Geschiedenis Memo 4/5/6 vwo
Hoofdstuk 5 Veranderend mens- en wereldbeeld
Tijd van ontdekkers en hervormers
Kenmerkende aspecten:
18. Het begin van de Europese overzeese expansie
19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
21. De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Paragraaf 5.1 De renaissance
De renaissance betekent letterlijk de ‘wedergeboorte’, en gaat om de wedergeboorte van de
klassieke (Grieks-romeinse) cultuur. Kenmerkend voor de renaissance is de
mentaliteitsverandering; de verandering van het mensbeeld en het wereldbeeld.
Periode: +/- 1300 - 1600 n.C.
Groot contrast met de middeleeuwen: in de middeleeuwen stond God centraal. In de
renaissance veranderde dit en kwam de mens centraal te staan.
In de middeleeuwen was het motto ‘memento mori’, ‘gedenk te sterven’. In de renaissance
werd dit ‘carpe diem’, ‘pluk de dag’.
Renaissance:
Individu/ mens centraal.
Wedergeboorte van de klassieke cultuur Grieken en romeinen
Steeds meer interesse in het leven op aarde zelf, en de precieze werking van natuur
en samenleving. De ideale mens ofwel het ideaalbeeld was de homo universale, de
universele mens. Dit was iemand die zich volledig ontplooide. [Leonardo da Vinci.]
‘Carpe Diem’, het hier en nu.
Humanisme: de cultuur van geleerden uit de tijd van de renaissance die zich sterk
oriënteerden op de literatuur, kunst en geschiedenis uit de klassieke oudheid. Humanisten
hadden kritiek op kerkse Latijnse vertalingen van de oorspronkelijke Griekse Bijbelteksten,
en ook op geestelijken. Zij handelden namelijk niet volgens Christus’ idealen. Voorbeeld
humanist: Erasmus.
Literatuur en kunst
Naast geestelijken kwamen er nu ook niet-geestelijke schrijvers, en dus ook niet-religieuze
onderwerpen: er ontstond literatuur in landstalen (naast Latijn).
Tijdens de middeleeuwen beeldden ambachtslieden alleen godsdienstige onderwerpen uit.
Deze waren vooral symbolisch; het natuurgetrouwe was toen niet zo belangrijk. Maar tijdens
de renaissance kwam er veel meer aandacht voor het natuurgetrouwe: het werk moest het
échte leven weerspiegelen. Men ging werken met perspectief, licht en schaduw,
natuurgetrouwe kleuren, verbeterde anatomie en emoties.
Let op: er was geen scherpe breuk tussen de twee mentaliteiten. Het was een geleidelijke
verspreiding. Mensen dachten niet ‘middeleeuws’ of ‘renaissancistisch’. Ze hadden interesse
in de klassieke cultuur, maar bleven in God geloven!
, Geboorte van Venus. Kenmerkend voor renaissance, waarom?
Politiek
Voorheen handelde de vorst naar ‘gods plan’. Nu werd de politiek meer in belang van de
gemeenschap/welzijn van de staat gesteld.
- Machiavellisme: politieke leer waarin het belang van de staat boven de individuele burgers
wordt gesteld, en waarin de vorst een sterke machtspolitiek moet bedrijven om het lot naar
zijn hand te zetten. Het doel heiligt alle middelen.
Hoe kon deze grote verandering in het denken over de mens en de wereld
ontstaan?
Door handel en nijverheid ontstond in Italiaanse stadstaten een rijke culturele elite die
hun rijkdom wilde tonen → zij gaven opdrachten aan kunstenaars. Zij wilden hun
kunstwerken in de oude klassieke stijl. (Ze werden namelijk letterlijk omringd door
overblijfselen uit de klassieke periode.) Gevolg: culturele bloei en vernieuwing.
Overblijfselen uit de Oudheid werden gevonden/ kwamen weer boven water.
Hernieuwde interesse. En Arabische vertalingen van de oude Grieken werden gretig
vertaald door de Italianen.
Verspreiding van nieuwe denkbeelden door de uitvinding van de boekdrukkunst. (ca.
1450)
Noord- Europa: vanaf 1500.
Humanisten kijken kritisch tegen de Latijnse Bijbelvertalingen aan, streven meer naar
persoonlijk geloof. Kritiek op gedrag geestelijken (niet volgens Christus’ idealen).
Humanisten (Erasmus bvb) vonden dat de kerk moest veranderen maar niét uiteenvallen.
