Samenvatting deeltentamen I Jeanine Westerdijk
1. Inleiding – Kindertijd ca. 1500-1800: h 4 t/m 4.6
Kinderen in de vroegmoderne tijd wil zeggen tijdens de Republiek der 7 verenigde
Nederlanden. (1579-1795).
De republiek werd getypeerd als een ‘’republiek van kinderen’’ omdat men hier in
verhouding veel aandacht had voor kinderen en hun behoeften.
- Er werden spelende kinderen afgebeeld
- Veel traktaten over de opvoeding
- Veel kinderen die de school bezochten
De burgerij & het calvinisme bepaalde het klimaat van de opvoeding in de republiek.
Er was een debat gaande of er voor deze tijd(vóór de verlichting en de industrialisatie) wel
een kindertijd en een hecht gezinsleven had bestaan.
Nederlandse historisch pedagoge Lea Dasberg: voor die tijd werden kinderen niet
fundamentaal onderscheiden van volwassenen.
Shorter: Er was geen intiem gezinsleven door de barre levensomstandigheden, tot aan de
19e eeuw. Een romantische revolutie bracht omstreeks 1800 emotie het privéleven binnen.
Ph. Ariés (FR): de kindertijd was in de 17e eeuw ontstaan en het intieme gezinsleven was
in de 18e eeuw ontstaan.
Stone (ENG): modernisering van het gezinsleven vanaf de zeventiende eeuw, waarin niet
alleen het doordringen van kapitalistische productieverhoudingen en het sterker worden
van de staat, maar ook de protestantse godsdienst een belangrijke rol speelden.
Er was nauwelijks sprake van liefdesgevoelens tussen huwelijkspartners en tussen ouder
en kind. Geleidelijk werd affectiviteit(gevoelstoning) tussen gezinsleden steeds
belangrijker, terwijl de contacten met verdere familieleden vervaagden. Volgens Stonde
speelde het puritanisme hierbij een belangrijke rol Puriteinen beschouwden het gezin
als ‘ de kleine kerk’ waar men o.l.v. de vader het geloof beleed. Het deed het Britse gezin
definitief op eigen benen staan, los van verdere familie en
gemeenschap=‘gezinsindividualisering’.
Volgens Stone gaven (twee andere) factoren op lange termijn de doorslag dat gezinnen op
eigen benen gingen staan en zich steeds verder losmaakte van anderen:
1. Toename van de macht van de centrale staat
2. De economische modernisering
Nederland liep op deze ontwikkeling voor, in de realistische schilderkunst van 17-eeuwse
Hollandse meesters namen kinderen en gezinnen een belangrijke plaats in.
Schama: de kindertijd is in de 17-eeuwse Republiek uitgevonden, de republiek van
kinderen. Dit vond hij omdat er zoveel schilderijen van kinderen waren in de Republiek.
Maar de meeste schilderijen hadden een Morele boodschap, zoals de schilderijen van Jan
Steen. de omgekeerde wereld. (ordelijk, deugdzaak, vroomheid, kuise levenswandel)
De Auteurs hierboven hebben dus een evolutionistisch standpunt.
Kanttekening bij deze auteurs: het ging in de teksten waar deze auteurs zich op hadden
gebaseerd om de visie van moralisten, volksopvoeders en schoolhervormers, niet om
feiten. Het ging om gewenste hervormingen.
Revionisten: gezinnen hadden in ieder geval vanaf de zestiende eeuw een intiem karakter.
Wél is de houding van het kind door de jaren heen veranderd.
1
, Samenvatting deeltentamen I Jeanine Westerdijk
Linda Pollock(revionist): het gezin kent in de 16e eeuw al kenmerken van intimiteit,
huiselijkheid en liefdevolle aandacht voor kinderen en dat daarin alleen kleine
veranderingen zijn opgetreden. Ouderliefde hoort tot de biologisch bepaalde
eigenschappen van de mens. Haar onderzoek wees uit dat ouders al in de 16e eeuw een
voorstelling hadden van kinderen als afwijkend van volwassen – kwetsbaar en opvoedbaar
– dat zij hun taak serieus namen en dat ze wel treurden bij ziekte of dood van het kind.
kanttekening bij Pollock: ze generaliseert haar conclusies naar de hele samenleving,
terwijl het soort bronnen dat zij heeft gebruikt nu juist alleen is geproduceerd door
geletterden. Buiten de burgerklasse vindt men vrijwel geen dagboeken.
