Onderzoeksvaardigheden
Sessie 1: kritisch denken
1.heb jij een kritische geest?
2.Waarom is kritisch denken belangrijk?
Het is moeilijk om een algemene definitie van kritisch denken te geven. Om kritisch te kunnen
denken, moet je enkele belangrijke vaardigheden en een bepaalde houding hebben.
Kritische vaardigheden zijn bijvoorbeeld:
- betrouwbare informatie zoeken
- bronnen interpreteren en analyseren
- redeneren en reflecteren voordat je een standpunt inneemt of voor je beslist hoe te
handelen
- verklaren waarop je standpunt of handeling gebaseerd is
- onderscheid maken tussen waarschijnlijke en minder waarschijnlijke beweringen
drogredenen herkennen en vermijden
Een kritische houding is bijvoorbeeld:
- een open geest hebben
- nieuwsgierig en onderzoekend zijn
- de juiste vragen stellen
- jezelf in vraag stellen en twijfelen
- verschillende alternatieven afwegen
- voorzichtig zijn bij het trekken van conclusies
- bereid zijn om je standpunt aan te passen
- eerlijk en open zijn
Kritisch denken is niet eenvoudig. Het heeft weinig of niets met intelligentie te maken, dus iedereen
riskeert in de val te lopen. Het voordeel is wel dat iedereen zijn kritische vaardigheden en houding
kan trainen en zo kan uitgroeien tot een echte kritische denker.
3.Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen
Snelle denken (type 1) en weloverwogen denken, juistheid (type 2)
Systeem 1 : snel systeem systeem 2 : traag systeem
- Onbewust - bewust
- Emotioneel - rationeel
- Associatief - snel op
- Moeiteloos - reflectief
- Automatisch - moeizaam
= automatisch = reflectief
Consumentenpsychologie: We kunnen niet alles om ons heen registreren.
,-Onze perceptie is selectief.
Selectieve perceptie is niet willekeurig:
belangstelling, attitude, achtergrond, ervaring en persoonlijkheid spelen een rol
Hoe worden we misleid door anderen? Reclame , media , politiek , wetenschap
4. Hoe kan je zelf kritisch leren denken?
4.1.Kritisch omgaan met bronnen :
4.1.1.verschillende soorten bronnen
Populaire literatuur: dagblaadjes , roddelblaadjes
Vakliteratuur: over vakken of beroepen
Wetenschappelijke literatuur: over de wetenschap
-primaire bronnen = rechtstreeks betrokken
-secundaire bronnen= interpretatie van de primaire bronnen , niet rechtstreeks betrokken & vaak op
ander moment geproduceerd
4.1.2.Omgaan met tegenstrijdige informatie
Ultracrepidarianisme: de onweerstaanbare drang om je mening te spuien over dingen waar je geen
verstand van hebt.
Dunning-Kruger effect: een cognitieve bias waarbij je je eigen kennis over een bepaald onderwerp als
leek overschat en waardoor je je bovengemiddeld competent waant. Mensen die werkelijk
bovengemiddeld competent zijn, hebben daarentegen de neiging hun eigen kennis te onderschatten.
Wanneer je tegenstrijdige informatie vindt, kan je best verder op onderzoek gaan. Er zijn
verschillende mogelijke verklaringen:
- Het zou kunnen dat één van de bronnen gewoon verkeerd is en bijvoorbeeld
onwetenschappelijke of verouderde informatie bevat.
- Het gaat om een thema waarover verschillende meningen bestaan (ethische kwesties).
- De ene bron is objectief (feitelijk), de andere subjectief (mening).
- De context van het onderzoek of het onderzoeksontwerp (zie deel 2 van deze cursus) of het
onderzoeksdomein verschilt.
- In het onderzoeksdomein is er nog heel wat onzekerheid of onvoldoende kennis.
,4.1.3.CRAAP-test: onderzoekt de kwaliteit van een website aan de hand van vijf criteria:
- Currency (actualiteit): - Hoe recent is de informatie?
-Wanneer is de website voor het laatst geüpdatet?
-Is dat actueel genoeg voor je onderwerp?
Relevance (relevantie): - Is de informatie gerelateerd aan je onderwerp?
-Biedt de informatie antwoord op je vragen?
-Wie is het doelpubliek?
-Is het informatie van een gewenst niveau (niet te simplistisch of te
geavanceerd)?
