Medische Kennis: Klinische geriatrie
1. De begrippen geriatrie en gerontologie uitleggen;
2. De ‘geriatrische patiënt’ beschrijven
De diversiteit van multimorbiditeit en omstandigheden vaak zeer uiteenlopend en verweven.
Hun hulp behoefen bestaan uit telkens wisselende combinaties van fysieke, psychische en
sociale problemen. Kleine problemen komen vaak sluipenderwijs, kunnen snel escaleren en
de patiënt volledig uit balans brengen.
3. De toename van het aantal ouderen verklaren
Heef vooral te maken met het dalen van het aantal geboorten (onder meer door
anticonceptie) en de stijging van de levensverwachting. Het aantal ouderen zal de komende
periode verder blijven toenemen. Is dat de generatie die kort na de tweede wereldoorlog is
geboren, in de jaren 1946 tot 1948, tegen de 65 jaar loopt. Dit is de zogenoemde
babyboomgeneratie, de geboortegolf na (en ten gevolge van) het einde van de Tweede
Wereldoorlog. Hierdoor stijgt vanaf 2011 het aantal ouderen nog sterker dan daarvoor. Deze
‘vergrijzingsgolf ’ gaat nog even door, om naar verwachting rond 2040 zijn hoogtepunt te
bereiken.
4. Het begrip kwetsbaarheid bij ouderen uitleggen en de gevolgen hiervan beschrijven
Bij oudere mensen vermindering van mogelijkheden zou kunnen leiden tot een verhoging
van de fysieke fysiologische respons om de homeostase te handhaven in tijden van acute
stress. Dit heef tot gevolg dat verschillende condities, zoals acute ziekten, verminderde
activiteit, verminderde inname van voedingsstoffen, alle potentiële uitlokkende factoren
zouden kunnen zijn van het verhoogde kwetsbaarheidssyndroom. Dit is een cascade
breakdown.
5. De rol van de verpleegkundige bij de diagnostiek en behandeling van de geriatrische patiënt
beschrijven
Staan nauw in contact met de patiënt, symptomen observeren en kijken hoeveel ze het
dagelijks leven beïnvloeden. Meestal geen routines bij ouderen, best complexe zorg.
Beschrijven. Verpleegkundigen kunnen uitleg geven, ondersteunen bij het nemen van een
beslissing. Ook als het gaat om het verhelderen op welk moment de behandeling de
welzijnsbalans te veel onder druk zet. Verpleegkundigen kunnen meehelpen de problemen
voor te blijven, of begeleiden ze om te buigen.
6. De organisatie van de zorg rondom de geriatrische patiënt
7. De vormen van preventie bij de geriatrische patiënt beschrijven
Primaire preventie: activiteiten die ertoe leiden dat bij gezonde mensen ziekte of letsel wordt
voorkomen, bv vaccinaties, condoom, gebitsverzorging, autogordel.
Secundaire preventie: vroegtijdig signaleren van symptomen. Bv bevolkingsonderzoek.
Tertiaire preventie: worden gedaan om complicaties of herhaling te voorkomen. Bv
revalidatie.
, 8. De kenmerken van de geriatrische patiënt beschrijven
Veroudering= vermindering reservecapaciteit van vrijwel alle organen
Twee soorten: endogeen (erfelijk eigenschappen) en exogeen (factoren van buitenaf)
- Atrofie= afname van weefsel of orgaanmassa
o Spieren, skelet, huid, hersenen, nieren en hart
o Oorzaak: activiteit, voeding, hormonale stimulatie naar beneden doordat het DNA
slijt
o Gevolg: verminderde anatomische en functionele reserve
Lichaamssamenstelling:
- Meer vetweefsel
- Minder spierweefsel
- Gevolg: daling energiebehoefte en stofwisseling, verandering verdelingspatroon medicijnen
Geriatrische patiënt: iemand met een complex ziektebeeld, als gevolg van stoornissen op
lichamelijke, geestelijk en/of sociaal gebied waardoor zelfstandig functioneren en de kwaliteit van
leven negatief beïnvloed wordt.
Aantal kenmerken:
- Verwevenheid van medische-biologische, psychische en sociale factoren
- Multipele pathologie (1+1=3)
- Polyfarmacie
- Atypische presentatie
- Verminderde reservefunctie
- Interindividuele variatie
Nadruk ligt op herstel en behoud van zelfredzaamheid van de patiënt.
