Inleiding pedagogiek – literatuur voorbereiding
9) De pedagogische relati e
Manen, M. van. (2017). Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen. Pedagogische
sensiti viteit in de omgang met kinderen (2e druk). Driebergen: NIVOZ.
Hoofdstuk 1: Het primaat van de pedagogiek
Het pedagogische appèl
(A bearhug -> krachtige, innige omhelzing)
Tussen het roepen (appèl) om een knuffel en het vertraagde ogenblik van reflexie -> pedagogisch moment. -> neemt vorm
aan van persoonlijke responsiviteit (vader handelt en reflecteert)
Welterusten kus -> vol psychologische en pedagogische betekenis
Pedagogische ervaringen (pedagogische steun van een volwassene) -> situaties waar volwassenen in relatie met kinderen
staan -> situatie hoeft niet bijzonder te zijn -> verantwoordelijk en passend handelen in dagelijkse situaties
-> handelen in situatie gaat vaak direct (geen tijd om afwegingen te maken)
Er is sprake van negatieve en positieve pedagogische momenten (negatieve momenten kunnen je beschadigen, nu nog
steeds last van hebben) (positieve momenten zoals liefde kunnen ook effect hebben op je leven)
Het kan effect hebben op je persoonlijke identiteit, je verborgen binnenwereld, wie of wat je wordt/ bent geworden. ->
hunkeren naar erkenning van je ouders
Het inschatten van het belang van pedagogische waarde is lastiger als je zelf in je jaren je niet verantwoordelijk hebt
gedragen (bv moeilijk te voelen hoe t is om ouder te zijn, als je het zelf nog niet hebt meegemaakt)
Pedagogiek -> ethische vaardigheid die helpt om het verschil tussen goed en fout, passend en ongepast aan te geven in
omgang met kinderen
-> soms twijfel je echter aan je eigen oordeel -> twijfel en onzekerheid horen bij pedagogiek -> laat ethische karakter van
pedagogisch denken/ handelen zien
-> zonder onzekerheid is pedagogiek maar een set technieken, recepten of regels. -> kinderen zorgen dat dit niet alleen kan
(mening is ook nodig) -> geen ethisch dilemma als t op te lossen is met alleen technieken
-> pedagogiek is 2-delig -> tactvolle ethische praktijk van handelen en twijfelen aan, bevragen van, reflecteren op
handelingspraktijk
Pedagogische moment
(Moeder -> kan mijn kind niet enthousiaster viool spelen -> vragen of ie dat wilt, Kind wil fijne ervaring -> door
vragen wordt t een verplichting -> irritant)
-> contractuele ontmoeting ouder kind -> beide niet wachten tot het over is -> (kind: ben moe, kan het niet
straks?)
-> kinderen zijn gevoelig voor subtiele verschuivingen in stemming en sfeer
Er kan echter ook sprake zijn dat routine het vrijwillig bewandelen is van het bekende pad -> brengt ook wat
nieuws (harmonie en melodielijnen voeden geest en lichaam)
-> Pedagogiek is zowel complex als subtiel -> pedagogisch moment (wanneer moet je wat toepassen) -> sommige hebben
de juiste toon, andere steeds worsteling
Het ontwikkelen van pedagogische bedachtzaamheid en tact -> uitdagingen die je tegenkomt in de praktijk -> zo creëer je
antwoord op prikkel (zorgzame, sensitieve aandacht voor het unieke)
Bedachtzaamheid + tact (aanspreken kennisbron) -> bijzondere kwaliteit (weten wat je moet doen in pedagogisch moment)
Binnentreden in de kinderwereld, de wereld van mogelijkheden
(Wij zijn er voor kinderen, niet andersom -> toch gift: gave van ervaren van het mogelijke)
, Kind: zijn kind, want zitten midden in het proces van wording -> leven is mogelijkheid (alles kan gebeuren)
-> kind laat bewust verschillende mogelijke manieren zien? -> pedagogisch handelen
Hoe moet je je leven leven? -> dit schudt een kind in je wakker -> kijken en luisteren naar kinderen en hiervan leren
(openstellen voor de kinderwereld)
Jezelf naast een kind plaatsen is erg persoonlijk -> kwetsbaar opstellen
-> volwassene is voorbeeld van het kind -> kind doet alles na -> kan je laten nadenken over hoe je wilt dat je kind is en hoe
jij dan zou moeten veranderen?