-Heb je meerdere bronnen geraadpleegd vooraleer je besliste dat
deze bron geschikt is voor jou?
-Kun je deze bron zonder problemen citeren in een
onderzoekspaper?
Authority (autoriteit): - Wie is de auteur?
-Is die auteur een autoriteit ter zake?
-Wie financiert de website?
-Heeft de auteur een goede reputatie?
-Staat er duidelijk vermeld wie de uitgever is?
-Kun je uit de URL iets afleiden over de website? (Bv. .edu en .ac
wijzen op educatieve websites, .gov op overheidswebsites, .org op non-profit, .com en .net
op commerciële activiteiten...)
Accuracy (volledigheid): -Waar komt de informatie vandaan?
-Wordt de informatie ondersteund door bewijsmateriaal?
-Is de informatie nagelezen of wordt ernaar verwezen door anderen?
-Kun je de informatie bevestigen op basis van andere bronnen of op
basis van je eigen kennis?
-Is het taalgebruik en de toon vrij van vooringenomenheid en emotie?
-Vind je veel spellings-, grammaticale en/of typografische fouten?
Purpose (bedoeling): - Wat is de bedoeling van de website: informeren, opleiden, verkopen,
entertainen of beïnvloeden?
-Worden er feiten of meningen meegedeeld?
-Is er sprake van vooringenomenheid?
-Probeert de auteur je iets te verkopen? Staat er reclame op de website?
- Vind je vormen van politieke, ideologische, culturele, religieuze, institutionele of
persoonlijke vooroordelen/beïnvloeding terug?
4.1.4.feiten en meningen onderscheiden
Het is niet altijd gemakkelijk om feiten en meningen te onderscheiden:
als we onvoldoende kennis hebben om te bepalen of het om een feit of een mening gaat.
als anderen doen alsof ze spreken over om een algemeen bekend feit, terwijl het eigenlijk een
persoonlijke mening is.
, Zwakke en sterke feiten en meningen:
Feiten en meningen kunnen we nog verder onderverdelen van zwak naar sterk.
Meningen van zwak naar sterk:
- Persoonlijke mening van een individu
- Persoonlijke mening van een groep
- Mening van een expert
- Mening van een groep experten
Algemeen kunnen we stellen dat hoe meer bewijzen er te vinden zijn en hoe minder tegenindicaties,
hoe sterker het feit.
We zijn dikwijls afhankelijk van experten of autoriteiten (of nog beter van groepen experten) om te
weten of iets een feit is. Maar als je een beroep doet op een expert, moet je rekening houden met
deze voorwaarden:
- De expert moet objectief zijn
- De expert moet competent zijn in het vakgebied waarover hij uitspraken doet
- De bewering van de expert moet correct geïnterpreteerd worden
- De expert moet zijn bewering voldoende onderbouwen of beargumenteren
4.1.5.omgaan met fake foto’s en video’s
We onderscheiden vier verschillende manieren om aan beeldmanipulatie te doen:
- Foto's of video's in een andere context plaatsen
- Foto bewerken :
Hoe kun je nu achterhalen of een foto bewerkt is?
1) Zoek gelijkaardige foto's via Google Image Search
2) Indien mogelijk: bekijk de metadata van de foto. Metadata is informatie over een
bestand. Je kan die vinden door met je rechtermuisknop op de foto te klikken en dan
meer informatie te kiezen.
3) Zoek fouten in de foto. Bewerkte foto's zijn niet altijd even grondig bewerkt. Vaak is het
bewerken slordig gedaan en zijn er bewerkingsfouten terug te vinden.
4) Andere kenmerken van bewerkte beelden zijn: Onscherpe foto , Verschil in scherpte
en/of beeldkwaliteit tussen verschillende onderdelen , Verschil in belichting ,
Gedupliceerde stukken.
5) Hulpprogramma's om Fake foto's te detecteren : Photoshop zelf , Daarnaast kun je in
Photoshop meer metadata uitlezen.
Forensically: laat je toe om met bepaalde eigenschappen van een foto te spelen om er
zo Photoshopfouten uit te halen.
- Video's via montage manipuleren
Een oude techniek om video`s te vervalsen is ze anders gaan monteren zodat ze een andere
boodschap uitstralen. Om dit soort vervalsingen te ontmaskeren, kan je via een Reverse Image
Search op zoek gaan naar de originele beelden of te rade gaan bij fact-checkwebsites .
