Sociale psychologie
Hoofdstuk 1 Het belang van menselijke relaties
Van evolutionaire psychologie dragen sociale contacten en relaties bij aan het overleven:
- Sociale steun
- Maken samenwerking mogelijk
- Maken voortplanting mogelijk
(brein weegt 1,3 tot 1,5 kilo)
Sociale steun:
- Emotionele steun
- Informationele steun
- Instrumentele steun
- Waarderende steun: mensen halen bevestiging uit het contact met anderen
Belangrijkste is de waargenomen steun. Alleen al het idee dat steun beschikbaar is verlaagt
stress.
Redenen waarom mensen anderen helpen:
- Mensen delen een genetische band (inclusive fitness): overleving genen.
- Verbetert eigen reputatie (competitive altruism): zijn populairder en geliefder.
- Mensen voelen empathie voor de ander
- Mensen zijn gemotiveerd om onlustgevoelens te verminderen (negative state relief-
model): persoon in nood kan bij anderen ongemakkelijk gevoel oproepen.
- Mensen zijn gemotiveerd om zich goed te voelen (mood enhancement)
- Mensen ervaren plichtsbesef
- Mensen streven naar wederkerigheid
Positieve interdependentie: mensen moeten het gevoel hebben dat ze baat hebben bij de
samenwerking. Dan doen ze mee met de groep en gaan voor het groepsdoel.
Negatieve sociale interdependentie: Iemand kan alleen zijn doel bereiken als dat de ander
niet lukt = competitie.
Voor optimale samenwerking moet er sprake zijn van positieve sociale interdependentie,
groepsdoelen, cohesie, vertrouwen en een gevoel van rechtvaardigheid.
Sociaal dilemma: eigenbelang en collectieve belang staan tegenover elkaar.
In een sociaal dilemma zijn mensen eerder geneigd tot samenwerken als er sterke sociale
normen heersen die gedrag voorschrijven.
- Descriptieve normen: geven aan wat mensen denken dat anderen doen of wat ze
anderen zien doen. Geeft de doorslag.
- Injuctieve normen: geven wat aan wat door de groep als gewenst en ongewenst
wordt beschouwd.
,Sociaal netwerk: Steungroep, Sympathiegroep, Weak Ties (ecogram maken)
Sociale eenzaamheid: gebrek aan vrienden en kennissen om bijv mee te praten of iets te
ondernemen.
Emotionele eenzaamheid: afwezigheid van belangrijk centraal persoon in iemands leven.
Sociale identiteit: mensen zien zich niet alleen als individu maar ook als onderdeel van een
groep.
Sociale-meterhypothese: zelfwaardering fluctueert met de mate van sociale acceptatie en
afwijzing die mensen ervaren.
Hoofdstuk 2 Sociale invloed
- Klassieke conditionering
- Operante conditionering
- Sociaal leren
- Sociale normen
- Macht
- Emotionele besmetting
- Sociale vergelijking
- Priming
- Overreding
Onbewuste sociale vergelijkingen liggen vaak ten grondslag aan zowel emotionele
besmetting als sociaal leren en kunnen ze een rol spelen in priming en overreding.
Klassieke conditionering
Kan allerlei psychische problemen helpen verklaren: angst, fobieën, PTSS. Maar ook
problemen in het contact met anderen. Autoritaire vader met snor, aversie tegen mensen
met snor. Renewal-effect: terugval na uitdoving.
Operante conditionering
Bekrachtigers effectiever dan straffen. Straf werkt alleen tijdelijk en weegt niet op tegen de
bekrachtigers die ongewenst gedrag met zich meebrengt.
Straf kan ook opgevat worden als positieve bekrachtiger (straf is aandacht voor een kind).
Hawthorne-effect: niet alleen juiste fysieke condities voor de werknemers maar ook juiste
psychologische condities zoals aandacht.
,Sociaal leren
Leren het meest als rolmodel positief en negatief gedrag voordoet.
Werkt vaak beter dan uitleggen door de spiegelneuronen.
Sociale normen
Wie zich niet conformeert heeft kans op uitsluiting of uitstoting.
Conformeren ziet men nu als een poging om binnen de groep solidariteit te tonen en
vertrouwen te winnen.
Macht
- Beloningsmacht
- Bestraffingsmacht
- Legitimiteitsmacht: ontlenen macht aan hun formele positie (rechters, agenten)
- Referentiemacht: anderen kunnen zich met hen identificeren, willen zoals zij zijn.
- Deskundigheidsmacht
Steun voor charismatische leiders stijgt wanneer mensen zich bedreigd voelen in hun welzijn
en voortbestaan.
Macht werkt constructief als:
- Effectiviteit van de groep vergroten
- In het teken staat van het groepsbelang
- Instemming groepsleden
Emotionele besmetting
Voorbeeld van gapen en lachen. (lichamelijke synchronie)
Spiegelneuronen.
Treedt vooral op bij oogcontact. Emoties moeten wel authentiek zijn. Echte lach = Duchenne
lach
Is automatisch proces. Treedt vooral op als mensen elkaar mogen of sterk inleven in
andermans gevoelens/situatie.
Collega kan heel de afdeling aansteken.
Ene persoon is gevoeliger dan de ander. Over het algemeen vrouwen gevoeliger. Alzheimer
patiënten: deel hersenen dat emoties reguleert aangetast.
Sociale vergelijking
- Geeft informatie over wat de sociale norm is en over wat er van mensen wordt
verwacht. Neiging om te vergelijken met mensen die op hen lijken in termen van
leeftijd en sekse.
- Levert informatie die je kunt gebruiken om je situatie te verbeteren en van waaruit je
inspiratie kunt halen. Maakt sociaal leren mogelijk.
- Kunnen mensen hoop geven. Opwaarts, neerwaarts
, -
Identificatie: zien overeenkomsten
Contrasteren: letten vooral op de verschillen
Vaak onbewust en razendsnel.
Opwaarts identificeren: inspiratie en hoop
Neerwaarts contrasteren: opluchting en trots
Lotgenotencontact niet altijd even goed:
- Mensen kunnen vergelijkingen maken die gevoelens van als angst en bezorgdheid in
de hand werken. Neerwaarts identificatie en opwaarts contrast.
- Worden emoties gedeeld en kunnen elkaar besmetten
Sociale vergelijking en emotionele besmetting hangen nauw samen. Verondersteld wordt
dat onbewuste sociale vergelijking voorafgaat aan emotionele besmetting.
Vooral bij opwaartse of neerwaartse identificatie.
Priming
Datgene wat men eerder heeft gezien, gehoord of meegemaakt, zorgt onbewust voor
verhoogde sensitiviteit voor bepaalde prikkels, stimuli, objecten of personen. Mensen raken
gesensitiseerd door de prime.
Ervaringen die men daarna heeft, en de oordelen en beslissingen die volgen worden
hierdoor beïnvloed.
Sociale vergelijking speelt grote rol.
Onbedoeld negatief primen door psychologische hulpverlening na trauma. Tempo van rouw
wordt doorbroken. Woorden zoals stress etc worden geactiveerd in geheugen waardoor
men er meer op gaat letten. En idee bestaat dat men de gebeurtenis als vreselijk moet
ervaren en slachtoffers trauma hebben meegemaakt waar je moeilijk bovenop komt. Leidt
tot selffulfilling prophecy.
Hoofdstuk 1 Het belang van menselijke relaties
Van evolutionaire psychologie dragen sociale contacten en relaties bij aan het overleven:
- Sociale steun
- Maken samenwerking mogelijk
- Maken voortplanting mogelijk
(brein weegt 1,3 tot 1,5 kilo)
Sociale steun:
- Emotionele steun
- Informationele steun
- Instrumentele steun
- Waarderende steun: mensen halen bevestiging uit het contact met anderen
Belangrijkste is de waargenomen steun. Alleen al het idee dat steun beschikbaar is verlaagt
stress.
Redenen waarom mensen anderen helpen:
- Mensen delen een genetische band (inclusive fitness): overleving genen.
- Verbetert eigen reputatie (competitive altruism): zijn populairder en geliefder.
- Mensen voelen empathie voor de ander
- Mensen zijn gemotiveerd om onlustgevoelens te verminderen (negative state relief-
model): persoon in nood kan bij anderen ongemakkelijk gevoel oproepen.
- Mensen zijn gemotiveerd om zich goed te voelen (mood enhancement)
- Mensen ervaren plichtsbesef
- Mensen streven naar wederkerigheid
Positieve interdependentie: mensen moeten het gevoel hebben dat ze baat hebben bij de
samenwerking. Dan doen ze mee met de groep en gaan voor het groepsdoel.
Negatieve sociale interdependentie: Iemand kan alleen zijn doel bereiken als dat de ander
niet lukt = competitie.
Voor optimale samenwerking moet er sprake zijn van positieve sociale interdependentie,
groepsdoelen, cohesie, vertrouwen en een gevoel van rechtvaardigheid.
Sociaal dilemma: eigenbelang en collectieve belang staan tegenover elkaar.
In een sociaal dilemma zijn mensen eerder geneigd tot samenwerken als er sterke sociale
normen heersen die gedrag voorschrijven.
- Descriptieve normen: geven aan wat mensen denken dat anderen doen of wat ze
anderen zien doen. Geeft de doorslag.
- Injuctieve normen: geven wat aan wat door de groep als gewenst en ongewenst
wordt beschouwd.
,Sociaal netwerk: Steungroep, Sympathiegroep, Weak Ties (ecogram maken)
Sociale eenzaamheid: gebrek aan vrienden en kennissen om bijv mee te praten of iets te
ondernemen.
Emotionele eenzaamheid: afwezigheid van belangrijk centraal persoon in iemands leven.
Sociale identiteit: mensen zien zich niet alleen als individu maar ook als onderdeel van een
groep.
Sociale-meterhypothese: zelfwaardering fluctueert met de mate van sociale acceptatie en
afwijzing die mensen ervaren.
Hoofdstuk 2 Sociale invloed
- Klassieke conditionering
- Operante conditionering
- Sociaal leren
- Sociale normen
- Macht
- Emotionele besmetting
- Sociale vergelijking
- Priming
- Overreding
Onbewuste sociale vergelijkingen liggen vaak ten grondslag aan zowel emotionele
besmetting als sociaal leren en kunnen ze een rol spelen in priming en overreding.
Klassieke conditionering
Kan allerlei psychische problemen helpen verklaren: angst, fobieën, PTSS. Maar ook
problemen in het contact met anderen. Autoritaire vader met snor, aversie tegen mensen
met snor. Renewal-effect: terugval na uitdoving.
Operante conditionering
Bekrachtigers effectiever dan straffen. Straf werkt alleen tijdelijk en weegt niet op tegen de
bekrachtigers die ongewenst gedrag met zich meebrengt.
Straf kan ook opgevat worden als positieve bekrachtiger (straf is aandacht voor een kind).
Hawthorne-effect: niet alleen juiste fysieke condities voor de werknemers maar ook juiste
psychologische condities zoals aandacht.
,Sociaal leren
Leren het meest als rolmodel positief en negatief gedrag voordoet.
Werkt vaak beter dan uitleggen door de spiegelneuronen.
Sociale normen
Wie zich niet conformeert heeft kans op uitsluiting of uitstoting.
Conformeren ziet men nu als een poging om binnen de groep solidariteit te tonen en
vertrouwen te winnen.
Macht
- Beloningsmacht
- Bestraffingsmacht
- Legitimiteitsmacht: ontlenen macht aan hun formele positie (rechters, agenten)
- Referentiemacht: anderen kunnen zich met hen identificeren, willen zoals zij zijn.
- Deskundigheidsmacht
Steun voor charismatische leiders stijgt wanneer mensen zich bedreigd voelen in hun welzijn
en voortbestaan.
Macht werkt constructief als:
- Effectiviteit van de groep vergroten
- In het teken staat van het groepsbelang
- Instemming groepsleden
Emotionele besmetting
Voorbeeld van gapen en lachen. (lichamelijke synchronie)
Spiegelneuronen.
Treedt vooral op bij oogcontact. Emoties moeten wel authentiek zijn. Echte lach = Duchenne
lach
Is automatisch proces. Treedt vooral op als mensen elkaar mogen of sterk inleven in
andermans gevoelens/situatie.
Collega kan heel de afdeling aansteken.
Ene persoon is gevoeliger dan de ander. Over het algemeen vrouwen gevoeliger. Alzheimer
patiënten: deel hersenen dat emoties reguleert aangetast.
Sociale vergelijking
- Geeft informatie over wat de sociale norm is en over wat er van mensen wordt
verwacht. Neiging om te vergelijken met mensen die op hen lijken in termen van
leeftijd en sekse.
- Levert informatie die je kunt gebruiken om je situatie te verbeteren en van waaruit je
inspiratie kunt halen. Maakt sociaal leren mogelijk.
- Kunnen mensen hoop geven. Opwaarts, neerwaarts
, -
Identificatie: zien overeenkomsten
Contrasteren: letten vooral op de verschillen
Vaak onbewust en razendsnel.
Opwaarts identificeren: inspiratie en hoop
Neerwaarts contrasteren: opluchting en trots
Lotgenotencontact niet altijd even goed:
- Mensen kunnen vergelijkingen maken die gevoelens van als angst en bezorgdheid in
de hand werken. Neerwaarts identificatie en opwaarts contrast.
- Worden emoties gedeeld en kunnen elkaar besmetten
Sociale vergelijking en emotionele besmetting hangen nauw samen. Verondersteld wordt
dat onbewuste sociale vergelijking voorafgaat aan emotionele besmetting.
Vooral bij opwaartse of neerwaartse identificatie.
Priming
Datgene wat men eerder heeft gezien, gehoord of meegemaakt, zorgt onbewust voor
verhoogde sensitiviteit voor bepaalde prikkels, stimuli, objecten of personen. Mensen raken
gesensitiseerd door de prime.
Ervaringen die men daarna heeft, en de oordelen en beslissingen die volgen worden
hierdoor beïnvloed.
Sociale vergelijking speelt grote rol.
Onbedoeld negatief primen door psychologische hulpverlening na trauma. Tempo van rouw
wordt doorbroken. Woorden zoals stress etc worden geactiveerd in geheugen waardoor
men er meer op gaat letten. En idee bestaat dat men de gebeurtenis als vreselijk moet
ervaren en slachtoffers trauma hebben meegemaakt waar je moeilijk bovenop komt. Leidt
tot selffulfilling prophecy.