Kinderen zien verschillende werelden -> via school, media, buren, door ouders -> eigen identiteit door persoonlijke
ontdekkingen -> moet niet alleen vanuit het kind komen -> kind moet kunnen experimenteren -> kind wordt leraar ouder
-> mogelijkheden kinderen -> welke mogelijkheden liggen er nog open voor de ouder -> (mogelijkheid voor keuzes ->
kinderen laten je weer jong voelen) Hoop van het kind slaat om in hoop in je eigen leven
Paradox: Ouder ervaart het leven van dit kind als belangrijker dan dat van de ouder, maar als gevolg daarvan gaat de ouder
zijn eigen leven met nieuwe ogen bezien. -> ouder kan niet anders dan eigen leven reflecteren en verbeteren -> ouder kan
niet meer naar oude zelf kijken zonder problemen -> Opvoeden kind leidt tot zelfopvoeding
- Sommige opvoeders vinden dat hun leven al af is -> vinden dan ook vaak dat opvoeding = overdragen set van
overtuigingen en waardes (niet verder bevragen)
- Dit leidt tot repressie en manipulatie -> ouders domineren autoritair -> vinden kinderen ‘onaf’ -> hoef je dus niet
naar te luisteren
Het praktische moment van pedagogisch handelen
Martinus Langeveld -> beschrijft incident -> persoonlijke reactie op situatie waarin we ons met kinderen bevinden -> geeft
inzicht in de praktische ethische competenties die van ons verlangd worden. (Zie pagina 11 voorbeeld) (kind roept vader
aan de overkant vd straat, vader wil naar kind lopen, maar overlijd door aanrijding vrachtwagen, kind gilt -> wat moet je
doen?)
Geconfronteerd worden met een situatie waar je iets in moet doen -> je kan niet anders dan reageren op het ethische appèl
vanuit menselijke kwetsbaarheid (huilen ect.) Je voelt verantwoordelijkheid voor de ander.
Hoe wordt een persoonlijk antwoord een pedagogische verantwoordelijkheid?
- Pedagogisch moment zit in een situatie waarin iets pedagogisch van je wordt verwacht -> je raakt georiënteerd op
wat het meeste van belang is voor een kind/ kinderen.
- Pedagogisch moment geeft in de meeste gevallen geen gelegenheid om afstand te nemen tot de situatie (geen
tijd voor andere afwegingen in dit interactieve moment)
- Praktisch redeneren (afwegingen maken) kan zelden gebruikt worden in pedagogische interactieve en relationele
situaties
Bij een situatie zit je vaak ‘relationeel gevangen’ als je zit met een kind/ meer kinderen -> dit moment, geest, bewustzijn en
verstand zijn niet alleen van jou (opgaan in de situatie)
Pedagogische momenten -> direct, onmiddellijk handelen -> (geen opmerking van Langeveld over de directheid van
pedagogisch handelen)
-> laat zien dat het pedagogische iets eist van de volwassene
- Iets: reflectie betekenis en belang van pedagogische noties zoals de kinderervaring van gevaar/ veiligheid,
geborgenheid, betrouwbaarheid, zekerheid -> deze waardes liggen aan de basis van het pedagogisch responsief/
verantwoordelijk handelen in alledaagse situaties
- Kinderen moeten zich op zekere hoogte veilig kunnen voelen
- Continuïteit/ zekerheid kunnen ervaren in sociale relaties met opvoeders
- Geen universeel geldig rationeel systeem of je handelen rechtvaardig is of niet -> handelen ligt ook aan de
normen
- Normen kunnen verschillen op verschillende plaatsen ect.
