Samenvatting Inleiding Onderwijswetenschappen
Onderwijskunde als ontwerpwetenschap: van leren naar instructie
Volledige samenvatting van de tentamenstof voor de cursus inleiding
onderwijswetenschappen 2022.
De thema’s en artikelen staan op volgorde van de colleges en de stof die daarbij hoort (dus
niet op volgorde van de thema’s zelf). Daarnaast is belangrijk aan te geven dat niet alle
volledige thema’s tentamenstof waren, sommige kopjes kunnen dus missen om dat dit geen
tentamenstof was. De cursushandleiding is hierin gevolgd.
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave .................................................................................................................2
Inleiding ...........................................................................................................................6
Thema 1 ...........................................................................................................................7
1.1 Advance organizer: oriënteer je op dit thema................................................................. 7
1.2 Aggregatieniveaus: een eerste organisatiedimensie in het onderwijskundig
referentiekader ........................................................................................................................ 7
1.3 Andere organisatiedimensies in het onderwijskundig referentiekader ............................ 7
1.4 Het referentiekader....................................................................................................... 8
1.5 Een evidence-based onderwijskundig referentiekader .................................................... 8
1.6 Effect sizes als onderzoeksindicatoren voor relevante actoren, processen en variabelen . 8
1.7 Het onderwijskundig referentiekader op het microniveau .............................................. 8
1.8 Het onderwijskundig referentiekader op het mesoniveau............................................. 10
1.9 Het onderwijskundig referentiekader op het macroniveau ........................................... 11
1.10 Hoe verhoudt onderwijskunde zich als wetenschap tot dit referentiekader? .................... 12
1.11 De vele gezichten van onderwijskunde ............................................................................ 12
1.12 Onderwijskunde als wetenschapsgebied ......................................................................... 12
1.13 Leren en instructie als centrale objecten van onderwijskunde .......................................... 12
De leerling centraal? .......................................................................................................13
1. Inleiding: context van het centraal stellen van de leerling .................................................... 13
2. Velerlei betekenissen van leerling centraal .......................................................................... 13
3. Grenzen aan het centraal stellen van de leerling: twee spanningen ...................................... 15
4. Verlies publieke belangen van het onderwijs niet uit het oog............................................... 16
Thema 9 .........................................................................................................................17
9.2 Diversiteit......................................................................................................................... 17
9.3 Diversiteit en sociale ongelijkheid ..................................................................................... 17
9.4 Sociaal-economische status (SES) ...................................................................................... 18
9.7 Geslacht ........................................................................................................................... 18
9.8 Motivatie ......................................................................................................................... 19
9.10 Diversiteit en instructie ................................................................................................... 19
9.14 Gender en instructie ....................................................................................................... 20
9.15 Motivatie en instructie .................................................................................................... 20
Thema 8 .........................................................................................................................21
8.1 Advance organizer ............................................................................................................ 21
8.2 Omschrijving van de begrippen ‘evaluatie’ en ‘toetsing’..................................................... 21
2
, 8.3 Aggregatieniveau: microniveau ......................................................................................... 21
8.4 Aggregatieniveau: mesoniveau ......................................................................................... 22
8.5 Aggregatieniveau: macroniveau ........................................................................................ 23
8.6 Wat is de functie van de evaluatie? ................................................................................... 25
8.7 Wie voert de evaluatie uit? ............................................................................................... 26
8.8 Op welk type leerdoelen is de evaluatie gericht? ............................................................... 27
8.9 Wanneer wordt de evaluatie opgezet? .............................................................................. 27
8.10 Welke technieken worden gebruikt? ............................................................................... 27
8.11 Kwaliteitseisen bij evaluatie ............................................................................................ 28
8.12 Evaluatie: kritische visies................................................................................................. 28
8.13 Evaluatie in het onderwijskundig referentiekader ............................................................ 28
De toegevoegde waarde van een school .........................................................................29
1. Inleiding ............................................................................................................................. 29
2. Via leerwinst naar toegevoegde waarde.............................................................................. 29
3. Contaminerende factoren ................................................................................................... 29
4. Complicaties en mogelijke oplossingen ............................................................................... 29
5. Een praktische benadering .................................................................................................. 30
