,
waren voorzitters van de raad van edelen en de volksvergadering en
bepaalden de buitenlandse politiek
Het leger werd aangevoerd door twee koningen onder toezicht van de
ephoren
Geen ‘echte’ Spartanen hadden naast de vrouwen, slaven en buitenlanders
geen politieke zeggenschap
o Democratie, bestuursvorm waaraan alle burgers deelnamen (Athene)
Alle belangrijke beslissingen werden door de volksvergadering genomen.
Burgers hadden het recht voorstellen goed- of af te keuren en
tegenvoorstellen in te dienen
Alle mannen van 18 jaar hadden stemrecht
Vergaderingen werden voorbereid door een Raad van Vijfhonderd (boule)
De vijfhonderd werden voor een jaar gekozen uit een grotere groep
Het dagelijks bestuur was in handen van een telkens wisselende groep van
vijftig leden van de Raad van Vijfhonderd
De volksvergadering koos tien leiders van leger en vloot
Vrouwen, slaven en buitenlanders hadden geen stemrecht
- Eerst had de adel de macht in de polis met een volksvergadering die sterk onder invloed
stond van de adel. Maar Griekse steden kregen te maken met overbevolking en men
besloot tot kolonisatie. De kolonies hielden goed contact met de moedersteden en de
handel nam toe, waardoor handelaren even rijk of rijker werden dan edelen. Zij wilden
dus ook een deel van de macht en kwamen tot overeenkomsten. De geboorte van de
eerste democratie was een feit.
- Athene loste de overbevolking op door middel van kolonisatie, Sparta door middel van het
veroveren van buurlanden
- Spartaans leger
o Spartaanse mannen hoefden niet te werken als boer, spartiaten werden al vroeg
opgeleid. Niets was belangrijker dan de Spartaanse staat en een Spartaan moest
hier zijn leven voor geven
o Spartanen hadden vooral aandacht voor militaire zaken, Sparta werd meer een leger
met een staat dan een staat met een leger. Kunst en wetenschap was van
ondergeschikt belang
2
