Thema 1 Basiskennis gedragsverslavingen
Week 1
Paragraaf 17.1 t/m 17.3 uit Kerssemakers, H1, H2, H3 uit van Rooij
A. Moderne verslavingen (= Gedrag dat iemand niet kan laten, waarover hij/zij geen controle heeft,
zich ertoe gedwongen voelt, ook al is het schadelijk voor relaties en gezondheid, dan zijn dit
vormen van verslaving)
- Schade voor gezondheid zit voornamelijk in het psychisch en sociaal lijden, maar lichamelijke
schade kan ook optreden.
Criteria DSM-IV (Afgelopen drie jaar 3 symptomen)
1. Ontwikkeling tolerantie, ofwel de behoefte aan duidelijke toenemende hoeveelheden.
2. Last hebben van onthoudingsverschijnselen bij stoppen.
3. Meer en gedurende langere tijd gebruiken dat het plan is.
4. Aanhoudende wens of mislukte pogingen om te minderen of te stoppen.
5. Veel tijd besteden aan het verkrijgen van het middel, het gebruik ervan en het herstellen ervan.
6. Minder aandacht besteden of opgeven van sociale contacten, hobby’s en werk.
7. Doorgaan met gebruik ondanks de wetenschap dat er problemen zijn die door het gebruik
veroorzaakt zijn of verergeren.
- Eerste twee criteria: iemand raakt niet fysiek afhankelijk van een verslaving, maar de
hunkering/craving wordt vaak wel fysiek gevoeld, net als de onthoudingsverschijnselen wanneer
iemand niet aan de drang kan toegeven.
- Laatste vijf criteria: gaan over gedrag. Als het gedrag ook van toe passing is dan is er een
verslaving.
Doordat ‘er sterke overeenkomst is in zowel gedrag als hersenactiviteit bij gok-en
middelenverslaving behoord ‘gedragsverslaving’ nu tot de DMS-V.
B. Gedragsverslaving (= Een gedragsverslaving laat zich vooral karakteriseren als een verlies van
controle over een bepaald gedrag, met negatieve consequenties tot gevolg. Persoonlijkheid is
een voorspeller (BIG FIVE))
Kerssemakers (= Gedrag dat een “kick” geeft heeft de neiging zich te settelen en tot een
verslaving uit te groeien. Het rationele deel van de cortex functioneert niet meer genoeg om het
verlangen te beheersen, vooral bij genetische aanleg)
Grant (= Niet kunnen stoppen met een bepaald gedrag dat op korte termijn belonend is, terwijl
je je bewust bent van de zware negatieve gevolgen ervan)
Processen in het brein
Zelfde processen in het brein als in middelen verslavingen. (= de
emotionele hersenen worden geactiveerd en het beloningssysteem
in de hersenen trakteert op kortstondig genot. Een voldoende niveau
aan neurotransmitters levert een prettig gevoel op. Het is indirect
want er wordt geen middel ingenomen)
Cocaïne, alcohol, gokken
Cortex functioneert minder goed als iemand vatbaarder is voor een verslaving (= de impuls wordt
niet weerstaan. Er wordt al gekocht voordat degene het realiseert)
Dopamineniveau laag dan gevoeliger voor verslaving.
Enkele criteria verslaving diverse theorieën:
Tolerantie (= steeds meer nodig hebben om hetzelfde prettige gevoel te ervaren)
Terugval (= ondanks het graag willen stoppen lukt dat niet en valt terug)
, Stemming beïnvloeding
Onthoudingsverschijnselen (= Komt minder snel voor bij gedragsverslavingen, maar bestaat wel)
Preoccupatie (= Continu bezig zijn met ‘het middel’)
Conflict
Factoren problematisch gedrag
Laag zelfbeeld (= als je negatief over jezelf denkt, ben je
gevoeliger voor problematisch gedrag)
Ontbreken van regels (= als je zelf vroeger weinig grenzen
hebt gehad, heb je dit nooit geleerd)
Weinig aandacht en controle (= geen nee zeggen tegen je
impuls, impulscontrole is belangrijk)
Startleeftijd (= hoe jonger je begint, hoe groter het risico op
problematisch gedrag)
Geslacht (= mannen hebben een hoger risico op
gedragsverslaving dan vrouwen
Algemene signalen
Verandering in gedrag
Verandering in geestelijke gesteldheid
Lichamelijk signalen (vermagering/ gewichtstoename, chronische vermoeidheid of slapeloosheid)
Herhaalde momenten van verlies van impulscontrole (ongecontroleerd)
