Inhoudsopgave
6. Stellen................................................................................................................................................................................. 2
6.1 Kwadrant 1.................................................................................................................................................................................2
6.2 Kwadrant 2.................................................................................................................................................................................4
6.3 Kwadrant 3.................................................................................................................................................................................7
8. Taalbeschouwing................................................................................................................................................................. 9
8.1 Kwadrant 1.................................................................................................................................................................................9
8.2 Kwadrant 2.................................................................................................................................................................................9
8.3 Kwadrant 3...............................................................................................................................................................................12
9. Spelling.............................................................................................................................................................................. 14
9.1 Kwadrant 1...............................................................................................................................................................................14
9.2 Kwadrant 2...............................................................................................................................................................................15
9.3 Kwadrant 3...............................................................................................................................................................................18
, 6. Stellen
6.1 Kwadrant 1
6.1.1 Stelstrategieën
Er zijn 2 aanpakken/strategieën, je kiest afhankelijk van situatie en taak voor 1 strategie.
Vertellend schrijven (knowledge telling strategy)
o Beginnende schrijvers beginnen gelijk met schrijven als ‘praten op papier’ en verbeteren
alleen spelling en interpunctie. Structuur vaak als opstapeling (en toen)
Denkend schrijven (knowledge transforming strategy)
o Ervaren schrijvers schrijven ook om greep te krijgen op bepaald onderwerp, analyseert
schrijftaak en vertaalt in problemen, denkt over schrijfdoel, publiek en voorkennis. Hij deelt
schrijftaak in deeltaken zoals plannen, formuleren en reviseren.
Van Gelderen beschrijft 5 aandachtspunten voor aanleren van stellen:
Oriënteren op inhoud, doel, vorm en eigen kennis
Afstemmen van aanpak op doel en publiek
Bepalen of het doel bereikt wordt en de aanpak bijstellen
Evalueren van de tekst en reviseren
Reflecteren op gehanteerde aanpak
Beginnende schrijvers hebben leraar nodig die elke vaardigheid expliciet benoemt, uitlegt en voordoet.
6.1.2 Bepalen doel, publiek en tekstsoort
Een tekst wordt nooit zomaar geschreven, een tekst heeft altijd een doel en een publiek. Het doel, publiek
en tekstsoort vormen communicatieve situatie waarin schrijver schrijft. Belangrijkste doelstellingen zijn:
Informeren: informatie geven over onderwerp
Overtuigen: overhalen tot mening
Amuseren: bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: aansporen tot verrichten van handeling
6.1.3 Verzamelen
Een schrijver gaat na wat hij al weet, zoekt bronnen over het onderwerp en selecteert hieruit inhouden
voor zijn eigen tekst. De geselecteerde inhouden worden geordend.
6.1.4 Structureren
Meest algemene structuur is inleiding – kern – slot. Specifiekere tekststructuren zijn:
Stapelstructuur: losse onderdelen
Verhaalstructuur: personages maken gebeurtenissen mee
Betoogstructuur: uitspraken worden ondersteund met argumenten
Afhankelijk van onderwerp en communicatieve situatie wordt structuur gekozen. De structuur kan in
schema of bouwplan gezet worden voor begin van schrijfproces.
6.1.5 Formuleren
Schrijver brengt inhoud (gedachten, meningen, gevoelens) onder woorden in zinnen en alinea’s die samen
een tekst vormen. Bij formuleren maakt schrijver gebruik van conventies van geschreven taal (regels voor
spelling en interpunctie).
6.1.6 Reviseren
Reviseren is opnieuw lezen en herzien van de tekst. Dit kan betrekking hebben op structuur, inhoud,
formulering, spelling en interpunctie. De schrijver reflecteert en doet dit in elk geval aan het eind van het
schrijfproces, maar ook tijdens het schrijven.
, 6.1.7 Verzorgen
Vaak aan het eind van het schrijfproces wordt een passende vormgeving en lay-out gekozen en worden
eventueel illustraties toegevoegd. Op F1 niveau hanteert leerling een titel en wordt in een brief
adressering, datering, aanhef en ondertekening gebruikt.
6.1.8 Reflecteren op schrijfgedrag
Veel schrijfactiviteiten kunnen onbewust plaatsvinden. Hoe beter schrijver reflecteert, hoe beter hij alle
onderdelen van het schrijfproces met elkaar in verband kan brengen. Reflecteren op schrijfgedrag kan
ondersteund worden met tekstbespreking tijdens of na het schrijven.
