Samenvatting Rechtspsychologie

Rechtspsychologie
Inhoudsopgave
WEEK 1.......................................................................................................................................................... 2
HOORCOLLEGE.......................................................................................................................................................2
LITERATUUR..........................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 1.....................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 2.....................................................................................................................................................7
Hoofdstuk 20.................................................................................................................................................13
Hoofdstuk 21.................................................................................................................................................18
Hoofdstuk 24.................................................................................................................................................20
Hoofdstuk 47.................................................................................................................................................23
WEEK 2........................................................................................................................................................ 25
HOORCOLLEGE.....................................................................................................................................................25
LITERATUUR........................................................................................................................................................31
Hoofdstuk 18.................................................................................................................................................31
Hoofdstuk 19.................................................................................................................................................32
Hoofdstuk 43.................................................................................................................................................33
Hoofdstuk 45.................................................................................................................................................33
Hoofdstuk 46.................................................................................................................................................33
WEEK 3........................................................................................................................................................ 34
HOORCOLLEGE.....................................................................................................................................................34
LITERATUUR........................................................................................................................................................39
Hoofdstuk 37.................................................................................................................................................39
Hoofdstuk 38.................................................................................................................................................39
Hoofdstuk 40.................................................................................................................................................40
WEEK 4........................................................................................................................................................ 42
HOORCOLLEGE.....................................................................................................................................................42
LITERATUUR........................................................................................................................................................46
Hoofdstuk 26.................................................................................................................................................46
Hoofdstuk 31.................................................................................................................................................47
Hoofdstuk 32.................................................................................................................................................48
Hoofdstuk 33.................................................................................................................................................48
Hoofdstuk 35.................................................................................................................................................49
WEEK 5........................................................................................................................................................ 51
HOORCOLLEGE.....................................................................................................................................................51
LITERATUUR........................................................................................................................................................53
Hoofdstuk 15.................................................................................................................................................53
Hoofdstuk 16.................................................................................................................................................53
Hoofdstuk 24.................................................................................................................................................53
Hoofdstuk 25.................................................................................................................................................53
Hoofdstuk 28.................................................................................................................................................54

,Week 1

Hoorcollege

Geschiedenis rechtspsychologie
 1977  theorie over rechtelijke beslissingen
o Crombag, de Wijkerslooth, Cohen
 1991  de menselijke factor
o Van Koppen & Crombag
 1997  het hart van de zaak
o Van Koppen, Hessing & Crombag
 2002  het recht van binnen
o Van Koppen, Hessing, Merckelbach & Crombag
 2010  reizen met mijn rechter
o Van Koppen, Merckelbach, Jelicic & de Keijser
 2017  routes van het recht
o Van Koppen, de Keijser, Horselenberg & Jelicic

Rechtspsychologie
Studie van het gedrag dat onder invloed van het recht staat of zou moeten staan EN
de studie van het recht als een gedragstechnologie (sturen + reguleren gedrag).
 Ontwikkeld in internationale wetenschap
o Legal and Criminological Psychology
o Psychology, Crime & Law
o Law and Humand Behavior
o Behavioral Science & the Law
o Psychology, Public Policy and Law

Recht = normatief
Psychologie = descriptief

Pijlers van rechtspsychologie
 Waarnemen
o veel invloeden op hoe we waarnemen en wat we waarnemen.
 Herinneren
o Forensisch gezien veel valkuilen in het herinneren.
 Waarderen
o Waarderen van informatie/bewijs, hoe sterk is dit?
 Detecteren
o Hele proces van opsporen, detecteren van bepaald gedrag zoals
leugens.
 Beslissen
o Elke functionaris in de strafrechtsketen neemt beslissingen, waar
psychologische invloeden een effect op hebben.
 Onderzoek

, o Belangrijkste pijler. Rechtspsychologie is een descriptieve wetenschap,
deze baseert zich op feitelijkheden die veelal worden verkregen uit
empirisch onderzoek.

Onderzoek naar gedrag van…
 Rechtssubjecten in het algemeen
o Samenleving
 Plegers van misdrijven
 Verdachten
 Slachtoffers
 Getuigen

Werkzaam binnen de strafrechtketen
 Rechters
 Officieren van justitie
 Advocaten
 Reclassering
 Deskundigen (gedrags- & technisch)

Maatschappelijk nut
Laat met regelmaat zien dat met door juristen gebruikte middelen de beoogde
toestand niet of gedeeltelijk wordt bereikt. Het levert aanwijzingen voor verbetering
van procedures en voor identificatie van valkuilen in juridisch denken en beslissen.

Door juristen gebruikte middelen  gedragstechnologie

Beoogde toestand  waarheidsvinding
 Veroordelen van/opsporen van schuldige daders
 Voorkomen dat onschuldige mensen veroordeeld worden.

Rechterlijke dwaling
Veroordelen van onschuldige burgers.

Onderzoeksmethoden
 Reconstructie van zaken.
 Dossieronderzoek
 Observatie
 Vragenlijsten
 Veel experimenteel onderzoek.
o Want: psychologie

Conformiteit
Ook wel compliance, gaat over de neiging die we hebben om ons aan te passen aan
het meerderheidsstandpunt.

, Asch-experiment (1955)
Testen of mensen ‘bezwijken’ onder groepsdruk door 1 proefpersoon in een groep
die foute antwoorden geeft te zetten. Doet de proefpersoon de groep na of geeft hij
wel het goede antwoord.
 compliance bewezen
Proefpersoon gaf vaker een fout antwoord als de groep dit ook deed.
Relevant voor de rechtspraktijk.

De bewijsbeslissing  strikt discrete beslissing!  WEL of NIET, nooit ertussen in.
Beslissingsmodel Artikel 348 en 350 Sv.
1. Is het tenlastegelegde bewezen?
2. Welk strafbaar feit?
3. Feit & verdachte strafbaar?
4. Dient straf/maatregel te worden opgelegd?
5. Welke straf of maatregel?

Ad 1  gebaseerd op overtuiging, door inhoud van wettige bewijsmiddelen bekomen
(Artikel 338 SV).

Werkelijkheid
Beslissing
rechter Schuldig Onschuldig
Veroordeelt CORRECT FOUT-POSITIEF
Spreekt vrij FOUT-NEGATIEF CORRECT


Hogere eisen strafrechtproces
 Minder onschuldigen veroordeeld.
 Meer schuldigen vrij.

Lagere eisen strafrechtproces
 Meer onschuldigen veroordeeld.
 Minder schuldigen vrij.

Vanaf 2005  veel meer vrijspraken in eerste aanleg voor levensmisdrijven.

Diagnostische waarde van bewijs
 Mate waarin het steun verleent aan de gedachte dat een verdachte schuldig is.
o Hoe waarschijnlijk is dit bewijs als verdachte de dader is.
 Let op voor tunnelvisie.
 Tegenover de mate waarin het steun verleent aan rivaliserende hypothese.
o Hoe waarschijnlijk is dit bewijs als een ander de dader is?
 Correcte herkenning / foutpositieven.
o Correcte herkenning:
 Daadwerkelijke daders die zijn herkend door getuigen.
o Foutpositieven:
 Onschuldige burgers die toch zijn veroordeeld.