Afstudeeronderzoek
leesklimaat.
Naam:
Studentnummer:
Jaar: voltijd jaar 4
Datum: 17 mei 2021
Instituut: Hogeschool van Amsterdam, lerarenopleiding Basisonderwijs
Plaats onderzoek: basisschool de Punt Amsterdam
1
,Onderzoek: leesklimaat
Afstudeerbegeleider:
Voorwoord.
Mijn scriptie is iets waar ik al tegenop keek toen ik de pabo begon. Het leek me ingewikkeld
en ik had niet het idee het te kunnen. Toen het vierde jaar eenmaal aanbrak had ik geen
keuze meer, het moest gebeuren. En dat is gelukt. Met trots kan ik zeggen de scriptie af te
hebben. Dit was mij niet gelukt zonder de hulp van een aantal mensen.
Als eerste wil ik graag mijn collega’s en de leerlingen van basisschool De Punt bedanken.
Naast dat zij mij geholpen hebben met het invullen van de vragenlijsten en het
beantwoorden van mijn vragen, zijn zij mij ook tot steun geweest door te helpen waar zij
konden. Ik heb het ontzettend naar mijn zin gehad op De Punt en ga mijn collega’s daar heel
erg missen.
Als tweede wil ik graag mijn scriptiebegeleider bedanken. Zonder zijn betrokkenheid,
nauwkeurigheid en spellingscontrole, was deze scriptie niet geweest wat hij nu is. Heel erg
bedankt!
Tot slot bedank ik graag mijn thuisfront voor de emotionele ondersteuning. Zonder hen had
ik het niet gered.
2
,Samenvatting.
Dat lezen belangrijk is weet iedereen. Lezen verruimt ons denken, lezen leert ons om
anderen beter te begrijpen en lezen vergroot ons welzijn. Het lezen van fictie heeft de
mogelijkheid onze denkbeelden te beïnvloeden. Ook wordt er door lezen meer empathisch
gevoel ervaren (Eijnden, 2017). Een goed leesklimaat op een school, waardoor lezen door
kinderen als fijn en leuk wordt ervaren, zou dus een vereiste moeten zijn. In dit onderzoek is
de kwaliteit onderzocht van het leesklimaat in de groepen zeven en acht van basisschool de
Punt in Amsterdam. De volgende hoofdvraag is hiervoor opgesteld: Wat is de kwaliteit van
het leesklimaat in de bovenbouw van basisschool de Punt in Amsterdam? Basisschool de
punt is een school in het Amsterdamse Osdorp. Het is een school met 400 leerlingen. Er is
een grote verscheidenheid aan achtergronden. De school is al een tijd bezig met het
verbeteren van het leesklimaat. Om de hoofdvraag van dit onderzoek te kunnen
beantwoorden zijn meerdere deelvragen opgesteld, deze zijn te vinden in hoofdstuk 3. Deze
hebben betrekking op de visie van de school, het huidige leesklimaat door de ogen van de
leerkrachten en de leerlingen en het gewenste leesklimaat door de ogen van de leerkrachten
en de leerlingen. In het theoretisch kader (hoofdstuk 2) begrippen opgenomen die nodig zijn
om de deelvragen te kunnen beantwoorden. De belangrijkste begrippen hebben betrekking
op het leesplezier, leesklimaat, leesmotivatie, leescirkel, boekpromotie, leesattitude en de
kerndoelen. Hierbij is vooral gebruik gemaakt van de onderzoeken en teksten van Van
Coillie, Chambers en Paus. De onderzoekspopulatie zijn de schoolgids en document van
expertteam lezen, de leerkrachten van de groepen zeven en acht en de leerlingen van deze
groepen. Voor het onderzoek zijn meerdere instrumenten gebruikt. Er is een
documentenanalyse uitgevoerd, er zijn enquêtes afgenomen en interviews gehouden. De
resultaten van het onderzoek zijn opgenomen in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 worden de
conclusies besproken. Uit het onderzoek blijkt dat de school bezig is een duidelijke visie te
ontwikkelen. Er zijn tot nu toe weinig schoolbrede afspraken gemaakt. De leerkrachten
geven grote verschillen aan in het leesklimaat. Er wordt niet door iedere leerkracht aan
boekpromotie gedaan, er wordt niet iedere dag gelezen in alle klassen, het boekenaanbod
per klas verschilt sterk en de leerkrachten geven aan dat er geen doorgaande lijn in de
school is te vinden. De meeste leerlingen vinden het leuk om te lezen. Wel missen zij een
groter boekenaanbod in de klas. De leerkrachten en leerlingen zouden graag een
schoolbibliotheek willen. Over hoe die eruit moet komen te zien zijn verschillende ideeën.