6.1.9 Geschreven tekst
Teksten zijn in allerlei soorten en maten en worden uitgesproken of geschreven met verschillende doelen.
Met term ‘geschreven tekst’ benadrukken we schriftelijke karakter en dat het geschreven is (door iemand),
het is een product van schrijfactiviteiten.
6.1.10 Tekstsoorten
Verhalende teksten, waarbij het gaat om verzonnen gebeurtenissen of persoonlijke weergave van
realiteit. Vaak als doel amuseren.
Informatieve teksten, waarbij werkelijkheid beschreven wordt met als doel informeren.
Directieve teksten, waarbij beschreven wordt hoe handeling moet worden uitgevoerd met als doel
instrueren.
Beschouwende teksten, waarbij verslag gedaan wordt en een mening gegeven wordt met
onderbouwing.
Argumentatieve teksten, waarbij opvattingen van lezer met argumenten proberen te beïnvloeden
met als doel overtuigen.
Van Gelder (2010) geeft 4 onderdelen voor leerlijn schrijven: beschrijven, instrueren of argumenteren in
teksten en fictie en expressie.
Van Norden (2017) hanteert 8 genres waarin theorie terug te vinden:
Verhalende genres (meeslepen)
o Ervaring/vertelling
o Verhaal
Feitelijke genres (informeren)
o Historie
o Verslag/beschrijving
o Procedure
o Verklaring/uiteenzetting
Evaluerende genres (oordeel geven)
o Beschouwing
o Betoog
6.1.11 Tekstkenmerken
Tekstkenmerken spelen rol bij lezen, begrijpen en schrijven van tekst en bepalen moeilijkheidsgraad van
tekst:
Inhoud, als je interesse en voorkennis hebt kun je de tekst sneller begrijpen en schrijven.
Structuur, als je de structuur kent kun je sneller lezen of schrijven.
Taalgebruik, als er veel onbekende woorden zijn, is het lastig te begrijpen. Als de lezer 10% niet
begrijpt, is de tekst onbegrijpelijk. Complexe zinnen zorgen voor moeite bij begrijpen. Taalgebruik
moet aangepast worden op publiek.
Bedoeling, het doel moet duidelijk zijn om het te bereiken.
6. Stellen................................................................................................................................................................................. 2
6.1 Kwadrant 1.................................................................................................................................................................................2
6.2 Kwadrant 2.................................................................................................................................................................................4
6.3 Kwadrant 3.................................................................................................................................................................................7
8. Taalbeschouwing................................................................................................................................................................. 9
8.1 Kwadrant 1.................................................................................................................................................................................9
8.2 Kwadrant 2.................................................................................................................................................................................9
8.3 Kwadrant 3...............................................................................................................................................................................12
9. Spelling.............................................................................................................................................................................. 14
9.1 Kwadrant 1...............................................................................................................................................................................14
9.2 Kwadrant 2...............................................................................................................................................................................15
9.3 Kwadrant 3...............................................................................................................................................................................18
, 6. Stellen
6.1 Kwadrant 1
6.1.1 Stelstrategieën
Er zijn 2 aanpakken/strategieën, je kiest afhankelijk van situatie en taak voor 1 strategie.
Vertellend schrijven (knowledge telling strategy)
o Beginnende schrijvers beginnen gelijk met schrijven als ‘praten op papier’ en verbeteren
alleen spelling en interpunctie. Structuur vaak als opstapeling (en toen)
Denkend schrijven (knowledge transforming strategy)
o Ervaren schrijvers schrijven ook om greep te krijgen op bepaald onderwerp, analyseert
schrijftaak en vertaalt in problemen, denkt over schrijfdoel, publiek en voorkennis. Hij deelt
schrijftaak in deeltaken zoals plannen, formuleren en reviseren.
Van Gelderen beschrijft 5 aandachtspunten voor aanleren van stellen:
Oriënteren op inhoud, doel, vorm en eigen kennis
Afstemmen van aanpak op doel en publiek
Bepalen of het doel bereikt wordt en de aanpak bijstellen
Evalueren van de tekst en reviseren
Reflecteren op gehanteerde aanpak
Beginnende schrijvers hebben leraar nodig die elke vaardigheid expliciet benoemt, uitlegt en voordoet.