Onmiddellijk handelen en toch bedachtzaam/ pedagogisch verantwoord -> maakt duidelijk dat pedagogiek refereert naar
ons actieve, dagelijkse leven met kinderen
9) De pedagogische relati e
Manen, M. van. (2017). Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen. Pedagogische
sensiti viteit in de omgang met kinderen (2e druk). Driebergen: NIVOZ.
Hoofdstuk 1: Het primaat van de pedagogiek
Het pedagogische appèl
(A bearhug -> krachtige, innige omhelzing)
Tussen het roepen (appèl) om een knuffel en het vertraagde ogenblik van reflexie -> pedagogisch moment. -> neemt vorm
aan van persoonlijke responsiviteit (vader handelt en reflecteert)
Welterusten kus -> vol psychologische en pedagogische betekenis
Pedagogische ervaringen (pedagogische steun van een volwassene) -> situaties waar volwassenen in relatie met kinderen
staan -> situatie hoeft niet bijzonder te zijn -> verantwoordelijk en passend handelen in dagelijkse situaties
-> handelen in situatie gaat vaak direct (geen tijd om afwegingen te maken)
Er is sprake van negatieve en positieve pedagogische momenten (negatieve momenten kunnen je beschadigen, nu nog
steeds last van hebben) (positieve momenten zoals liefde kunnen ook effect hebben op je leven)
Het kan effect hebben op je persoonlijke identiteit, je verborgen binnenwereld, wie of wat je wordt/ bent geworden. ->
hunkeren naar erkenning van je ouders
Het inschatten van het belang van pedagogische waarde is lastiger als je zelf in je jaren je niet verantwoordelijk hebt
gedragen (bv moeilijk te voelen hoe t is om ouder te zijn, als je het zelf nog niet hebt meegemaakt)
Pedagogiek -> ethische vaardigheid die helpt om het verschil tussen goed en fout, passend en ongepast aan te geven in
omgang met kinderen
-> soms twijfel je echter aan je eigen oordeel -> twijfel en onzekerheid horen bij pedagogiek -> laat ethische karakter van
pedagogisch denken/ handelen zien
-> zonder onzekerheid is pedagogiek maar een set technieken, recepten of regels. -> kinderen zorgen dat dit niet alleen kan
(mening is ook nodig) -> geen ethisch dilemma als t op te lossen is met alleen technieken
-> pedagogiek is 2-delig -> tactvolle ethische praktijk van handelen en twijfelen aan, bevragen van, reflecteren op
handelingspraktijk
Pedagogische moment
(Moeder -> kan mijn kind niet enthousiaster viool spelen -> vragen of ie dat wilt, Kind wil fijne ervaring -> door
vragen wordt t een verplichting -> irritant)
-> contractuele ontmoeting ouder kind -> beide niet wachten tot het over is -> (kind: ben moe, kan het niet
straks?)
-> kinderen zijn gevoelig voor subtiele verschuivingen in stemming en sfeer
Er kan echter ook sprake zijn dat routine het vrijwillig bewandelen is van het bekende pad -> brengt ook wat
nieuws (harmonie en melodielijnen voeden geest en lichaam)
-> Pedagogiek is zowel complex als subtiel -> pedagogisch moment (wanneer moet je wat toepassen) -> sommige hebben
de juiste toon, andere steeds worsteling
Het ontwikkelen van pedagogische bedachtzaamheid en tact -> uitdagingen die je tegenkomt in de praktijk -> zo creëer je
antwoord op prikkel (zorgzame, sensitieve aandacht voor het unieke)
Bedachtzaamheid + tact (aanspreken kennisbron) -> bijzondere kwaliteit (weten wat je moet doen in pedagogisch moment)
Binnentreden in de kinderwereld, de wereld van mogelijkheden
(Wij zijn er voor kinderen, niet andersom -> toch gift: gave van ervaren van het mogelijke)
, Kind: zijn kind, want zitten midden in het proces van wording -> leven is mogelijkheid (alles kan gebeuren)
-> kind laat bewust verschillende mogelijke manieren zien? -> pedagogisch handelen
Hoe moet je je leven leven? -> dit schudt een kind in je wakker -> kijken en luisteren naar kinderen en hiervan leren
(openstellen voor de kinderwereld)
Jezelf naast een kind plaatsen is erg persoonlijk -> kwetsbaar opstellen
-> volwassene is voorbeeld van het kind -> kind doet alles na -> kan je laten nadenken over hoe je wilt dat je kind is en hoe
jij dan zou moeten veranderen?