Dat het een mooie uitstraling moet hebben is duidelijk. De leerlingen zouden het leuk vinden
vaker over boeken te praten in de klas. In hoofdstuk 6 zijn de aanbevelingen opgenomen die
voortvloeiden uit het onderzoek:
- een visie ontwikkelen op het gebied van lezen;
- boekenaanbod uitbreiden;
- schoolbibliotheek realiseren;
- Boekpromotie;
- teamtraining.
3
, Inhoudsopgave.
Inhoudsopgave
Voorwoord........................................................................................................................................2
Samenvatting....................................................................................................................................3
Inhoudsopgave..................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: De inleiding..................................................................................................................6
1.1 Context.........................................................................................................................................6
1.2 Aanleiding....................................................................................................................................7
Omschrijving praktijkvraagstuk.........................................................................................................8
1.3 Doelstelling..................................................................................................................................9
1.4 Opzet onderzoeksverslag.............................................................................................................9
Hoofdstuk 2: Theoretisch kader.......................................................................................................10
2.1 Het belang van lezen..................................................................................................................10
2.1.1 Impact van lezen op eigen persoon....................................................................................10
2.1.2 Impact van lezen op de maatschappij.................................................................................10
2.2 Leesmotivatie.............................................................................................................................11
2.2.1 Motivatie in het algemeen..................................................................................................11
2.2.2 Belang van motivatie op de leesontwikkeling.....................................................................11
2.2.3 Leesattitude........................................................................................................................11
2.2.4 Bevorderen leesmotivatie...................................................................................................11
2.2.5 Functies van lezen...............................................................................................................12
2.3 Leesomgeving en leesklimaat....................................................................................................12
2.3.1 Materiële en immateriële leesomgeving............................................................................12
2.3.2 Hoe kiezen kinderen hun boeken?......................................................................................13
2.3.3 Het “heilige” AVI-niveau.....................................................................................................13
2.4 Leesbevordering.........................................................................................................................13
2.4.1 Boekpromotie.....................................................................................................................13
2.5 Rollen van volwassenen bij lezen...............................................................................................15
2.5.1 De helpende volwassene....................................................................................................15
2.5.2 De rol van ouders................................................................................................................15
2.5.3 De rol van de leerkracht......................................................................................................15
2.5.4 De rol van de school............................................................................................................16
2.6 Leesontwikkeling........................................................................................................................16
2.7 kerndoelen lezen........................................................................................................................16
2.7.1 Referentieniveaus...............................................................................................................16
2.7.2 Kerndoelen..........................................................................................................................17
2.8 Samenvatting.............................................................................................................................17
Hoofdstuk 3: Onderzoeksvragen......................................................................................................19
3.1 Hoofdvraag................................................................................................................................19
3.2 deelvragen.................................................................................................................................19
Hoofdstuk 4: Onderzoeksopzet.......................................................................................................20
4.1 Inleiding.....................................................................................................................................20
4.2 Typering van het onderzoek.......................................................................................................20
4.3 Onderzoekspopulatie en verantwoording..................................................................................20
4.3 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording............................................................................21
4.3.1 Enquête...............................................................................................................................21
4.3.2 documentenanalyse............................................................................................................22
4
leesklimaat.
