Spraakverwarring over participatie
Jager-Vreugdenhil, Min ., 2011. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 20(1), pp.76–99.
Inleiding
In de beleidspraktijk van gemeente ontstaat gemakkelijk spraakverwarring rond het begrip
participatie. Participatie heeft uiteenlopende betekenissen, afhankelijk van actor en context van de
participatie.
Nederlandse gemeente hebben participatie hoog op hun agenda staan. Iedereen moet meedoen
volgens de Wmo. Bijna elke gemeentelijk afdeling of sector heeft wel iets met participatie te maken.
In de praktijk blijkt dat iedere sector een andere betekenis geeft aan participatie. Spraakverwarring is
het gevolg.
De betekenis van participatie volgt direct uit de letterlijke vertaling deelnemen (latijn: pars = deel,
cipere = nemen)
Niet met het woord participatie zelf, maar met de nadere bepaling wordt gespecificeerd welke vorm
van participatie wordt bedoeld
Bijv. participatie van allochtonen in sportverenigingen, participatie van burgers in de wijk
Een nauwkeurige specificatie van de bedoelde participatie vraagt om minimaal een nadere bepaling
van de actor (wie participeert) en van de institutionele context (waarin participeert die persoon).
Participatie volgens diverse disciplines
Alle gebruikten vormen van participatie zijn terug te vinden in 5 hoofdtypen.
Het onderscheid tussen de verschillende typen wordt bepaald door het type context waarin de
participatie plaatvind:
1. Participatie in economische instituties
2. Participatie in politieke en overheidsinstituties
3. Participatie in onderwijs instellingen
4. Participatie in formeel georganiseerde burgerverbanden
5. Participatie in informele sociale verbanden
Participaties in economische instituties
Aan het begin van de 17e eeuw werd participatie gebruikt als begrip voor het deelnemen aan de eerst
naamloze vennootschap, de VOC. Participeren betekende hiermee investeren in de vloten die
vertrokken naar het oosten, en daarmee ook mee delen in zowel de risico’s als de opbrengsten.
Economische participatie gaat ook over werknemersparticipatie: juridische constructies om
werknemers invloed en inspraak in hun bedrijf te geven.
Ten slotte is arbeidsparticipatie een centraal begrip in de economie. Arbeidsparticipatie is de
bijdrage die een individu of bijvoorbeeld een specifieke bevolkingsgroep levert aan het
arbeidsproces. Doormiddel van arbeid en inkomen.
Bij de economische instituties kan al spraakverwarring ontstaan over het begrip participatie. Het kan
onder andere gaan over de bijdrage van een arbeider aan het productieproces, de financiële
deelname van een investeerder in een onderneming en het meebeslissen van werknemers in de
bedrijfsvoering.
, Participatie in politieke en overheidsinstituties: politieke of beleidsparticipatie
De definitie van politieke participatie: De deelname aan voorbereiding, totstandkoming of uitvoering
van overheidsbeleid.
Politicologie beschrijft politieke participatie zowel vanuit burgers als politici. Daarbij onderscheidt ze
ook verschillende participatie doelen: enerzijds instrumentele, anderzijds inhoudelijke doelen. Voor
burgers kan participatie een instrumenteel doel hebben: ze willen besluitvorming beïnvloeden om
zaken in hun eigen belang te realiseren. Vanuit het oogpunt van bestuurders is participatie van
burgers vaak het verkrijgen van ideeën of legitimatie van hun besluitvorming.
Deelname in politieke en overheidsinstituties
- Politieke participatie
- Burgerparticipatie in totstandkoming van beleid, bijvoorbeeld ruimtelijke ordening of
milieubeleid
- Participatie in uitvoering van beleid, bijvoorbeeld in buurt- en wijk werk
- Participatie in ontwikkelingsbeleid
Participatie in onderwijsinstellingen: onderwijsparticipatie
Onderwijsparticipatie zou kunnen worden gezien als een vorm van economische participatie, omdat
een belangrijk doel van het onderwijs is om op te leiden voor de arbeidsmarkt.
