College 1, 14 september 2021
Wat is sociologie?
Altijd op het tentamen gevraagd: Sociologie is de wetenschap die menselijk gedrag verklaart uit de
inbedding in de samenleving, onder andere de sociale structuur, sociale normen, instituties,
statusstructuren, netwerken en beschikbaarheid van fysieke, economische en technologische
hulpbronnen voor een individu in een bepaalde context en de kenmerken van de menselijke
samenleving uit het gedrag van haar individuen.
Sociaal gedrag is gedrag van mensen dat tot stand komt onder invloed van de sociale omgeving en
sociaal gedrag vormt de samenleving waarin mensen leven. Sociologie bestudeert sociaal gedrag en
de gevolgen daarvan voor de samenleving. Door experimenten kunnen we onderzoeken hoe mensen
reageren in sociale situaties.
Het experiment van Asch: vergelijk de lengte van twee lijnen.
- Conditie 1: drie mensen vóór de proefpersoon geven een verkeerd antwoord.
o Ca. 75% geeft tenminste één keer ook een verkeerd antwoord.
- Conditie 2: geen invloed van anderen op proefpersoon.
o Minder dan 3% geeft een verkeerd antwoord.
De samenleving heeft verschillende niveaus:
- Macro: alle inwoners van NL
- Meso: gemeente / buurt / groep
- Micro: individu / sociale relaties
Aspecten van inbedding in de samenleving:
- Sociale structuur: de verdeling van belangrijke hulpbronnen / gewaardeerde goederen in de
samenleving.
- Sociale instituties: formele instituties zoals wetten, regels en procedures, informele
instituties zoals normen, tradities en gewoontes.
- Sociale normen: gedeelde verwachtingen over wat je in een bepaalde context hoort te doen
en te laten. Als je je hier niet aan houdt, volgen vaak sancties.
- Statusstructuren: gedeelde verwachtingen over wie hoger en lager is in een bepaalde
context. Vaak verschillen in invloed, prestige, respect.
- Sociale netwerken: relatiepatronen tussen mensen, organisaties, landen, etc.
Vriendschappen gebouwd op vertrouwen en sympathie.
- Fysieke, technische en economische hulpbronnen: beschikbaarheid van voedsel, veiligheid,
water, stand van technische ontwikkeling, materiële welvaart, werkgelegenheid.
College 2, 17 september 2021
Hoofdvragen van de sociologie
Samenleving en individueel gedrag
De opleiding sociologie in Groningen (OMOP)
Wat doen sociologen? Sociologie als wetenschap
Sociologie en maatschappelijke problemen
Drie hoofdvragen van de sociologie:
- Het cohesievraagstuk:
Waarom en onder welke condities is er sociale samenhang (of gebrek aan samenhang)?
Geweld, samenwerking, solidariteit, normnaleving, sociale bindingen.
Cohesie: sociale samenhang / sociale integratie
, - Het ongelijkheidsvraagstuk
Waarom en onder welke condities is er ongelijkheid binnen en tussen samenlevingen?
Ongelijkheid in materiele welvaart, inkomen, levenskansen, geluk, gezondheid, etc.
Welke eigenschappen van een samenleving dragen bij aan minder ongelijkheid?
- Het rationaliseringsvraagstuk
Waarom en onder welke condities zijn samenlevingen “efficiënt” en “modern”?
Is er een trend naar steeds meer democratisering / bureaucratisering?
Waarom en onder welke condities ontkerkelijkt een samenleving?
Waarom en onder welke condities komt een kapitalistische economie tot stand?
Individu, gedrag en inbedding in de samenleving
De samenleving beïnvloedt het individu en het individu beïnvloedt en vormt de samenleving.
Individuen zijn interdependent (wederzijds afhankelijk). Iedereen streeft individuele doelen na. Als
veel mensen op hetzelfde moment hetzelfde doel hebben, kunnen er problemen ontstaan
(woningcrisis).
Drie noodzakelijke doelen waar mensen naar streven voor sociale welvaart
- Fysiek: er goed verzorgd uit willen zien, geen honger en dorst.
- Materieel: iedereen wil wel wat geld hebben, een dak boven je hoofd.
- Sociale doelen:
o Affectie, ervaren dat anderen van je houden
o Waardering, weten dat je iets goed doet
o Status, respect / aanzien
o Gedragsbevestiging, je aan de normen houden
o Erbij horen
Sociale welvaart: de mate van doelbereiking (gemiddeld over alle individuen). Meer dan alleen
materiele welvaart.