Giechelen/ woede-uitbarstingen/ huilbuien/ impulsieve of geplande diefstalletjes
Desinteresse
Down/ passief
Snelle wisseling van humeur
Sociaal isolement
Dalende werk, school- of sportprestaties
Verlies van vrienden/ verandering vriendenkring
Nalatigheid van afspraken
Veel hoofdpijn- en vermoeidheidsklachten
Vermindering zelfzorg
Veelvuldig praten over en denken aan gamen
Concentratieproblemen
Relatieproblemen
Financiële problemen
Hulpverlening
Vroegsignalering
Preventie
Behandeling
Richtlijnen signaleren
Duidelijk uitgangspunten rond signaleren en begeleiden
Open houding. Willen en durven zien
Algemene en specifieke kennis over
Toetsen bij collega’s over dit onderwerp
Proces van signaleren
1. Ontstaan van vermoedens
a. Waarnemen
, b. Herkennen
c. Interpretatie (voorlopig)
2. Onderbouwen van vermoedens
a. Toetsen
b. Combineren van signalen
3. Bevestigen van vermoedens
a. Gesprek
b. Analyse
Verschillende soorten verslavingen
1. Gokverslaving
2. Internetverslaving
Containerbegrip
Problemen in gebruik van applicaties
Internet is een medium dat verslavend gedrag faciliteert
Door opkomst mobiele apparaten moeilijk onderscheid tussen online en offline zijn
Verschil jong en oud
Verschil jong & oud
Jongeren Volwassenen
Identiteit / status Gezondheidsbesef
Hier & nu Lange termijn overzien
Grenzen opzoeken Probleemverdringing
Risico’s onderschatten Risico’s = problemen
Mateloosheid is stoer Mateloosheid is negatief
Internetgebruik
Vast stellen internetverslaving (= er wordt gekeken of de persoon bepaalde symptomen vertoont die
met verslaving samenhangen)
- Zijn voornamelijk gebaseerd op klinische observaties en/of afgeleid uit definities van
middelenafhankelijkheid en gokproblematiek.
Samenhang/ Dubbele Diagnose – binnen de studies is er aangetoond dat internet samen kan gaan
met drinkproblematiek, het gebruiken van drugs en roken. Daarnaast blijkt het ook samen te gaan
met onder meer ADHD en depressie, slapeloosheid, suïcidale ideatie en agressie.
Ontwikkeling internetverslaving meestal vormt een combinatie van verschillende factoren (zoals
onder meer persoonlijkheidskenmerken en psychosociaal welzijn) een aanleiding voor het
verslavingsgedrag.
Persoonlijkheid wordt vaak gemeten door Persoonlijkheidsdimensies Big Five:
Week 1
Paragraaf 17.1 t/m 17.3 uit Kerssemakers, H1, H2, H3 uit van Rooij
A. Moderne verslavingen (= Gedrag dat iemand niet kan laten, waarover hij/zij geen controle heeft,
zich ertoe gedwongen voelt, ook al is het schadelijk voor relaties en gezondheid, dan zijn dit
vormen van verslaving)
- Schade voor gezondheid zit voornamelijk in het psychisch en sociaal lijden, maar lichamelijke
schade kan ook optreden.
Criteria DSM-IV (Afgelopen drie jaar 3 symptomen)
1. Ontwikkeling tolerantie, ofwel de behoefte aan duidelijke toenemende hoeveelheden.
2. Last hebben van onthoudingsverschijnselen bij stoppen.
3. Meer en gedurende langere tijd gebruiken dat het plan is.
4. Aanhoudende wens of mislukte pogingen om te minderen of te stoppen.
5. Veel tijd besteden aan het verkrijgen van het middel, het gebruik ervan en het herstellen ervan.
6. Minder aandacht besteden of opgeven van sociale contacten, hobby’s en werk.
7. Doorgaan met gebruik ondanks de wetenschap dat er problemen zijn die door het gebruik
veroorzaakt zijn of verergeren.
- Eerste twee criteria: iemand raakt niet fysiek afhankelijk van een verslaving, maar de
hunkering/craving wordt vaak wel fysiek gevoeld, net als de onthoudingsverschijnselen wanneer
iemand niet aan de drang kan toegeven.
- Laatste vijf criteria: gaan over gedrag. Als het gedrag ook van toe passing is dan is er een
verslaving.
Doordat ‘er sterke overeenkomst is in zowel gedrag als hersenactiviteit bij gok-en
middelenverslaving behoord ‘gedragsverslaving’ nu tot de DMS-V.