Onderwijs is meer dan alleen opleiden voor de arbeidsmarkt: het is ook opleiden tot zelfredzaam
burger, tot deelnemer aan maatschappelijke structuren, aan politieke en democratische instituties.
Daarom is ervoor gekozen onderwijsparticipatie op te nemen als aparte participatievorm.
Het is in de eerste plaats de deelname van leerlingen in het onderwijs
Maatschappelijke participatie
Maatschappelijke participatie is dus de deelname van mensen in formele burgerorganisaties. Het
begrip kan worden gebruikt voor de actieve deelname van mensen in verenigingen of andere
vrijwilligersorganisaties, bijvoorbeeld deelname aan activiteiten of uitvoeren van een
bestuursfunctie. Het begrip wordt ook gebruikt voor meer passieve vormen van betrokkenheid, zoals
donaties als lidmaatschappen.
Sociale participatie
Dit begrip gaat om het gewoon deelnemen aan sociale netwerken, het op bezoek gaan bij familie en
vrienden, in het algemeen om het mee vormgeven aan en mee genieten van informele verbanden.
Studies naar sociale participatie gaan bijvoorbeeld over de informele sociale participatie van ouderen
of scholieren met een beperking. In deze teksten wordt sociale participatie vaak geconcretiseerd als
contacten onderhouden met vrienden en familie, op visite gaan, elkaar als buren helpen of samen
iets ondernemen. Daarbij wordt benadrukt hoe belangrijk deze informele sociale participatie is voor
het welzijn en gezondheid van de onderzochte groepen.
Participatieladders
Er zijn pogingen gedaan om verschillende betekenissen participatie samen te brengen in een
conceptueel kader. Dat gebeurt bijvoorbeeld in participatieladders. Hier worden verschillende
gradaties van participatie gerangschikt: iemand kan een klein beetje deelnemen, een kleine bijdrage
leveren, maar ook voluit meedoen in een bepaalde context.
Jager-Vreugdenhil, Min ., 2011. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 20(1), pp.76–99.
Inleiding
In de beleidspraktijk van gemeente ontstaat gemakkelijk spraakverwarring rond het begrip
participatie. Participatie heeft uiteenlopende betekenissen, afhankelijk van actor en context van de
participatie.
Nederlandse gemeente hebben participatie hoog op hun agenda staan. Iedereen moet meedoen
volgens de Wmo. Bijna elke gemeentelijk afdeling of sector heeft wel iets met participatie te maken.
In de praktijk blijkt dat iedere sector een andere betekenis geeft aan participatie. Spraakverwarring is
het gevolg.
De betekenis van participatie volgt direct uit de letterlijke vertaling deelnemen (latijn: pars = deel,
cipere = nemen)
Niet met het woord participatie zelf, maar met de nadere bepaling wordt gespecificeerd welke vorm
van participatie wordt bedoeld
Bijv. participatie van allochtonen in sportverenigingen, participatie van burgers in de wijk
Een nauwkeurige specificatie van de bedoelde participatie vraagt om minimaal een nadere bepaling
van de actor (wie participeert) en van de institutionele context (waarin participeert die persoon).
Participatie volgens diverse disciplines
Alle gebruikten vormen van participatie zijn terug te vinden in 5 hoofdtypen.
Het onderscheid tussen de verschillende typen wordt bepaald door het type context waarin de
participatie plaatvind:
1. Participatie in economische instituties
2. Participatie in politieke en overheidsinstituties
3. Participatie in onderwijs instellingen
4. Participatie in formeel georganiseerde burgerverbanden
5. Participatie in informele sociale verbanden
Participaties in economische instituties
Aan het begin van de 17e eeuw werd participatie gebruikt als begrip voor het deelnemen aan de eerst
naamloze vennootschap, de VOC. Participeren betekende hiermee investeren in de vloten die
vertrokken naar het oosten, en daarmee ook mee delen in zowel de risico’s als de opbrengsten.