Naam:
Studentnummer:
Jaar: voltijd jaar 4
Datum: 17 mei 2021
Instituut: Hogeschool van Amsterdam, lerarenopleiding Basisonderwijs
Plaats onderzoek: basisschool de Punt Amsterdam
1
,Onderzoek: leesklimaat
Afstudeerbegeleider:
Voorwoord.
Mijn scriptie is iets waar ik al tegenop keek toen ik de pabo begon. Het leek me ingewikkeld
en ik had niet het idee het te kunnen. Toen het vierde jaar eenmaal aanbrak had ik geen
keuze meer, het moest gebeuren. En dat is gelukt. Met trots kan ik zeggen de scriptie af te
hebben. Dit was mij niet gelukt zonder de hulp van een aantal mensen.
Als eerste wil ik graag mijn collega’s en de leerlingen van basisschool De Punt bedanken.
Naast dat zij mij geholpen hebben met het invullen van de vragenlijsten en het
beantwoorden van mijn vragen, zijn zij mij ook tot steun geweest door te helpen waar zij
konden. Ik heb het ontzettend naar mijn zin gehad op De Punt en ga mijn collega’s daar heel
erg missen.
Als tweede wil ik graag mijn scriptiebegeleider bedanken. Zonder zijn betrokkenheid,
nauwkeurigheid en spellingscontrole, was deze scriptie niet geweest wat hij nu is. Heel erg
bedankt!
Tot slot bedank ik graag mijn thuisfront voor de emotionele ondersteuning. Zonder hen had
ik het niet gered.
2
,Samenvatting.
Dat lezen belangrijk is weet iedereen. Lezen verruimt ons denken, lezen leert ons om
anderen beter te begrijpen en lezen vergroot ons welzijn. Het lezen van fictie heeft de
mogelijkheid onze denkbeelden te beïnvloeden. Ook wordt er door lezen meer empathisch
gevoel ervaren (Eijnden, 2017). Een goed leesklimaat op een school, waardoor lezen door
kinderen als fijn en leuk wordt ervaren, zou dus een vereiste moeten zijn. In dit onderzoek is
de kwaliteit onderzocht van het leesklimaat in de groepen zeven en acht van basisschool de
Punt in Amsterdam. De volgende hoofdvraag is hiervoor opgesteld: Wat is de kwaliteit van
het leesklimaat in de bovenbouw van basisschool de Punt in Amsterdam? Basisschool de
punt is een school in het Amsterdamse Osdorp. Het is een school met 400 leerlingen. Er is
een grote verscheidenheid aan achtergronden. De school is al een tijd bezig met het
verbeteren van het leesklimaat. Om de hoofdvraag van dit onderzoek te kunnen
beantwoorden zijn meerdere deelvragen opgesteld, deze zijn te vinden in hoofdstuk 3. Deze
hebben betrekking op de visie van de school, het huidige leesklimaat door de ogen van de
leerkrachten en de leerlingen en het gewenste leesklimaat door de ogen van de leerkrachten
en de leerlingen. In het theoretisch kader (hoofdstuk 2) begrippen opgenomen die nodig zijn
om de deelvragen te kunnen beantwoorden. De belangrijkste begrippen hebben betrekking
op het leesplezier, leesklimaat, leesmotivatie, leescirkel, boekpromotie, leesattitude en de
kerndoelen. Hierbij is vooral gebruik gemaakt van de onderzoeken en teksten van Van
Coillie, Chambers en Paus. De onderzoekspopulatie zijn de schoolgids en document van
expertteam lezen, de leerkrachten van de groepen zeven en acht en de leerlingen van deze
groepen. Voor het onderzoek zijn meerdere instrumenten gebruikt. Er is een
documentenanalyse uitgevoerd, er zijn enquêtes afgenomen en interviews gehouden. De
resultaten van het onderzoek zijn opgenomen in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 worden de
conclusies besproken. Uit het onderzoek blijkt dat de school bezig is een duidelijke visie te
ontwikkelen. Er zijn tot nu toe weinig schoolbrede afspraken gemaakt. De leerkrachten
geven grote verschillen aan in het leesklimaat. Er wordt niet door iedere leerkracht aan
boekpromotie gedaan, er wordt niet iedere dag gelezen in alle klassen, het boekenaanbod
per klas verschilt sterk en de leerkrachten geven aan dat er geen doorgaande lijn in de
school is te vinden. De meeste leerlingen vinden het leuk om te lezen. Wel missen zij een
groter boekenaanbod in de klas. De leerkrachten en leerlingen zouden graag een
schoolbibliotheek willen. Over hoe die eruit moet komen te zien zijn verschillende ideeën.