Je kan een heel hoog inkomen per huishouding hebben, maar vaak is de inkomensongelijkheid dan
ook hoog. Ongelijkheid is niet alleen maar slecht, je moet iemand die lang gestudeerd heeft meer
kunnen bieden ter motivatie. Als een dokter net zo veel zou verdienen als een stratenmaker, zou
niemand dokter willen worden.
OMOP
Spontaan Georganiseerd
Persoonlijk primaire orde organisaties
Anoniem markt overheid
Voor overheid en markt maakt het niet uit wie je bent. Binnen de primaire orde en organisaties heb
je persoonlijke relaties.
Sociale ordes: instituties in de samenleving die zorgen voor coördinatie en samenwerking van
individuele handelingen op verschillende niveaus. Als een sociale orde goed functioneert wordt in
het betreffende deel van de samenleving sociale welvaart goed gerealiseerd, maar vaak is dat ook
niet zo. Elke orde lost andere problemen op.
- Primaire orde: sociale relaties, vriendschappen, familie: zorgt voor opvoeding, wederzijdse
hulp, normen van wederkerigheid, soepele samenwerking in de informele sfeer.
- Markt: in de primaire orde kunnen goederen niet altijd efficiënt worden geproduceerd en
verdeeld. Bijvoorbeeld: een familiebedrijf met een sterke norm van solidariteit kan niet altijd
een baan een de beste werknemer geven (als die geen lid is van de familie). De markt is
, anoniem en kijkt alleen naar vraag en aanbod waardoor goederen efficiënt worden
geproduceerd en verhandeld.
- Organisaties: vaak zijn productieprocessen zo complex, dat je niet alles goed via de markt
kan regelen (collegegeld betaal je niet aan de docent). Je hebt meer sturing en coördinatie
nodig voor complexe productieprocessen. Organisaties hebben regels, hiërarchie en een
structuur die hiervoor kan zorgen. Organisaties zijn vaak zelf partijen in de markt, maar
functioneren intern niet naar marktprincipes.
- Overheid: veel belangrijke taken in de samenleving worden door geen van de andere ordes
goed opgepakt. Denk aan werkloosheid, opleiding, nationale verdediging. Hiervoor moet de
overheid optreden om in het gezamenlijk belang dingen te kunnen doen die individuen,
organisaties en markten niet uit zichzelf zouden doen.
Bij alle ordes geldt: sociale ordes kunnen ook falen in het coördineren en laten samenwerken van
individuen. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van maatschappelijke problemen met negatieve
gevolgen voor de sociale welvaart.
Een probleem is pas een maatschappelijk probleem als het aan vier voorwaarden voldoet:
- Meerdere mensen hebben het probleem
- Komt tot een niveau waar het in conflict is met belangrijke waarden in de samenleving
- Komt op de politieke agenda om een oplossing te zoeken, het probleem wordt erkend
- Er moet gekeken worden of de overheid moet ingrijpen, kan leiden tot protocollen
College 3, 21 september 2021
Maatschappelijke sferen en sociale ordes
Methodologisch individualisme
Collectivistische verklaring vs. individualistische verklaring
Macro-micro-macro verklaring
Gedragstheorieën in de sociologie
Aggregatieprobleem
Maatschappelijke problemen kunnen in verschillende maatschappelijke sferen ontstaan en worden
opgelost. Het gaat om de privésfeer, marktsfeer, publieke sfeer en de staatssfeer. In die verschillende
sferen horen verschillende organisaties, instituties en individuen. In elk van die sferen kunnen
bepaalde problemen liggen. Bv. in de privésfeer: relatieproblemen, in de marktsfeer: economische
onzekerheid, in de staatssfeer: maatschappelijke problemen. Problemen kunnen ontstaan door
invloeden uit andere sferen. Zo kunnen relatieproblemen ontstaan door economische onzekerheid.
Verschil tussen het sferenmodel en het OMOP-model:
Het sferenmodel ziet organisaties niet als een aparte sfeer.
Het sferenmodel wijst niet op dat de verschillende sferen een functie hebben in de samenleving,
zoals coördinatie en samenwerking. Dit wordt in het OMOP-model wel centraal gesteld
Methodologisch individualisme: sociale verschijnselen worden veroorzaakt door het gedrag van
interdependente individuen. Het uitgangspunt van de verklaring is dus het individu, maar het doel is
niet het gedrag van elk individu te verklaren. Het doel is om patronen in de samenleving te verklaren
of voorspellen. We worden gemaakt door de samenleving, de oorzaak van ons gedrag ligt aan de
eigenschappen van het collectief.
Individualisme vs. collectivisme
Durkheim: de oorzaak van individueel gedrag ligt in de eigenschappen van het collectief, niet in het
individu. De bepalende oorzaak van een sociaal feit ligt in sociale feiten die eraan voorafgaan en niet
in de toestand van het individuele bewustzijn.