Sessie 1: kritisch denken
1.heb jij een kritische geest?
2.Waarom is kritisch denken belangrijk?
Het is moeilijk om een algemene definitie van kritisch denken te geven. Om kritisch te kunnen
denken, moet je enkele belangrijke vaardigheden en een bepaalde houding hebben.
Kritische vaardigheden zijn bijvoorbeeld:
- betrouwbare informatie zoeken
- bronnen interpreteren en analyseren
- redeneren en reflecteren voordat je een standpunt inneemt of voor je beslist hoe te
handelen
- verklaren waarop je standpunt of handeling gebaseerd is
- onderscheid maken tussen waarschijnlijke en minder waarschijnlijke beweringen
drogredenen herkennen en vermijden
Een kritische houding is bijvoorbeeld:
- een open geest hebben
- nieuwsgierig en onderzoekend zijn
- de juiste vragen stellen
- jezelf in vraag stellen en twijfelen
- verschillende alternatieven afwegen
- voorzichtig zijn bij het trekken van conclusies
- bereid zijn om je standpunt aan te passen
- eerlijk en open zijn
Kritisch denken is niet eenvoudig. Het heeft weinig of niets met intelligentie te maken, dus iedereen
riskeert in de val te lopen. Het voordeel is wel dat iedereen zijn kritische vaardigheden en houding
kan trainen en zo kan uitgroeien tot een echte kritische denker.
3.Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen
Snelle denken (type 1) en weloverwogen denken, juistheid (type 2)
Systeem 1 : snel systeem systeem 2 : traag systeem
- Onbewust - bewust
- Emotioneel - rationeel
- Associatief - snel op
- Moeiteloos - reflectief
- Automatisch - moeizaam
= automatisch = reflectief
Consumentenpsychologie: We kunnen niet alles om ons heen registreren.
,-Onze perceptie is selectief.
Selectieve perceptie is niet willekeurig:
belangstelling, attitude, achtergrond, ervaring en persoonlijkheid spelen een rol
Hoe worden we misleid door anderen? Reclame , media , politiek , wetenschap
4. Hoe kan je zelf kritisch leren denken?
4.1.Kritisch omgaan met bronnen :
4.1.1.verschillende soorten bronnen
Populaire literatuur: dagblaadjes , roddelblaadjes
Vakliteratuur: over vakken of beroepen
Wetenschappelijke literatuur: over de wetenschap
-primaire bronnen = rechtstreeks betrokken
-secundaire bronnen= interpretatie van de primaire bronnen , niet rechtstreeks betrokken & vaak op
ander moment geproduceerd
4.1.2.Omgaan met tegenstrijdige informatie
Ultracrepidarianisme: de onweerstaanbare drang om je mening te spuien over dingen waar je geen
verstand van hebt.
Dunning-Kruger effect: een cognitieve bias waarbij je je eigen kennis over een bepaald onderwerp als
leek overschat en waardoor je je bovengemiddeld competent waant. Mensen die werkelijk
bovengemiddeld competent zijn, hebben daarentegen de neiging hun eigen kennis te onderschatten.
Wanneer je tegenstrijdige informatie vindt, kan je best verder op onderzoek gaan. Er zijn
verschillende mogelijke verklaringen:
- Het zou kunnen dat één van de bronnen gewoon verkeerd is en bijvoorbeeld
onwetenschappelijke of verouderde informatie bevat.
- Het gaat om een thema waarover verschillende meningen bestaan (ethische kwesties).
- De ene bron is objectief (feitelijk), de andere subjectief (mening).
- De context van het onderzoek of het onderzoeksontwerp (zie deel 2 van deze cursus) of het
onderzoeksdomein verschilt.
- In het onderzoeksdomein is er nog heel wat onzekerheid of onvoldoende kennis.
,4.1.3.CRAAP-test: onderzoekt de kwaliteit van een website aan de hand van vijf criteria:
- Currency (actualiteit): - Hoe recent is de informatie?
-Wanneer is de website voor het laatst geüpdatet?
-Is dat actueel genoeg voor je onderwerp?
Relevance (relevantie): - Is de informatie gerelateerd aan je onderwerp?
-Biedt de informatie antwoord op je vragen?
-Wie is het doelpubliek?
-Is het informatie van een gewenst niveau (niet te simplistisch of te
geavanceerd)?