Sterfteoorzaken: dementie, beroerte, longkanker, hartfalen, coronaire hartziekten.
9. De fysieke veranderingen in de volgende orgaanstelsels beschrijven:
b. Cardiovasculair systeem
- Hart: kracht myocard af hierdoor harder pompen en slijt sneller, maximale
inspanningsvermogen afnemen, slagvolume kleiner, wanden stugger eb
minder elastisch hierdoor geleidingsstoornis (AF)
- Vaten: veerkracht verliezen, RR bij inspanning afwijkend, baroreceptoren
minder actief hierdoor snellere last van bloeddrukschommelingen, tijdens
hittegolf minder bloed afvoeren
- Gevolgen: hypertensie, LVhypertrofie, afname maximaal
inspanningsvermogen, geleidingsstoornissen
c. Centraal zenuwstelsel
- Verandering: snelheid om taken te volbrengen neemt af, afname reflexen
en cognitief vermogen, minder neurotransmitters
d. Luchtwegen
- Verandering: verkalking ribben meer weerstand, verzwakking
respiratoire spieren minder vitale capaciteit, alveoliare wanden
verdwijnen minder oppervlakte, vermindering aantal longcapillairen
minder ventilatie, minder trilharen+ minder slijmvorming, veranderde
houding
- Gevolgen: minder zware lichamelijke inspanning + meer kans op
longziekten
e. Bewegingsapparaat
- Verandering: afname botdichtheid osteoporose, spieratrofie dunne
ledematen, degeneratie kraakbaan artrose
- Gevolgen: trager, minder soepel, krachtverlies, verstoring balans vallen
, f. Huid
- Pigmentvlekken, ouderdomsvlekken/levervlekken bij 90% van alle
blanke boven de 60 jaar
- Diktehuid neemt af, kleur veranderd
g. Zintuigen
- Presbyacusis (ouderdomsdoofheid, hoog eerst inleveren), presbyopie
(dichtbij niet meer kijken), cataract (staar), smaak veranderd en reuk wordt
minder goed
h. Gastro-intestinaal
- Verandering: verminderde motiliteit van maagdarmkanaal: tragere
maaglediging en darmpassage, atrofie maagslijmvlies, vermindering aantal
darmvlokken, verminderde bloedtoevoer lever en darmen
- Gevolgen: verminderde aanmaak intrinsic factor (B12), verminderde
opname in darm, veranderde reactie op medicatie, obstipatie
i. Urinewegen
- Verandering: nieratrofie, verminderde bloedtoevoer nieren,
prostaathypertrofie, gestoorde blaasmotoriek, kleinere blaasinhoud
- Gevolgen: verminderde filtratie, veranderde reactie op medicijnen,
urineretentie, UWI, incontinentie
j. Hormoonstelsel
- Afname productie GH en testosteron leidt tot afname spiermassa, minder
insuline door afname pancreas
k. Lymfatisch systeem
- Verliest effectiviteit
10. De veranderingen in de farmacodynamiek en –kinetiek bij het ouder worden beschrijven
Deze verminderde reservecapaciteit, in samenhang met de veranderde
lichaamssamenstelling, heef ook implicaties voor de werking van medicatie. Het is niet altijd
eenvoudig om de werking van farmacotherapeutische interventies te evalueren. Het kan
namelijk zo zijn dat medicatie werkzaam is, maar dat de symptomen aanhouden doordat
deze voortkomen uit een andere, gelijkspelende aandoening.
11. De oorzaken en gevolgen van polyfarmacie bij ouderen beschrijven.
Veel verschillende medicijnen door verandering van het lichaam.
1. Waarom was vroeger het verschil in levensduur tussen mannen en vrouwen groter dan
tegenwoordig?
2. Maak een overzicht van enkele belangrijke orgaanafwijkingen bij ouderen wat betreft huid,
bewegingsapparaat, zintuigen, zenuwstelsel, ademhalingssysteem bloedsomsloop, maag-
darmkanaal, urogenitaal stelsel, hormonale stelsel en immuunsysteem.
3. Wat is de bekendste ouderdomsverandering aan de longen?
4. Hoe ontstaat kaakatrofie, hartatrofie, hersenatrofie?
5. Wat wordt verstaan onder de cascade breakdown? Geef een voorbeeld.
6. Geef voorbeelden van veranderde presentatie van klachten bij ouderen.
7. Waar moet bij de anamnese bij een geriatrische patiënt speciaal aandacht aan worden
besteed?