Kinderen zien verschillende werelden -> via school, media, buren, door ouders -> eigen identiteit door persoonlijke
ontdekkingen -> moet niet alleen vanuit het kind komen -> kind moet kunnen experimenteren -> kind wordt leraar ouder
-> mogelijkheden kinderen -> welke mogelijkheden liggen er nog open voor de ouder -> (mogelijkheid voor keuzes ->
kinderen laten je weer jong voelen) Hoop van het kind slaat om in hoop in je eigen leven
Paradox: Ouder ervaart het leven van dit kind als belangrijker dan dat van de ouder, maar als gevolg daarvan gaat de ouder
zijn eigen leven met nieuwe ogen bezien. -> ouder kan niet anders dan eigen leven reflecteren en verbeteren -> ouder kan
niet meer naar oude zelf kijken zonder problemen -> Opvoeden kind leidt tot zelfopvoeding
- Sommige opvoeders vinden dat hun leven al af is -> vinden dan ook vaak dat opvoeding = overdragen set van
overtuigingen en waardes (niet verder bevragen)
- Dit leidt tot repressie en manipulatie -> ouders domineren autoritair -> vinden kinderen ‘onaf’ -> hoef je dus niet
naar te luisteren
Het praktische moment van pedagogisch handelen
Martinus Langeveld -> beschrijft incident -> persoonlijke reactie op situatie waarin we ons met kinderen bevinden -> geeft
inzicht in de praktische ethische competenties die van ons verlangd worden. (Zie pagina 11 voorbeeld) (kind roept vader
aan de overkant vd straat, vader wil naar kind lopen, maar overlijd door aanrijding vrachtwagen, kind gilt -> wat moet je
doen?)
Geconfronteerd worden met een situatie waar je iets in moet doen -> je kan niet anders dan reageren op het ethische appèl
vanuit menselijke kwetsbaarheid (huilen ect.) Je voelt verantwoordelijkheid voor de ander.
Hoe wordt een persoonlijk antwoord een pedagogische verantwoordelijkheid?
- Pedagogisch moment zit in een situatie waarin iets pedagogisch van je wordt verwacht -> je raakt georiënteerd op
wat het meeste van belang is voor een kind/ kinderen.
- Pedagogisch moment geeft in de meeste gevallen geen gelegenheid om afstand te nemen tot de situatie (geen
tijd voor andere afwegingen in dit interactieve moment)
- Praktisch redeneren (afwegingen maken) kan zelden gebruikt worden in pedagogische interactieve en relationele
situaties
Bij een situatie zit je vaak ‘relationeel gevangen’ als je zit met een kind/ meer kinderen -> dit moment, geest, bewustzijn en
verstand zijn niet alleen van jou (opgaan in de situatie)
Pedagogische momenten -> direct, onmiddellijk handelen -> (geen opmerking van Langeveld over de directheid van
pedagogisch handelen)
-> laat zien dat het pedagogische iets eist van de volwassene
- Iets: reflectie betekenis en belang van pedagogische noties zoals de kinderervaring van gevaar/ veiligheid,
geborgenheid, betrouwbaarheid, zekerheid -> deze waardes liggen aan de basis van het pedagogisch responsief/
verantwoordelijk handelen in alledaagse situaties
- Kinderen moeten zich op zekere hoogte veilig kunnen voelen
- Continuïteit/ zekerheid kunnen ervaren in sociale relaties met opvoeders
- Geen universeel geldig rationeel systeem of je handelen rechtvaardig is of niet -> handelen ligt ook aan de
normen
- Normen kunnen verschillen op verschillende plaatsen ect.
Onmiddellijk handelen en toch bedachtzaam/ pedagogisch verantwoord -> maakt duidelijk dat pedagogiek refereert naar
ons actieve, dagelijkse leven met kinderen