6.1.2 Bepalen doel, publiek en tekstsoort
Een tekst wordt nooit zomaar geschreven, een tekst heeft altijd een doel en een publiek. Het doel, publiek
en tekstsoort vormen communicatieve situatie waarin schrijver schrijft. Belangrijkste doelstellingen zijn:
Informeren: informatie geven over onderwerp
Overtuigen: overhalen tot mening
Amuseren: bepaalde emotie laten beleven
Instrueren: aansporen tot verrichten van handeling
6.1.3 Verzamelen
Een schrijver gaat na wat hij al weet, zoekt bronnen over het onderwerp en selecteert hieruit inhouden
voor zijn eigen tekst. De geselecteerde inhouden worden geordend.
6.1.4 Structureren
Meest algemene structuur is inleiding – kern – slot. Specifiekere tekststructuren zijn:
Stapelstructuur: losse onderdelen
Verhaalstructuur: personages maken gebeurtenissen mee
Betoogstructuur: uitspraken worden ondersteund met argumenten
Afhankelijk van onderwerp en communicatieve situatie wordt structuur gekozen. De structuur kan in
schema of bouwplan gezet worden voor begin van schrijfproces.
6.1.5 Formuleren
Schrijver brengt inhoud (gedachten, meningen, gevoelens) onder woorden in zinnen en alinea’s die samen
een tekst vormen. Bij formuleren maakt schrijver gebruik van conventies van geschreven taal (regels voor
spelling en interpunctie).
6.1.6 Reviseren
Reviseren is opnieuw lezen en herzien van de tekst. Dit kan betrekking hebben op structuur, inhoud,
formulering, spelling en interpunctie. De schrijver reflecteert en doet dit in elk geval aan het eind van het
schrijfproces, maar ook tijdens het schrijven.
, 6.1.7 Verzorgen
Vaak aan het eind van het schrijfproces wordt een passende vormgeving en lay-out gekozen en worden
eventueel illustraties toegevoegd. Op F1 niveau hanteert leerling een titel en wordt in een brief
adressering, datering, aanhef en ondertekening gebruikt.
6.1.8 Reflecteren op schrijfgedrag
Veel schrijfactiviteiten kunnen onbewust plaatsvinden. Hoe beter schrijver reflecteert, hoe beter hij alle
onderdelen van het schrijfproces met elkaar in verband kan brengen. Reflecteren op schrijfgedrag kan
ondersteund worden met tekstbespreking tijdens of na het schrijven.
6.1.9 Geschreven tekst
Teksten zijn in allerlei soorten en maten en worden uitgesproken of geschreven met verschillende doelen.
Met term ‘geschreven tekst’ benadrukken we schriftelijke karakter en dat het geschreven is (door iemand),
het is een product van schrijfactiviteiten.
6.1.10 Tekstsoorten
Verhalende teksten, waarbij het gaat om verzonnen gebeurtenissen of persoonlijke weergave van
realiteit. Vaak als doel amuseren.
Informatieve teksten, waarbij werkelijkheid beschreven wordt met als doel informeren.
Directieve teksten, waarbij beschreven wordt hoe handeling moet worden uitgevoerd met als doel
instrueren.
Beschouwende teksten, waarbij verslag gedaan wordt en een mening gegeven wordt met
onderbouwing.
Argumentatieve teksten, waarbij opvattingen van lezer met argumenten proberen te beïnvloeden
met als doel overtuigen.
Van Gelder (2010) geeft 4 onderdelen voor leerlijn schrijven: beschrijven, instrueren of argumenteren in
teksten en fictie en expressie.
Van Norden (2017) hanteert 8 genres waarin theorie terug te vinden:
Verhalende genres (meeslepen)
o Ervaring/vertelling
o Verhaal
Feitelijke genres (informeren)
o Historie
o Verslag/beschrijving
o Procedure
o Verklaring/uiteenzetting
Evaluerende genres (oordeel geven)
o Beschouwing
o Betoog
6.1.11 Tekstkenmerken
Tekstkenmerken spelen rol bij lezen, begrijpen en schrijven van tekst en bepalen moeilijkheidsgraad van
tekst:
Inhoud, als je interesse en voorkennis hebt kun je de tekst sneller begrijpen en schrijven.
Structuur, als je de structuur kent kun je sneller lezen of schrijven.
Taalgebruik, als er veel onbekende woorden zijn, is het lastig te begrijpen. Als de lezer 10% niet
begrijpt, is de tekst onbegrijpelijk. Complexe zinnen zorgen voor moeite bij begrijpen. Taalgebruik
moet aangepast worden op publiek.
Bedoeling, het doel moet duidelijk zijn om het te bereiken.