1. De begrippen geriatrie en gerontologie uitleggen;
2. De ‘geriatrische patiënt’ beschrijven
De diversiteit van multimorbiditeit en omstandigheden vaak zeer uiteenlopend en verweven.
Hun hulp behoefen bestaan uit telkens wisselende combinaties van fysieke, psychische en
sociale problemen. Kleine problemen komen vaak sluipenderwijs, kunnen snel escaleren en
de patiënt volledig uit balans brengen.
3. De toename van het aantal ouderen verklaren
Heef vooral te maken met het dalen van het aantal geboorten (onder meer door
anticonceptie) en de stijging van de levensverwachting. Het aantal ouderen zal de komende
periode verder blijven toenemen. Is dat de generatie die kort na de tweede wereldoorlog is
geboren, in de jaren 1946 tot 1948, tegen de 65 jaar loopt. Dit is de zogenoemde
babyboomgeneratie, de geboortegolf na (en ten gevolge van) het einde van de Tweede
Wereldoorlog. Hierdoor stijgt vanaf 2011 het aantal ouderen nog sterker dan daarvoor. Deze
‘vergrijzingsgolf ’ gaat nog even door, om naar verwachting rond 2040 zijn hoogtepunt te
bereiken.
4. Het begrip kwetsbaarheid bij ouderen uitleggen en de gevolgen hiervan beschrijven
Bij oudere mensen vermindering van mogelijkheden zou kunnen leiden tot een verhoging
van de fysieke fysiologische respons om de homeostase te handhaven in tijden van acute
stress. Dit heef tot gevolg dat verschillende condities, zoals acute ziekten, verminderde
activiteit, verminderde inname van voedingsstoffen, alle potentiële uitlokkende factoren
zouden kunnen zijn van het verhoogde kwetsbaarheidssyndroom. Dit is een cascade
breakdown.
5. De rol van de verpleegkundige bij de diagnostiek en behandeling van de geriatrische patiënt
beschrijven
Staan nauw in contact met de patiënt, symptomen observeren en kijken hoeveel ze het
dagelijks leven beïnvloeden. Meestal geen routines bij ouderen, best complexe zorg.
Beschrijven. Verpleegkundigen kunnen uitleg geven, ondersteunen bij het nemen van een
beslissing. Ook als het gaat om het verhelderen op welk moment de behandeling de
welzijnsbalans te veel onder druk zet. Verpleegkundigen kunnen meehelpen de problemen
voor te blijven, of begeleiden ze om te buigen.
6. De organisatie van de zorg rondom de geriatrische patiënt
7. De vormen van preventie bij de geriatrische patiënt beschrijven
Primaire preventie: activiteiten die ertoe leiden dat bij gezonde mensen ziekte of letsel wordt
voorkomen, bv vaccinaties, condoom, gebitsverzorging, autogordel.
Secundaire preventie: vroegtijdig signaleren van symptomen. Bv bevolkingsonderzoek.
Tertiaire preventie: worden gedaan om complicaties of herhaling te voorkomen. Bv
revalidatie.
, 8. De kenmerken van de geriatrische patiënt beschrijven
Veroudering= vermindering reservecapaciteit van vrijwel alle organen
Twee soorten: endogeen (erfelijk eigenschappen) en exogeen (factoren van buitenaf)
- Atrofie= afname van weefsel of orgaanmassa
o Spieren, skelet, huid, hersenen, nieren en hart
o Oorzaak: activiteit, voeding, hormonale stimulatie naar beneden doordat het DNA
slijt
o Gevolg: verminderde anatomische en functionele reserve
Lichaamssamenstelling:
- Meer vetweefsel
- Minder spierweefsel
- Gevolg: daling energiebehoefte en stofwisseling, verandering verdelingspatroon medicijnen
Geriatrische patiënt: iemand met een complex ziektebeeld, als gevolg van stoornissen op
lichamelijke, geestelijk en/of sociaal gebied waardoor zelfstandig functioneren en de kwaliteit van
leven negatief beïnvloed wordt.
Aantal kenmerken:
- Verwevenheid van medische-biologische, psychische en sociale factoren
- Multipele pathologie (1+1=3)
- Polyfarmacie
- Atypische presentatie
- Verminderde reservefunctie
- Interindividuele variatie
Nadruk ligt op herstel en behoud van zelfredzaamheid van de patiënt.