Dat het een mooie uitstraling moet hebben is duidelijk. De leerlingen zouden het leuk vinden
vaker over boeken te praten in de klas. In hoofdstuk 6 zijn de aanbevelingen opgenomen die
voortvloeiden uit het onderzoek:
- een visie ontwikkelen op het gebied van lezen;
- boekenaanbod uitbreiden;
- schoolbibliotheek realiseren;
- Boekpromotie;
- teamtraining.
3
, Inhoudsopgave.
Inhoudsopgave
Voorwoord........................................................................................................................................2
Samenvatting....................................................................................................................................3
Inhoudsopgave..................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: De inleiding..................................................................................................................6
1.1 Context.........................................................................................................................................6
1.2 Aanleiding....................................................................................................................................7
Omschrijving praktijkvraagstuk.........................................................................................................8
1.3 Doelstelling..................................................................................................................................9
1.4 Opzet onderzoeksverslag.............................................................................................................9
Hoofdstuk 2: Theoretisch kader.......................................................................................................10
2.1 Het belang van lezen..................................................................................................................10
2.1.1 Impact van lezen op eigen persoon....................................................................................10
2.1.2 Impact van lezen op de maatschappij.................................................................................10
2.2 Leesmotivatie.............................................................................................................................11
2.2.1 Motivatie in het algemeen..................................................................................................11
2.2.2 Belang van motivatie op de leesontwikkeling.....................................................................11
2.2.3 Leesattitude........................................................................................................................11
2.2.4 Bevorderen leesmotivatie...................................................................................................11
2.2.5 Functies van lezen...............................................................................................................12
2.3 Leesomgeving en leesklimaat....................................................................................................12
2.3.1 Materiële en immateriële leesomgeving............................................................................12
2.3.2 Hoe kiezen kinderen hun boeken?......................................................................................13
2.3.3 Het “heilige” AVI-niveau.....................................................................................................13
2.4 Leesbevordering.........................................................................................................................13
2.4.1 Boekpromotie.....................................................................................................................13
2.5 Rollen van volwassenen bij lezen...............................................................................................15
2.5.1 De helpende volwassene....................................................................................................15
2.5.2 De rol van ouders................................................................................................................15
2.5.3 De rol van de leerkracht......................................................................................................15
2.5.4 De rol van de school............................................................................................................16
2.6 Leesontwikkeling........................................................................................................................16
2.7 kerndoelen lezen........................................................................................................................16
2.7.1 Referentieniveaus...............................................................................................................16
2.7.2 Kerndoelen..........................................................................................................................17
2.8 Samenvatting.............................................................................................................................17
Hoofdstuk 3: Onderzoeksvragen......................................................................................................19
3.1 Hoofdvraag................................................................................................................................19
3.2 deelvragen.................................................................................................................................19
Hoofdstuk 4: Onderzoeksopzet.......................................................................................................20
4.1 Inleiding.....................................................................................................................................20
4.2 Typering van het onderzoek.......................................................................................................20
4.3 Onderzoekspopulatie en verantwoording..................................................................................20
4.3 Onderzoeksinstrumenten en verantwoording............................................................................21
4.3.1 Enquête...............................................................................................................................21
4.3.2 documentenanalyse............................................................................................................22
4