B. Gedragsverslaving (= Een gedragsverslaving laat zich vooral karakteriseren als een verlies van
controle over een bepaald gedrag, met negatieve consequenties tot gevolg. Persoonlijkheid is
een voorspeller (BIG FIVE))
Kerssemakers (= Gedrag dat een “kick” geeft heeft de neiging zich te settelen en tot een
verslaving uit te groeien. Het rationele deel van de cortex functioneert niet meer genoeg om het
verlangen te beheersen, vooral bij genetische aanleg)
Grant (= Niet kunnen stoppen met een bepaald gedrag dat op korte termijn belonend is, terwijl
je je bewust bent van de zware negatieve gevolgen ervan)
Processen in het brein
Zelfde processen in het brein als in middelen verslavingen. (= de
emotionele hersenen worden geactiveerd en het beloningssysteem
in de hersenen trakteert op kortstondig genot. Een voldoende niveau
aan neurotransmitters levert een prettig gevoel op. Het is indirect
want er wordt geen middel ingenomen)
Cocaïne, alcohol, gokken
Cortex functioneert minder goed als iemand vatbaarder is voor een verslaving (= de impuls wordt
niet weerstaan. Er wordt al gekocht voordat degene het realiseert)
Dopamineniveau laag dan gevoeliger voor verslaving.
Enkele criteria verslaving diverse theorieën:
Tolerantie (= steeds meer nodig hebben om hetzelfde prettige gevoel te ervaren)
Terugval (= ondanks het graag willen stoppen lukt dat niet en valt terug)
, Stemming beïnvloeding
Onthoudingsverschijnselen (= Komt minder snel voor bij gedragsverslavingen, maar bestaat wel)
Preoccupatie (= Continu bezig zijn met ‘het middel’)
Conflict
Factoren problematisch gedrag
Laag zelfbeeld (= als je negatief over jezelf denkt, ben je
gevoeliger voor problematisch gedrag)
Ontbreken van regels (= als je zelf vroeger weinig grenzen
hebt gehad, heb je dit nooit geleerd)
Weinig aandacht en controle (= geen nee zeggen tegen je
impuls, impulscontrole is belangrijk)
Startleeftijd (= hoe jonger je begint, hoe groter het risico op
problematisch gedrag)
Geslacht (= mannen hebben een hoger risico op
gedragsverslaving dan vrouwen
Algemene signalen
Verandering in gedrag
Verandering in geestelijke gesteldheid
Lichamelijk signalen (vermagering/ gewichtstoename, chronische vermoeidheid of slapeloosheid)
Herhaalde momenten van verlies van impulscontrole (ongecontroleerd)
Giechelen/ woede-uitbarstingen/ huilbuien/ impulsieve of geplande diefstalletjes
Desinteresse
Down/ passief
Snelle wisseling van humeur
Sociaal isolement
Dalende werk, school- of sportprestaties
Verlies van vrienden/ verandering vriendenkring
Nalatigheid van afspraken
Veel hoofdpijn- en vermoeidheidsklachten
Vermindering zelfzorg
Veelvuldig praten over en denken aan gamen
Concentratieproblemen
Relatieproblemen
Financiële problemen
Hulpverlening
Vroegsignalering
Preventie
Behandeling
Richtlijnen signaleren
Duidelijk uitgangspunten rond signaleren en begeleiden
Open houding. Willen en durven zien
Algemene en specifieke kennis over
Toetsen bij collega’s over dit onderwerp
Proces van signaleren
1. Ontstaan van vermoedens
a. Waarnemen
, b. Herkennen
c. Interpretatie (voorlopig)
2. Onderbouwen van vermoedens
a. Toetsen
b. Combineren van signalen
3. Bevestigen van vermoedens
a. Gesprek
b. Analyse
Verschillende soorten verslavingen
1. Gokverslaving
2. Internetverslaving
Containerbegrip
Problemen in gebruik van applicaties
Internet is een medium dat verslavend gedrag faciliteert
Door opkomst mobiele apparaten moeilijk onderscheid tussen online en offline zijn
Verschil jong en oud
Verschil jong & oud
Jongeren Volwassenen
Identiteit / status Gezondheidsbesef
Hier & nu Lange termijn overzien
Grenzen opzoeken Probleemverdringing
Risico’s onderschatten Risico’s = problemen
Mateloosheid is stoer Mateloosheid is negatief
Internetgebruik
Vast stellen internetverslaving (= er wordt gekeken of de persoon bepaalde symptomen vertoont die
met verslaving samenhangen)
- Zijn voornamelijk gebaseerd op klinische observaties en/of afgeleid uit definities van
middelenafhankelijkheid en gokproblematiek.
Samenhang/ Dubbele Diagnose – binnen de studies is er aangetoond dat internet samen kan gaan
met drinkproblematiek, het gebruiken van drugs en roken. Daarnaast blijkt het ook samen te gaan
met onder meer ADHD en depressie, slapeloosheid, suïcidale ideatie en agressie.
Ontwikkeling internetverslaving meestal vormt een combinatie van verschillende factoren (zoals
onder meer persoonlijkheidskenmerken en psychosociaal welzijn) een aanleiding voor het
verslavingsgedrag.
Persoonlijkheid wordt vaak gemeten door Persoonlijkheidsdimensies Big Five:
