Samenvatting Uitwerking gehele toetsmatrijs BS7 en BS8 HBO-V/Verpleegkunde

BS7
Skillslab 7.1 VTV ACT Zwachtelen
HC deel 1
Waar bevindt vocht zich in het lichaam?
 100% lichaamsvocht is onderverdeeld in 64% intracellulair vocht (in lichaamscellen)
en 36% extracellulair vocht (buiten lichaamscellen).
 Het extracellulaire vocht in onderverdeeld tussen 75% interstitieel vocht (rondom de
lichaamscellen) en 25% plasma (in de bloedvaten)
 Bloedplasma is het vloeibare deel van het bloed

Het lymfevatenstelsel: de riolering van het lichaam
 In tegenstelling tot het bloedvatenstelsel voert het lymfevatenstelsel alleen af
 Overtollig interstitieel vocht wordt in lymfehaarvaten opgenomen en via grotere
lymfevaten naar lymfeknopen/lymfeklieren gezuiverd
 Borstbuis brengt gezuiverd lymfevocht vanuit benen, buik en linker zijde
bovenlichaam terug in bloedbaan
 Rechter lymfebuis brengt gezuiverd lymfevocht vanuit rechter zijde bovenlichaam
terug in de bloedbaan
 Het lymfevatenstelsel transporteert tevens vetten vanuit de dunne darm naar het
bloed via de borstbuis
 Lymfestelstel heeft grotere kleppen dan de aderen waardoor het grotere
ziekteverwekkers/bacteriën/ beschadigde cellen kan afvoeren
 Mogelijk door de spierpompfunctie (bij weinig/geen beweging krijg je vochtophoping)

Wat is lymfevocht?
Kleurloze vloeistof, ontstaan uit het bloed bestaande uit:
 Water
 Hormonen en enzymen
 Witte bloedcellen
 Vetten
 Antistoffen
 Aangetaste/dode cellen
 Vloeistoffen/zuurstof dat niet door cellen is opgenomen

Wat is oedeem?
Ophoping van vocht in de extracellulaire ruimte (specifiek de interstitiële ruimte)
Waar kan oedeem zich vormen?
Meest voorkomende plekken
 Onderste extremiteiten (benen)
 Bovenste extremiteiten (armen)
 Longen
 Buikholte (ascitesvocht, vaak bij een tekort aan eiwitten)
Oorzaken
 Insufficiëntie van het aderstelsel/lymfevatenstelsel
 Hartfalen (verminderd de pompfunctie/zuigfunctie van het hart)
 Tekort aan eiwitten als gevolg van ondervoeding, nier en of leverfalen (verstoorde
elektrolytenstoornis)
Chronische veneuze insufficiëntie

,Bloedstoom door de aderen richting het hart is verstoort als gevolg van verwijdere
aderen/beschadigde kleppen:
Spataderen
 Verwijde aderen (waardoor de kleppen niet meer goed sluiten)
Post trombotisch syndroom
 Schade aan kleppen als gevolg van trombose
Aangeboren afwijkingen

Lymfoedeem
1. Primair: aangeboren afwijking waarbij geboren met minder (goed functionerende)
lymfevaten
2. Secundair: disfunctie lymfevaten en klieren door bv. chirurgische resectie (bv
okselkliertoilet, verwijdering van lymfeklieren in dit geval oksel bij bv. borstcarcinoom),
traumatisch letsel of infectie
3. Lipoedeem: stoornis van aanmaak in vetweefsel in combinatie met lymfoedeem

Gevolgen van perifeer oedeem
1. Opzwelling van het betreffende lichaamsdeel
2. Verweking van het weefsel en de huid (vocht staat stil)
3. Ontsteking als gevolg van achterblijvende afvalstoffen

Fases
1. Verkleuring huid door uitreden rode bloedlichamen uit bloedbaan
2. Keratose
3. Hypodermitte/hypostatisch eczeem
4. Ulcus cruris venosum

Kent de verschillende vormen van toepassing van compressietherapie en de
daarvoor benodigde materialen en kan deze in relatie
brengen met de betreffende (contra-)indicaties
Compressietherapie
Het uitoefenen van druk op een lichaamsdeel om oedeem te laten afnemen
 Ondersteunen van spierpompfunctie
 Doorsnee van verzwakte/vergrootte bloedvaten terugbrengen naar normaal niveau
 Stilstaand vocht naar dieper gelegen vaten sturen