Ontwikkeling in de pedagogisch didactische vaardigheid van leraren in het basisonderwijs
......................................................................................................................................31
1. Inleiding ............................................................................................................................. 31
2. Theoretisch kader ............................................................................................................... 31
3. Methode ............................................................................................................................ 31
4. Resultaten .......................................................................................................................... 31
4.1 Psychometrische kwaliteit ................................................................................................ 31
4.2 Verschillen tussen landen ................................................................................................. 32
4.3 Cross-sectioneel onderzoek............................................................................................... 32
5. Discussie ............................................................................................................................ 32
Leraar: een professie met perspectief, deel 1 ...................................................................33
9. Van startbekwaam naar bekwaam leraar ............................................................................ 33
9.1 Inleiding ........................................................................................................................... 33
9.2 Wat we uit onderzoek weten ............................................................................................ 33
9.3 Implicaties voor de praktijk ............................................................................................... 34
Thema 3 .........................................................................................................................35
3.1 Advance organizer ............................................................................................................ 35
3.2 Filosofische voorlopers van het behaviorisme.................................................................... 35
3.3 De basis voor het wetenschappelijke behaviorisme ........................................................... 36
3
, 3.4 Van leren naar instructie op basis van het behaviorisme .................................................... 38
3.5 Het referentiekader voor onderwijskunde en het behaviorisme ......................................... 39
3.6 Kritieken op het behaviorisme .......................................................................................... 40
Thema 4 .........................................................................................................................41
4.1 Advance organizer ............................................................................................................ 41
4.2 Visie op het leren .............................................................................................................. 41
4.3 Voorlopers van het cognitivisme ....................................................................................... 41
4.4 Soorten kennis.................................................................................................................. 41
4.5 Het basismodel voor het cognitief functioneren ................................................................ 41
4.6 Mentale representaties van kennis ................................................................................... 43
4.8 Mentale processen: de ontwikkeling van declaratieve en procedurele kennis..................... 44
4.10 Van een opvatting over leren naar opvattingen over instructie ........................................ 45
4.11 Evidence-based instructieaanpakken ............................................................................... 45
4.12 Systematische vertalingen van de cognitivistische visie op leren naar instructie ............... 46
4.13 Het referentiekader voor onderwijskunde en het cognitivisme ........................................ 48
4.14 Kritieken op het cognitivisme .......................................................................................... 48
Thema 5 .........................................................................................................................49
5.1 Advance organizer: het lager onderwijs bij de Camiroi ....................................................... 49
5.2 Constructivisme: een ‘kennis’-benadering met veel gezichten ............................................ 49
5.3 Constructivisme: een nog steeds groeiend veld van visies, theorieën en opvattingen ......... 49
5.4 De constructivistische opvatting over instructie ................................................................. 52
5.5 Systematische vertalingen van de constructivistische visie op instructie ............................. 53
5.6 Ingrediënten voor evidence-based constructivistische aanpakken ...................................... 53
5.7 Het onderwijskundig referentiekader en het constructivisme ............................................ 54
Thema 7 .........................................................................................................................55
7.1 Advance organizer ............................................................................................................ 55
7.2 Verschillende interpretaties van het begrip ‘curriculum’ .................................................... 55
7.3 Curriculumtheorie versus ‘instructional design’ ................................................................. 55
7.4 Dilemma’s bij het uitwerken van een curriculum ............................................................... 55
7.5 Theoretische benaderingen van het curriculum ................................................................. 55
7.7 Een curriculum: bereiken we wel de vooropgezette doelen? .............................................. 56
7.8 Leerdoelen: een eerste ordening ....................................................................................... 56
7.10 Het ‘hidden curriculum’................................................................................................... 56
7.13 Formuleren van leerdoelen: taxonomieën ....................................................................... 57
7.14 Kritische visies op doelstellingen in het kader van curriculumtheorie ............................... 57
4
Onderwijskunde als ontwerpwetenschap: van leren naar instructie
Volledige samenvatting van de tentamenstof voor de cursus inleiding
onderwijswetenschappen 2022.