Sterfteoorzaken: dementie, beroerte, longkanker, hartfalen, coronaire hartziekten.
9. De fysieke veranderingen in de volgende orgaanstelsels beschrijven:
b. Cardiovasculair systeem
- Hart: kracht myocard af hierdoor harder pompen en slijt sneller, maximale
inspanningsvermogen afnemen, slagvolume kleiner, wanden stugger eb
minder elastisch hierdoor geleidingsstoornis (AF)
- Vaten: veerkracht verliezen, RR bij inspanning afwijkend, baroreceptoren
minder actief hierdoor snellere last van bloeddrukschommelingen, tijdens
hittegolf minder bloed afvoeren
- Gevolgen: hypertensie, LVhypertrofie, afname maximaal
inspanningsvermogen, geleidingsstoornissen
c. Centraal zenuwstelsel
- Verandering: snelheid om taken te volbrengen neemt af, afname reflexen
en cognitief vermogen, minder neurotransmitters
d. Luchtwegen
- Verandering: verkalking ribben meer weerstand, verzwakking
respiratoire spieren minder vitale capaciteit, alveoliare wanden
verdwijnen minder oppervlakte, vermindering aantal longcapillairen
minder ventilatie, minder trilharen+ minder slijmvorming, veranderde
houding
- Gevolgen: minder zware lichamelijke inspanning + meer kans op
longziekten
e. Bewegingsapparaat
- Verandering: afname botdichtheid osteoporose, spieratrofie dunne
ledematen, degeneratie kraakbaan artrose
- Gevolgen: trager, minder soepel, krachtverlies, verstoring balans vallen
, f. Huid
- Pigmentvlekken, ouderdomsvlekken/levervlekken bij 90% van alle
blanke boven de 60 jaar
- Diktehuid neemt af, kleur veranderd
g. Zintuigen
- Presbyacusis (ouderdomsdoofheid, hoog eerst inleveren), presbyopie
(dichtbij niet meer kijken), cataract (staar), smaak veranderd en reuk wordt
minder goed
h. Gastro-intestinaal
- Verandering: verminderde motiliteit van maagdarmkanaal: tragere
maaglediging en darmpassage, atrofie maagslijmvlies, vermindering aantal
darmvlokken, verminderde bloedtoevoer lever en darmen
- Gevolgen: verminderde aanmaak intrinsic factor (B12), verminderde
opname in darm, veranderde reactie op medicatie, obstipatie
i. Urinewegen
- Verandering: nieratrofie, verminderde bloedtoevoer nieren,
prostaathypertrofie, gestoorde blaasmotoriek, kleinere blaasinhoud
- Gevolgen: verminderde filtratie, veranderde reactie op medicijnen,
urineretentie, UWI, incontinentie
j. Hormoonstelsel
- Afname productie GH en testosteron leidt tot afname spiermassa, minder
insuline door afname pancreas
k. Lymfatisch systeem
- Verliest effectiviteit
10. De veranderingen in de farmacodynamiek en –kinetiek bij het ouder worden beschrijven
Deze verminderde reservecapaciteit, in samenhang met de veranderde
lichaamssamenstelling, heef ook implicaties voor de werking van medicatie. Het is niet altijd
eenvoudig om de werking van farmacotherapeutische interventies te evalueren. Het kan
namelijk zo zijn dat medicatie werkzaam is, maar dat de symptomen aanhouden doordat
deze voortkomen uit een andere, gelijkspelende aandoening.
11. De oorzaken en gevolgen van polyfarmacie bij ouderen beschrijven.
Veel verschillende medicijnen door verandering van het lichaam.
1. Waarom was vroeger het verschil in levensduur tussen mannen en vrouwen groter dan
tegenwoordig?
2. Maak een overzicht van enkele belangrijke orgaanafwijkingen bij ouderen wat betreft huid,
bewegingsapparaat, zintuigen, zenuwstelsel, ademhalingssysteem bloedsomsloop, maag-
darmkanaal, urogenitaal stelsel, hormonale stelsel en immuunsysteem.
3. Wat is de bekendste ouderdomsverandering aan de longen?
4. Hoe ontstaat kaakatrofie, hartatrofie, hersenatrofie?
5. Wat wordt verstaan onder de cascade breakdown? Geef een voorbeeld.
6. Geef voorbeelden van veranderde presentatie van klachten bij ouderen.
7. Waar moet bij de anamnese bij een geriatrische patiënt speciaal aandacht aan worden
besteed?