Witte legende de ravionisten. Pollock.
Zwarte legende evolutionisten. Shorter.
In allebei steekt wat waars. In de republiek was er zeker voor die tijd al sprake van een
intiem gezinsleven etc. Wel werd het gezinsleven en een gerichte opvoeding in de 18e
eeuw belangrijker!!
Welke kenmerken van de Republiek bepaalden het opvoedkundig klimaat?
- de hoge graad van urbanisatie in vergelijking met de rest van Europa: mensen waren
sterk van elkaar afhankelijk! Stad & platteland waren nauw met elkaar verweven.
- Het ontbreken van de Adel
Naast de handel stimuleerde ook de reformatie de geletterdheid, veel meer dan de
katholieken vonden ze het belangrijk dat je zelf de bijbel kon lezen.--> persoonlijke relatie
met god, anders dan het rooms-katholicisme bepaalde de voorganger niet wat het kerkvolk
moest geloven. Iedere gelovige diende zelf de persoonlijke vroomheid & godsvrucht na te
streven. (Calvijn-calvisnisten) Het gezin was een kerk in het klein en vader als grote rol.
Een laatste kenmerk van de samenleving tijdens de republiek was de religieuze tolerantie.
Alle geloven konden vrijelijk hun geloof belijden.
De Gereformeerde kerk was geen Staatskerk en kon dus ook niet per decreet het dagelijks
leven bepalen.
Puriteinen/Strikten= strenge dominees. Alles draait om vroomheid.
Amsterdamse Weeldewet bruiloften met meer dan 50 personen en 2 gangen verboden.
In de 17e eeuw begonnen de echtgenotes van rijke burgers zich terug te trekken uit het
productieproces, richtten zich uitsluitend op huishouden & kinderen.
In de omgang met kinderen waren de gegoede burgers, net als bij de huisvrouw, voorbeeld
en richtsnoer.
Overal in West-Europa domineerde aan het einde van de Middeleeuwen het kerngezin.
2
1. Inleiding – Kindertijd ca. 1500-1800: h 4 t/m 4.6
Kinderen in de vroegmoderne tijd wil zeggen tijdens de Republiek der 7 verenigde
Nederlanden. (1579-1795).
De republiek werd getypeerd als een ‘’republiek van kinderen’’ omdat men hier in
verhouding veel aandacht had voor kinderen en hun behoeften.
- Er werden spelende kinderen afgebeeld
- Veel traktaten over de opvoeding
- Veel kinderen die de school bezochten
De burgerij & het calvinisme bepaalde het klimaat van de opvoeding in de republiek.
Er was een debat gaande of er voor deze tijd(vóór de verlichting en de industrialisatie) wel
een kindertijd en een hecht gezinsleven had bestaan.
Nederlandse historisch pedagoge Lea Dasberg: voor die tijd werden kinderen niet
fundamentaal onderscheiden van volwassenen.
Shorter: Er was geen intiem gezinsleven door de barre levensomstandigheden, tot aan de
19e eeuw. Een romantische revolutie bracht omstreeks 1800 emotie het privéleven binnen.
Ph. Ariés (FR): de kindertijd was in de 17e eeuw ontstaan en het intieme gezinsleven was
in de 18e eeuw ontstaan.
Stone (ENG): modernisering van het gezinsleven vanaf de zeventiende eeuw, waarin niet
alleen het doordringen van kapitalistische productieverhoudingen en het sterker worden
van de staat, maar ook de protestantse godsdienst een belangrijke rol speelden.
Er was nauwelijks sprake van liefdesgevoelens tussen huwelijkspartners en tussen ouder
en kind. Geleidelijk werd affectiviteit(gevoelstoning) tussen gezinsleden steeds
belangrijker, terwijl de contacten met verdere familieleden vervaagden. Volgens Stonde
speelde het puritanisme hierbij een belangrijke rol Puriteinen beschouwden het gezin
als ‘ de kleine kerk’ waar men o.l.v. de vader het geloof beleed. Het deed het Britse gezin
definitief op eigen benen staan, los van verdere familie en
gemeenschap=‘gezinsindividualisering’.