De thema’s en artikelen staan op volgorde van de colleges en de stof die daarbij hoort (dus
niet op volgorde van de thema’s zelf). Daarnaast is belangrijk aan te geven dat niet alle
volledige thema’s tentamenstof waren, sommige kopjes kunnen dus missen om dat dit geen
tentamenstof was. De cursushandleiding is hierin gevolgd.
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave .................................................................................................................2
Inleiding ...........................................................................................................................6
Thema 1 ...........................................................................................................................7
1.1 Advance organizer: oriënteer je op dit thema................................................................. 7
1.2 Aggregatieniveaus: een eerste organisatiedimensie in het onderwijskundig
referentiekader ........................................................................................................................ 7
1.3 Andere organisatiedimensies in het onderwijskundig referentiekader ............................ 7
1.4 Het referentiekader....................................................................................................... 8
1.5 Een evidence-based onderwijskundig referentiekader .................................................... 8
1.6 Effect sizes als onderzoeksindicatoren voor relevante actoren, processen en variabelen . 8
1.7 Het onderwijskundig referentiekader op het microniveau .............................................. 8
1.8 Het onderwijskundig referentiekader op het mesoniveau............................................. 10
1.9 Het onderwijskundig referentiekader op het macroniveau ........................................... 11
1.10 Hoe verhoudt onderwijskunde zich als wetenschap tot dit referentiekader? .................... 12
1.11 De vele gezichten van onderwijskunde ............................................................................ 12
1.12 Onderwijskunde als wetenschapsgebied ......................................................................... 12
1.13 Leren en instructie als centrale objecten van onderwijskunde .......................................... 12
De leerling centraal? .......................................................................................................13
1. Inleiding: context van het centraal stellen van de leerling .................................................... 13
2. Velerlei betekenissen van leerling centraal .......................................................................... 13
3. Grenzen aan het centraal stellen van de leerling: twee spanningen ...................................... 15
4. Verlies publieke belangen van het onderwijs niet uit het oog............................................... 16
Thema 9 .........................................................................................................................17
9.2 Diversiteit......................................................................................................................... 17
9.3 Diversiteit en sociale ongelijkheid ..................................................................................... 17
9.4 Sociaal-economische status (SES) ...................................................................................... 18
9.7 Geslacht ........................................................................................................................... 18
9.8 Motivatie ......................................................................................................................... 19
9.10 Diversiteit en instructie ................................................................................................... 19
9.14 Gender en instructie ....................................................................................................... 20
9.15 Motivatie en instructie .................................................................................................... 20
Thema 8 .........................................................................................................................21
8.1 Advance organizer ............................................................................................................ 21
8.2 Omschrijving van de begrippen ‘evaluatie’ en ‘toetsing’..................................................... 21
2
, 8.3 Aggregatieniveau: microniveau ......................................................................................... 21
8.4 Aggregatieniveau: mesoniveau ......................................................................................... 22
8.5 Aggregatieniveau: macroniveau ........................................................................................ 23
8.6 Wat is de functie van de evaluatie? ................................................................................... 25
8.7 Wie voert de evaluatie uit? ............................................................................................... 26
8.8 Op welk type leerdoelen is de evaluatie gericht? ............................................................... 27
8.9 Wanneer wordt de evaluatie opgezet? .............................................................................. 27
8.10 Welke technieken worden gebruikt? ............................................................................... 27
8.11 Kwaliteitseisen bij evaluatie ............................................................................................ 28
8.12 Evaluatie: kritische visies................................................................................................. 28
8.13 Evaluatie in het onderwijskundig referentiekader ............................................................ 28
De toegevoegde waarde van een school .........................................................................29
1. Inleiding ............................................................................................................................. 29
2. Via leerwinst naar toegevoegde waarde.............................................................................. 29
3. Contaminerende factoren ................................................................................................... 29
4. Complicaties en mogelijke oplossingen ............................................................................... 29
5. Een praktische benadering .................................................................................................. 30