Economische participatie gaat ook over werknemersparticipatie: juridische constructies om
werknemers invloed en inspraak in hun bedrijf te geven.
Ten slotte is arbeidsparticipatie een centraal begrip in de economie. Arbeidsparticipatie is de
bijdrage die een individu of bijvoorbeeld een specifieke bevolkingsgroep levert aan het
arbeidsproces. Doormiddel van arbeid en inkomen.
Bij de economische instituties kan al spraakverwarring ontstaan over het begrip participatie. Het kan
onder andere gaan over de bijdrage van een arbeider aan het productieproces, de financiële
deelname van een investeerder in een onderneming en het meebeslissen van werknemers in de
bedrijfsvoering.
, Participatie in politieke en overheidsinstituties: politieke of beleidsparticipatie
De definitie van politieke participatie: De deelname aan voorbereiding, totstandkoming of uitvoering
van overheidsbeleid.
Politicologie beschrijft politieke participatie zowel vanuit burgers als politici. Daarbij onderscheidt ze
ook verschillende participatie doelen: enerzijds instrumentele, anderzijds inhoudelijke doelen. Voor
burgers kan participatie een instrumenteel doel hebben: ze willen besluitvorming beïnvloeden om
zaken in hun eigen belang te realiseren. Vanuit het oogpunt van bestuurders is participatie van
burgers vaak het verkrijgen van ideeën of legitimatie van hun besluitvorming.
Deelname in politieke en overheidsinstituties
- Politieke participatie
- Burgerparticipatie in totstandkoming van beleid, bijvoorbeeld ruimtelijke ordening of
milieubeleid
- Participatie in uitvoering van beleid, bijvoorbeeld in buurt- en wijk werk
- Participatie in ontwikkelingsbeleid
Participatie in onderwijsinstellingen: onderwijsparticipatie
Onderwijsparticipatie zou kunnen worden gezien als een vorm van economische participatie, omdat
een belangrijk doel van het onderwijs is om op te leiden voor de arbeidsmarkt.
Onderwijs is meer dan alleen opleiden voor de arbeidsmarkt: het is ook opleiden tot zelfredzaam
burger, tot deelnemer aan maatschappelijke structuren, aan politieke en democratische instituties.
Daarom is ervoor gekozen onderwijsparticipatie op te nemen als aparte participatievorm.
Het is in de eerste plaats de deelname van leerlingen in het onderwijs
Maatschappelijke participatie
Maatschappelijke participatie is dus de deelname van mensen in formele burgerorganisaties. Het
begrip kan worden gebruikt voor de actieve deelname van mensen in verenigingen of andere
vrijwilligersorganisaties, bijvoorbeeld deelname aan activiteiten of uitvoeren van een
bestuursfunctie. Het begrip wordt ook gebruikt voor meer passieve vormen van betrokkenheid, zoals
donaties als lidmaatschappen.
Sociale participatie
Dit begrip gaat om het gewoon deelnemen aan sociale netwerken, het op bezoek gaan bij familie en
vrienden, in het algemeen om het mee vormgeven aan en mee genieten van informele verbanden.
Studies naar sociale participatie gaan bijvoorbeeld over de informele sociale participatie van ouderen
of scholieren met een beperking. In deze teksten wordt sociale participatie vaak geconcretiseerd als
contacten onderhouden met vrienden en familie, op visite gaan, elkaar als buren helpen of samen
iets ondernemen. Daarbij wordt benadrukt hoe belangrijk deze informele sociale participatie is voor
het welzijn en gezondheid van de onderzochte groepen.
Participatieladders
Er zijn pogingen gedaan om verschillende betekenissen participatie samen te brengen in een
conceptueel kader. Dat gebeurt bijvoorbeeld in participatieladders. Hier worden verschillende
gradaties van participatie gerangschikt: iemand kan een klein beetje deelnemen, een kleine bijdrage
leveren, maar ook voluit meedoen in een bepaalde context.