Volgens Stone gaven (twee andere) factoren op lange termijn de doorslag dat gezinnen op
eigen benen gingen staan en zich steeds verder losmaakte van anderen:
1. Toename van de macht van de centrale staat
2. De economische modernisering
Nederland liep op deze ontwikkeling voor, in de realistische schilderkunst van 17-eeuwse
Hollandse meesters namen kinderen en gezinnen een belangrijke plaats in.
Schama: de kindertijd is in de 17-eeuwse Republiek uitgevonden, de republiek van
kinderen. Dit vond hij omdat er zoveel schilderijen van kinderen waren in de Republiek.
Maar de meeste schilderijen hadden een Morele boodschap, zoals de schilderijen van Jan
Steen. de omgekeerde wereld. (ordelijk, deugdzaak, vroomheid, kuise levenswandel)
De Auteurs hierboven hebben dus een evolutionistisch standpunt.
Kanttekening bij deze auteurs: het ging in de teksten waar deze auteurs zich op hadden
gebaseerd om de visie van moralisten, volksopvoeders en schoolhervormers, niet om
feiten. Het ging om gewenste hervormingen.
Revionisten: gezinnen hadden in ieder geval vanaf de zestiende eeuw een intiem karakter.
Wél is de houding van het kind door de jaren heen veranderd.
1
, Samenvatting deeltentamen I Jeanine Westerdijk
Linda Pollock(revionist): het gezin kent in de 16e eeuw al kenmerken van intimiteit,
huiselijkheid en liefdevolle aandacht voor kinderen en dat daarin alleen kleine
veranderingen zijn opgetreden. Ouderliefde hoort tot de biologisch bepaalde
eigenschappen van de mens. Haar onderzoek wees uit dat ouders al in de 16e eeuw een
voorstelling hadden van kinderen als afwijkend van volwassen – kwetsbaar en opvoedbaar
– dat zij hun taak serieus namen en dat ze wel treurden bij ziekte of dood van het kind.
kanttekening bij Pollock: ze generaliseert haar conclusies naar de hele samenleving,
terwijl het soort bronnen dat zij heeft gebruikt nu juist alleen is geproduceerd door
geletterden. Buiten de burgerklasse vindt men vrijwel geen dagboeken.
Witte legende de ravionisten. Pollock.
Zwarte legende evolutionisten. Shorter.
In allebei steekt wat waars. In de republiek was er zeker voor die tijd al sprake van een
intiem gezinsleven etc. Wel werd het gezinsleven en een gerichte opvoeding in de 18e
eeuw belangrijker!!
Welke kenmerken van de Republiek bepaalden het opvoedkundig klimaat?
- de hoge graad van urbanisatie in vergelijking met de rest van Europa: mensen waren
sterk van elkaar afhankelijk! Stad & platteland waren nauw met elkaar verweven.
- Het ontbreken van de Adel
Naast de handel stimuleerde ook de reformatie de geletterdheid, veel meer dan de
katholieken vonden ze het belangrijk dat je zelf de bijbel kon lezen.--> persoonlijke relatie
met god, anders dan het rooms-katholicisme bepaalde de voorganger niet wat het kerkvolk
moest geloven. Iedere gelovige diende zelf de persoonlijke vroomheid & godsvrucht na te
streven. (Calvijn-calvisnisten) Het gezin was een kerk in het klein en vader als grote rol.
Een laatste kenmerk van de samenleving tijdens de republiek was de religieuze tolerantie.
Alle geloven konden vrijelijk hun geloof belijden.
De Gereformeerde kerk was geen Staatskerk en kon dus ook niet per decreet het dagelijks
leven bepalen.
Puriteinen/Strikten= strenge dominees. Alles draait om vroomheid.
Amsterdamse Weeldewet bruiloften met meer dan 50 personen en 2 gangen verboden.
In de 17e eeuw begonnen de echtgenotes van rijke burgers zich terug te trekken uit het
productieproces, richtten zich uitsluitend op huishouden & kinderen.
In de omgang met kinderen waren de gegoede burgers, net als bij de huisvrouw, voorbeeld
en richtsnoer.
Overal in West-Europa domineerde aan het einde van de Middeleeuwen het kerngezin.
2
