Is het werkelijk?
Over het probleem tussen feit en fictie in Siegfried, een zwarte idylle
van Harry Mulisch.
Jochen Schoofs
contact:
http://blog.vanjochen.nl
In licentie gegeven volgens Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Unported licentie.
http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 2
1 Inleiding 3
2 Een korte beschrijving van Siegfried 4
3 Wie was Hitler en waarom? 5
3.1 Wie of wat was Hitler? 5
3.2 Waarom was Hitler? 8
3.2.1 Theologen, filosofen, Hitler en Herter 8
3.2.2 Nietzsche en Hitler 9
4 Interpretatie 13
4.1 Conclusie (1) 15
4.2 Conclusie (2) 15
Bibliografie 17
2
, 1 Inleiding
Wanneer de vraag wordt gesteld welke kleur gras heeft, zal bijna iedereen groen als antwoord
geven. Degene die zegt dat het gras paars is, zal voor gek worden verklaard of in ieder geval
in de groep van de kleurenblinden worden ingedeeld. Het doet er dan niet toe dat voor deze
persoon het gras daadwerkelijk de kleur paars heeft. Maar als de precieze tint groen van het
gras moet worden aangeduid - de vraag zou dan kunnen zijn of het groen van het gras lijkt op
dat van een conifeer of op dat van een eikenblad - zijn de meningen hoogstwaarschijnlijk
verdeeld. Dit is ‘de gang van zaken’ in onze werkelijkheid. In de werkelijkheid van een roman
hoeven deze verschillen van mening niet te bestaan. Sterker nog, in een romanwerkelijkheid
kan het gras doodgewoon paars zijn. Hoezeer een romanwerkelijkheid soms ook lijkt op onze
eigen werkelijkheid, blijft er toch een fundamenteel verschil tussen deze twee: in de wereld
van de roman gelden andere wetten dan in onze wereld.
Vanwaar deze uitleg over het verschil tussen romanwerkelijkheid en werkelijkheid? De
reden hiervoor is wellicht niet zo voor de hand liggend. Het gaat mij namelijk niet zozeer om
de vraag wat het verschil is tussen romanwerkelijkheid en werkelijkheid. Een andere vraag
speelt voor mij een grotere rol, namelijk: hoe zit het met die verschillende soorten
werkelijkheid wanneer een roman geanalyseerd wordt, en, daarbij horend als groen bij gras,
wanneer een roman geïnterpreteerd wordt? Wanneer mag in de analyse en de interpretatie feit
met fictie verbonden worden, en, nog lastiger, wanneer mag fictie met feit verbonden
worden? Ik denk dat vooral deze laatste vraag nauwelijks te beantwoorden is. Maar door de
hier volgende analyse en interpretatie van Harry Mulisch’ jongste roman, Siegfried, een
zwarte idylle, hoop ik wel duidelijk te maken wáárom ik haar stel.
Mijn analyse van Siegfried zal bestaan uit allereerst een korte beschrijving van de roman.
Vervolgens zal ik het filosofische en theologische gedeelte van de roman, alsmede het
daarmee in verband gebrachte ‘gegoochel’ met getallen en jaartallen, dusdanig proberen te
beschrijven dat er een overzichtelijk en voor de interpretatie werkbaar materiaal ontstaat. Mijn
afsluitende interpretatie zal zich richten op de aard van de relatie tussen feit en fictie,
romanwerkelijkheid en werkelijkheid.
3
Over het probleem tussen feit en fictie in Siegfried, een zwarte idylle
van Harry Mulisch.
Jochen Schoofs
contact:
http://blog.vanjochen.nl
In licentie gegeven volgens Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Unported licentie.
http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
,Inhoudsopgave
Inhoudsopgave 2
1 Inleiding 3
2 Een korte beschrijving van Siegfried 4
3 Wie was Hitler en waarom? 5
3.1 Wie of wat was Hitler? 5
3.2 Waarom was Hitler? 8
3.2.1 Theologen, filosofen, Hitler en Herter 8
3.2.2 Nietzsche en Hitler 9
4 Interpretatie 13
4.1 Conclusie (1) 15
4.2 Conclusie (2) 15
Bibliografie 17
2
, 1 Inleiding
Wanneer de vraag wordt gesteld welke kleur gras heeft, zal bijna iedereen groen als antwoord
geven. Degene die zegt dat het gras paars is, zal voor gek worden verklaard of in ieder geval
in de groep van de kleurenblinden worden ingedeeld. Het doet er dan niet toe dat voor deze
persoon het gras daadwerkelijk de kleur paars heeft. Maar als de precieze tint groen van het
gras moet worden aangeduid - de vraag zou dan kunnen zijn of het groen van het gras lijkt op
dat van een conifeer of op dat van een eikenblad - zijn de meningen hoogstwaarschijnlijk
verdeeld. Dit is ‘de gang van zaken’ in onze werkelijkheid. In de werkelijkheid van een roman
hoeven deze verschillen van mening niet te bestaan. Sterker nog, in een romanwerkelijkheid
kan het gras doodgewoon paars zijn. Hoezeer een romanwerkelijkheid soms ook lijkt op onze
eigen werkelijkheid, blijft er toch een fundamenteel verschil tussen deze twee: in de wereld
van de roman gelden andere wetten dan in onze wereld.
Vanwaar deze uitleg over het verschil tussen romanwerkelijkheid en werkelijkheid? De
reden hiervoor is wellicht niet zo voor de hand liggend. Het gaat mij namelijk niet zozeer om
de vraag wat het verschil is tussen romanwerkelijkheid en werkelijkheid. Een andere vraag
speelt voor mij een grotere rol, namelijk: hoe zit het met die verschillende soorten
werkelijkheid wanneer een roman geanalyseerd wordt, en, daarbij horend als groen bij gras,
wanneer een roman geïnterpreteerd wordt? Wanneer mag in de analyse en de interpretatie feit
met fictie verbonden worden, en, nog lastiger, wanneer mag fictie met feit verbonden
worden? Ik denk dat vooral deze laatste vraag nauwelijks te beantwoorden is. Maar door de
hier volgende analyse en interpretatie van Harry Mulisch’ jongste roman, Siegfried, een
zwarte idylle, hoop ik wel duidelijk te maken wáárom ik haar stel.
Mijn analyse van Siegfried zal bestaan uit allereerst een korte beschrijving van de roman.
Vervolgens zal ik het filosofische en theologische gedeelte van de roman, alsmede het
daarmee in verband gebrachte ‘gegoochel’ met getallen en jaartallen, dusdanig proberen te
beschrijven dat er een overzichtelijk en voor de interpretatie werkbaar materiaal ontstaat. Mijn
afsluitende interpretatie zal zich richten op de aard van de relatie tussen feit en fictie,
romanwerkelijkheid en werkelijkheid.
3