Wat is sociologie?
Altijd op het tentamen gevraagd: Sociologie is de wetenschap die menselijk gedrag verklaart uit de
inbedding in de samenleving, onder andere de sociale structuur, sociale normen, instituties,
statusstructuren, netwerken en beschikbaarheid van fysieke, economische en technologische
hulpbronnen voor een individu in een bepaalde context en de kenmerken van de menselijke
samenleving uit het gedrag van haar individuen.
Sociaal gedrag is gedrag van mensen dat tot stand komt onder invloed van de sociale omgeving en
sociaal gedrag vormt de samenleving waarin mensen leven. Sociologie bestudeert sociaal gedrag en
de gevolgen daarvan voor de samenleving. Door experimenten kunnen we onderzoeken hoe mensen
reageren in sociale situaties.
Het experiment van Asch: vergelijk de lengte van twee lijnen.
- Conditie 1: drie mensen vóór de proefpersoon geven een verkeerd antwoord.
o Ca. 75% geeft tenminste één keer ook een verkeerd antwoord.
- Conditie 2: geen invloed van anderen op proefpersoon.
o Minder dan 3% geeft een verkeerd antwoord.
De samenleving heeft verschillende niveaus:
- Macro: alle inwoners van NL
- Meso: gemeente / buurt / groep
- Micro: individu / sociale relaties
Aspecten van inbedding in de samenleving:
- Sociale structuur: de verdeling van belangrijke hulpbronnen / gewaardeerde goederen in de
samenleving.
- Sociale instituties: formele instituties zoals wetten, regels en procedures, informele
instituties zoals normen, tradities en gewoontes.
- Sociale normen: gedeelde verwachtingen over wat je in een bepaalde context hoort te doen
en te laten. Als je je hier niet aan houdt, volgen vaak sancties.
- Statusstructuren: gedeelde verwachtingen over wie hoger en lager is in een bepaalde
context. Vaak verschillen in invloed, prestige, respect.
- Sociale netwerken: relatiepatronen tussen mensen, organisaties, landen, etc.
Vriendschappen gebouwd op vertrouwen en sympathie.
- Fysieke, technische en economische hulpbronnen: beschikbaarheid van voedsel, veiligheid,
water, stand van technische ontwikkeling, materiële welvaart, werkgelegenheid.
College 2, 17 september 2021
Hoofdvragen van de sociologie
Samenleving en individueel gedrag
De opleiding sociologie in Groningen (OMOP)
Wat doen sociologen? Sociologie als wetenschap
Sociologie en maatschappelijke problemen
Drie hoofdvragen van de sociologie:
- Het cohesievraagstuk:
Waarom en onder welke condities is er sociale samenhang (of gebrek aan samenhang)?
Geweld, samenwerking, solidariteit, normnaleving, sociale bindingen.
Cohesie: sociale samenhang / sociale integratie
, - Het ongelijkheidsvraagstuk
Waarom en onder welke condities is er ongelijkheid binnen en tussen samenlevingen?
Ongelijkheid in materiele welvaart, inkomen, levenskansen, geluk, gezondheid, etc.
Welke eigenschappen van een samenleving dragen bij aan minder ongelijkheid?
- Het rationaliseringsvraagstuk
Waarom en onder welke condities zijn samenlevingen “efficiënt” en “modern”?
Is er een trend naar steeds meer democratisering / bureaucratisering?
Waarom en onder welke condities ontkerkelijkt een samenleving?
Waarom en onder welke condities komt een kapitalistische economie tot stand?
Individu, gedrag en inbedding in de samenleving
De samenleving beïnvloedt het individu en het individu beïnvloedt en vormt de samenleving.
Individuen zijn interdependent (wederzijds afhankelijk). Iedereen streeft individuele doelen na. Als
veel mensen op hetzelfde moment hetzelfde doel hebben, kunnen er problemen ontstaan
(woningcrisis).
Drie noodzakelijke doelen waar mensen naar streven voor sociale welvaart
- Fysiek: er goed verzorgd uit willen zien, geen honger en dorst.
- Materieel: iedereen wil wel wat geld hebben, een dak boven je hoofd.
- Sociale doelen:
o Affectie, ervaren dat anderen van je houden
o Waardering, weten dat je iets goed doet
o Status, respect / aanzien
o Gedragsbevestiging, je aan de normen houden
o Erbij horen
Sociale welvaart: de mate van doelbereiking (gemiddeld over alle individuen). Meer dan alleen
materiele welvaart.
Je kan een heel hoog inkomen per huishouding hebben, maar vaak is de inkomensongelijkheid dan
ook hoog. Ongelijkheid is niet alleen maar slecht, je moet iemand die lang gestudeerd heeft meer
kunnen bieden ter motivatie. Als een dokter net zo veel zou verdienen als een stratenmaker, zou
niemand dokter willen worden.
OMOP
Spontaan Georganiseerd
Persoonlijk primaire orde organisaties
Anoniem markt overheid
Voor overheid en markt maakt het niet uit wie je bent. Binnen de primaire orde en organisaties heb
je persoonlijke relaties.
Sociale ordes: instituties in de samenleving die zorgen voor coördinatie en samenwerking van
individuele handelingen op verschillende niveaus. Als een sociale orde goed functioneert wordt in
het betreffende deel van de samenleving sociale welvaart goed gerealiseerd, maar vaak is dat ook
niet zo. Elke orde lost andere problemen op.
- Primaire orde: sociale relaties, vriendschappen, familie: zorgt voor opvoeding, wederzijdse
hulp, normen van wederkerigheid, soepele samenwerking in de informele sfeer.
- Markt: in de primaire orde kunnen goederen niet altijd efficiënt worden geproduceerd en
verdeeld. Bijvoorbeeld: een familiebedrijf met een sterke norm van solidariteit kan niet altijd
een baan een de beste werknemer geven (als die geen lid is van de familie). De markt is
, anoniem en kijkt alleen naar vraag en aanbod waardoor goederen efficiënt worden
geproduceerd en verhandeld.
- Organisaties: vaak zijn productieprocessen zo complex, dat je niet alles goed via de markt
kan regelen (collegegeld betaal je niet aan de docent). Je hebt meer sturing en coördinatie
nodig voor complexe productieprocessen. Organisaties hebben regels, hiërarchie en een
structuur die hiervoor kan zorgen. Organisaties zijn vaak zelf partijen in de markt, maar
functioneren intern niet naar marktprincipes.
- Overheid: veel belangrijke taken in de samenleving worden door geen van de andere ordes
goed opgepakt. Denk aan werkloosheid, opleiding, nationale verdediging. Hiervoor moet de
overheid optreden om in het gezamenlijk belang dingen te kunnen doen die individuen,
organisaties en markten niet uit zichzelf zouden doen.
Bij alle ordes geldt: sociale ordes kunnen ook falen in het coördineren en laten samenwerken van
individuen. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van maatschappelijke problemen met negatieve
gevolgen voor de sociale welvaart.
Een probleem is pas een maatschappelijk probleem als het aan vier voorwaarden voldoet:
- Meerdere mensen hebben het probleem
- Komt tot een niveau waar het in conflict is met belangrijke waarden in de samenleving
- Komt op de politieke agenda om een oplossing te zoeken, het probleem wordt erkend
- Er moet gekeken worden of de overheid moet ingrijpen, kan leiden tot protocollen
College 3, 21 september 2021
Maatschappelijke sferen en sociale ordes
Methodologisch individualisme
Collectivistische verklaring vs. individualistische verklaring
Macro-micro-macro verklaring
Gedragstheorieën in de sociologie
Aggregatieprobleem
Maatschappelijke problemen kunnen in verschillende maatschappelijke sferen ontstaan en worden
opgelost. Het gaat om de privésfeer, marktsfeer, publieke sfeer en de staatssfeer. In die verschillende
sferen horen verschillende organisaties, instituties en individuen. In elk van die sferen kunnen
bepaalde problemen liggen. Bv. in de privésfeer: relatieproblemen, in de marktsfeer: economische
onzekerheid, in de staatssfeer: maatschappelijke problemen. Problemen kunnen ontstaan door
invloeden uit andere sferen. Zo kunnen relatieproblemen ontstaan door economische onzekerheid.
Verschil tussen het sferenmodel en het OMOP-model:
Het sferenmodel ziet organisaties niet als een aparte sfeer.
Het sferenmodel wijst niet op dat de verschillende sferen een functie hebben in de samenleving,
zoals coördinatie en samenwerking. Dit wordt in het OMOP-model wel centraal gesteld
Methodologisch individualisme: sociale verschijnselen worden veroorzaakt door het gedrag van
interdependente individuen. Het uitgangspunt van de verklaring is dus het individu, maar het doel is
niet het gedrag van elk individu te verklaren. Het doel is om patronen in de samenleving te verklaren
of voorspellen. We worden gemaakt door de samenleving, de oorzaak van ons gedrag ligt aan de
eigenschappen van het collectief.
Individualisme vs. collectivisme
Durkheim: de oorzaak van individueel gedrag ligt in de eigenschappen van het collectief, niet in het
individu. De bepalende oorzaak van een sociaal feit ligt in sociale feiten die eraan voorafgaan en niet
in de toestand van het individuele bewustzijn.