De wet van LaPlace (druk in mmHg)
Bij aanbreng van gelijke spanning met hetzelfde materiaal ontstaat minder druk als wanneer
de omtrek kleiner is

Lichte compressie: <20mmHg
Matige compressie: 20-40 mmHg
Sterke compressie: 40-60 mmHg
Zeer sterke compressie: >60 mmHg

Initiale fase – oedeem in de ledematen
Onderhoudsbehandelfase – oedeem is al weg, maar als voorzorg dat de oedeem niet terug
komt

Deel 2

,Kan de (contra-)indicaties, verpleegkundige aandachtspunten en mogelijke
complicaties voor de handeling ambulante
compressietherapie (met gebruik van korte-rekzwachtels) op het onderbeen
uitleggen

Eigenschappen compressiemateriaal
 Stiffness – mate waarin compressiemiddel druk laat toenemen bij het verder
uitrekken

Werkdruk en rustdruk
 Werkdruk is de druk die verkregen wordt bij beweging van het ledemaat waar
compressie op wordt toegepast
 Rustdruk is de druk die verkregen wordt bij rust van het ledemaat waar compressie
op wordt toegepast
 Hogere elasticiteit is een hogere rustdruk
 Lagere elasticiteit is een hogere werkdruk

Zwachtelen met zodat de rek uit het materiaal is

Buisverbanden
 Buisverbanden worden niet aangemeten en zijn enkel beschikbaar op rol
 Geven hierdoor niet de ideale drukverdeling over een ledemaat bij behandeling van
oedeem
 Zijn hierdoor veelal niet geschikt als chronisch compressiemiddel
Therapeutische elastische kousen (TEK, steunkousen)
Soorten
 Beenkous tot aan knie
 Beenkous tot aan halverwege bovenbeen
 Beenkous tot in de lies
 Armkous
 Handkous
Soorten voetstukken
 Open teen (makkelijker met hulpmiddel maar kan gaan oprollen)
 Gesloten teen (geen druk op de teen, moeilijker met aantrekken)
Kousen worden aangemeten
 Standaardmaat/confectiemaat
 Maatwerk
Vlakbreikousen
 Als een rechte lap gebreid
 Heeft een naad
 Drukklasse I t/m IV
Rondbreikousen
 Wordt uit een stuk gebreid
 Heeft geen naad
 Drukklasse I t/m III

, Drukmaten
Drukklasse A en I:
 Zwangerschap
 Moe gevoel bij staand beroep
Drukklasse II
 Lichte mate van chronisch veneuze insufficiëntie
 Oedeem in avond
 Oedeem na trauma
 Beginnend post trombotisch syndroom
Drukklasse III
 Chronisch veneuze insufficiëntie
 Huidafwijkingen
 Post trombotisch syndroom
 Nabehandeling ulcus cruris
 Spataderen met sterke oedeemvorming
 Nabehandeling bij recidiverende erysipelas (wondroos)
 Sterke oedeemvorming bij zwangerschap
 Lymfoedeem
Drukklasse IV
 Ernstige chronische veneuze insufficiëntie
 Ernstig lymfoedeem

Adjustable compression devices (soort wraps)
 Compressiemiddel is van niet elastisch materiaal
 Dient aangemeten te worden
 Wordt geopend en gesloten met klittenbandsluiting
 20 tot 50 mmHg
 Kan op ieder ledemaat worden aangemeten
 Met name geschikt vaan patiënten bij wie therapeutische elastische kousen geen
oplossing bieden tegen recidiverende overmatige oedeemklachten

Fases/stappen bij zwachtelen
1. Observatie huid (huid droogt uit doordat het niet wordt blootgesteld aan
luchtvochtigheid, huid insmeren)
2. Evaluatie compressietherapie (vooruitgang in afname oedeem)
B: rondom enkel
B1: kuitspier begin
C: waar het been het dikste is
3. Aanbrengen buisverband (Tubigrip) als bescherming
4. Aanbrengen polstermateriaal voor het opvullen van holtes zodat de druk gelijk
verdeeld is
5. Aanbrengen twee lagen rekzwachtels in tegengestelde richting (stoppen bij twee
vingers onder de knieschijf en begin bij waar de tenen beginnen)
6. Controle aangebrachte compressie; behouden de tenen zelfde kleur en geen
pijnklachten binnen 15 min
7. Kijk naar goede schoenen

Mag 3 dragen blijven zitten behalve na 1e keer (24 uur check)


Contra indicaties compressietherapie