Hoofdstuk 5 Veranderend mens- en wereldbeeld
Tijd van ontdekkers en hervormers
Kenmerkende aspecten:
18. Het begin van de Europese overzeese expansie
19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een
nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke oudheid
21. De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot
gevolg had.
Paragraaf 5.1 De renaissance
De renaissance betekent letterlijk de ‘wedergeboorte’, en gaat om de wedergeboorte van de
klassieke (Grieks-romeinse) cultuur. Kenmerkend voor de renaissance is de
mentaliteitsverandering; de verandering van het mensbeeld en het wereldbeeld.
Periode: +/- 1300 - 1600 n.C.
Groot contrast met de middeleeuwen: in de middeleeuwen stond God centraal. In de
renaissance veranderde dit en kwam de mens centraal te staan.
In de middeleeuwen was het motto ‘memento mori’, ‘gedenk te sterven’. In de renaissance
werd dit ‘carpe diem’, ‘pluk de dag’.
Renaissance:
Individu/ mens centraal.
Wedergeboorte van de klassieke cultuur Grieken en romeinen
Steeds meer interesse in het leven op aarde zelf, en de precieze werking van natuur
en samenleving. De ideale mens ofwel het ideaalbeeld was de homo universale, de
universele mens. Dit was iemand die zich volledig ontplooide. [Leonardo da Vinci.]
‘Carpe Diem’, het hier en nu.
Humanisme: de cultuur van geleerden uit de tijd van de renaissance die zich sterk
oriënteerden op de literatuur, kunst en geschiedenis uit de klassieke oudheid. Humanisten
hadden kritiek op kerkse Latijnse vertalingen van de oorspronkelijke Griekse Bijbelteksten,
en ook op geestelijken. Zij handelden namelijk niet volgens Christus’ idealen. Voorbeeld
humanist: Erasmus.
Literatuur en kunst
Naast geestelijken kwamen er nu ook niet-geestelijke schrijvers, en dus ook niet-religieuze
onderwerpen: er ontstond literatuur in landstalen (naast Latijn).
Tijdens de middeleeuwen beeldden ambachtslieden alleen godsdienstige onderwerpen uit.
Deze waren vooral symbolisch; het natuurgetrouwe was toen niet zo belangrijk. Maar tijdens
de renaissance kwam er veel meer aandacht voor het natuurgetrouwe: het werk moest het
échte leven weerspiegelen. Men ging werken met perspectief, licht en schaduw,
natuurgetrouwe kleuren, verbeterde anatomie en emoties.
Let op: er was geen scherpe breuk tussen de twee mentaliteiten. Het was een geleidelijke
verspreiding. Mensen dachten niet ‘middeleeuws’ of ‘renaissancistisch’. Ze hadden interesse
in de klassieke cultuur, maar bleven in God geloven!
, Geboorte van Venus. Kenmerkend voor renaissance, waarom?
Politiek
Voorheen handelde de vorst naar ‘gods plan’. Nu werd de politiek meer in belang van de
gemeenschap/welzijn van de staat gesteld.
- Machiavellisme: politieke leer waarin het belang van de staat boven de individuele burgers
wordt gesteld, en waarin de vorst een sterke machtspolitiek moet bedrijven om het lot naar
zijn hand te zetten. Het doel heiligt alle middelen.
Hoe kon deze grote verandering in het denken over de mens en de wereld
ontstaan?
Door handel en nijverheid ontstond in Italiaanse stadstaten een rijke culturele elite die
hun rijkdom wilde tonen → zij gaven opdrachten aan kunstenaars. Zij wilden hun
kunstwerken in de oude klassieke stijl. (Ze werden namelijk letterlijk omringd door
overblijfselen uit de klassieke periode.) Gevolg: culturele bloei en vernieuwing.
Overblijfselen uit de Oudheid werden gevonden/ kwamen weer boven water.
Hernieuwde interesse. En Arabische vertalingen van de oude Grieken werden gretig
vertaald door de Italianen.
Verspreiding van nieuwe denkbeelden door de uitvinding van de boekdrukkunst. (ca.
1450)
Noord- Europa: vanaf 1500.
Humanisten kijken kritisch tegen de Latijnse Bijbelvertalingen aan, streven meer naar
persoonlijk geloof. Kritiek op gedrag geestelijken (niet volgens Christus’ idealen).
Humanisten (Erasmus bvb) vonden dat de kerk moest veranderen maar niét uiteenvallen.