-Heb je meerdere bronnen geraadpleegd vooraleer je besliste dat
deze bron geschikt is voor jou?
-Kun je deze bron zonder problemen citeren in een
onderzoekspaper?
Authority (autoriteit): - Wie is de auteur?
-Is die auteur een autoriteit ter zake?
-Wie financiert de website?
-Heeft de auteur een goede reputatie?
-Staat er duidelijk vermeld wie de uitgever is?
-Kun je uit de URL iets afleiden over de website? (Bv. .edu en .ac
wijzen op educatieve websites, .gov op overheidswebsites, .org op non-profit, .com en .net
op commerciële activiteiten...)
Accuracy (volledigheid): -Waar komt de informatie vandaan?
-Wordt de informatie ondersteund door bewijsmateriaal?
-Is de informatie nagelezen of wordt ernaar verwezen door anderen?
-Kun je de informatie bevestigen op basis van andere bronnen of op
basis van je eigen kennis?
-Is het taalgebruik en de toon vrij van vooringenomenheid en emotie?
-Vind je veel spellings-, grammaticale en/of typografische fouten?
Purpose (bedoeling): - Wat is de bedoeling van de website: informeren, opleiden, verkopen,
entertainen of beïnvloeden?
-Worden er feiten of meningen meegedeeld?
-Is er sprake van vooringenomenheid?
-Probeert de auteur je iets te verkopen? Staat er reclame op de website?
- Vind je vormen van politieke, ideologische, culturele, religieuze, institutionele of
persoonlijke vooroordelen/beïnvloeding terug?
4.1.4.feiten en meningen onderscheiden
Het is niet altijd gemakkelijk om feiten en meningen te onderscheiden:
als we onvoldoende kennis hebben om te bepalen of het om een feit of een mening gaat.
als anderen doen alsof ze spreken over om een algemeen bekend feit, terwijl het eigenlijk een
persoonlijke mening is.
, Zwakke en sterke feiten en meningen:
Feiten en meningen kunnen we nog verder onderverdelen van zwak naar sterk.
Meningen van zwak naar sterk:
- Persoonlijke mening van een individu
- Persoonlijke mening van een groep
- Mening van een expert
- Mening van een groep experten
Algemeen kunnen we stellen dat hoe meer bewijzen er te vinden zijn en hoe minder tegenindicaties,
hoe sterker het feit.
We zijn dikwijls afhankelijk van experten of autoriteiten (of nog beter van groepen experten) om te
weten of iets een feit is. Maar als je een beroep doet op een expert, moet je rekening houden met
deze voorwaarden:
- De expert moet objectief zijn
- De expert moet competent zijn in het vakgebied waarover hij uitspraken doet
- De bewering van de expert moet correct geïnterpreteerd worden
- De expert moet zijn bewering voldoende onderbouwen of beargumenteren
4.1.5.omgaan met fake foto’s en video’s
We onderscheiden vier verschillende manieren om aan beeldmanipulatie te doen:
- Foto's of video's in een andere context plaatsen
- Foto bewerken :
Hoe kun je nu achterhalen of een foto bewerkt is?
1) Zoek gelijkaardige foto's via Google Image Search
2) Indien mogelijk: bekijk de metadata van de foto. Metadata is informatie over een
bestand. Je kan die vinden door met je rechtermuisknop op de foto te klikken en dan
meer informatie te kiezen.
3) Zoek fouten in de foto. Bewerkte foto's zijn niet altijd even grondig bewerkt. Vaak is het
bewerken slordig gedaan en zijn er bewerkingsfouten terug te vinden.
4) Andere kenmerken van bewerkte beelden zijn: Onscherpe foto , Verschil in scherpte
en/of beeldkwaliteit tussen verschillende onderdelen , Verschil in belichting ,
Gedupliceerde stukken.
5) Hulpprogramma's om Fake foto's te detecteren : Photoshop zelf , Daarnaast kun je in
Photoshop meer metadata uitlezen.
Forensically: laat je toe om met bepaalde eigenschappen van een foto te spelen om er
zo Photoshopfouten uit te halen.
- Video's via montage manipuleren
Een oude techniek om video`s te vervalsen is ze anders gaan monteren zodat ze een andere
boodschap uitstralen. Om dit soort vervalsingen te ontmaskeren, kan je via een Reverse Image
Search op zoek gaan naar de originele beelden of te rade gaan bij fact-checkwebsites .