Ontwikkeling in de pedagogisch didactische vaardigheid van leraren in het basisonderwijs
......................................................................................................................................31
1. Inleiding ............................................................................................................................. 31
2. Theoretisch kader ............................................................................................................... 31
3. Methode ............................................................................................................................ 31
4. Resultaten .......................................................................................................................... 31
4.1 Psychometrische kwaliteit ................................................................................................ 31
4.2 Verschillen tussen landen ................................................................................................. 32
4.3 Cross-sectioneel onderzoek............................................................................................... 32
5. Discussie ............................................................................................................................ 32
Leraar: een professie met perspectief, deel 1 ...................................................................33
9. Van startbekwaam naar bekwaam leraar ............................................................................ 33
9.1 Inleiding ........................................................................................................................... 33
9.2 Wat we uit onderzoek weten ............................................................................................ 33
9.3 Implicaties voor de praktijk ............................................................................................... 34
Thema 3 .........................................................................................................................35
3.1 Advance organizer ............................................................................................................ 35
3.2 Filosofische voorlopers van het behaviorisme.................................................................... 35
3.3 De basis voor het wetenschappelijke behaviorisme ........................................................... 36
3
, 3.4 Van leren naar instructie op basis van het behaviorisme .................................................... 38
3.5 Het referentiekader voor onderwijskunde en het behaviorisme ......................................... 39
3.6 Kritieken op het behaviorisme .......................................................................................... 40
Thema 4 .........................................................................................................................41
4.1 Advance organizer ............................................................................................................ 41
4.2 Visie op het leren .............................................................................................................. 41
4.3 Voorlopers van het cognitivisme ....................................................................................... 41
4.4 Soorten kennis.................................................................................................................. 41
4.5 Het basismodel voor het cognitief functioneren ................................................................ 41
4.6 Mentale representaties van kennis ................................................................................... 43
4.8 Mentale processen: de ontwikkeling van declaratieve en procedurele kennis..................... 44
4.10 Van een opvatting over leren naar opvattingen over instructie ........................................ 45
4.11 Evidence-based instructieaanpakken ............................................................................... 45
4.12 Systematische vertalingen van de cognitivistische visie op leren naar instructie ............... 46
4.13 Het referentiekader voor onderwijskunde en het cognitivisme ........................................ 48
4.14 Kritieken op het cognitivisme .......................................................................................... 48
Thema 5 .........................................................................................................................49
5.1 Advance organizer: het lager onderwijs bij de Camiroi ....................................................... 49
5.2 Constructivisme: een ‘kennis’-benadering met veel gezichten ............................................ 49
5.3 Constructivisme: een nog steeds groeiend veld van visies, theorieën en opvattingen ......... 49
5.4 De constructivistische opvatting over instructie ................................................................. 52
5.5 Systematische vertalingen van de constructivistische visie op instructie ............................. 53
5.6 Ingrediënten voor evidence-based constructivistische aanpakken ...................................... 53
5.7 Het onderwijskundig referentiekader en het constructivisme ............................................ 54
Thema 7 .........................................................................................................................55
7.1 Advance organizer ............................................................................................................ 55
7.2 Verschillende interpretaties van het begrip ‘curriculum’ .................................................... 55
7.3 Curriculumtheorie versus ‘instructional design’ ................................................................. 55
7.4 Dilemma’s bij het uitwerken van een curriculum ............................................................... 55
7.5 Theoretische benaderingen van het curriculum ................................................................. 55
7.7 Een curriculum: bereiken we wel de vooropgezette doelen? .............................................. 56
7.8 Leerdoelen: een eerste ordening ....................................................................................... 56
7.10 Het ‘hidden curriculum’................................................................................................... 56
7.13 Formuleren van leerdoelen: taxonomieën ....................................................................... 57
7.14 Kritische visies op doelstellingen in het kader van curriculumtheorie ............................... 57
4
