Hoofdstuk 8 - Verlichting en Revoluties
§8.1 - De Verlichting
Wat was de Verlichting?
De verlichting was een periode in europa (1650-1800)
Hierbij speelden het ontstaan van een kritische houding jegens geloof en traditie +
groot vertrouwen in de mens, ratio en vooruitgang een grote rol.
Gevolgen van wetenschappelijke Revolutie:
- Optimisme: ‘de wereld wordt beter’, is maakbaar —> Onderwijs.
- Maatschappelijk: de maatschappij zal “Verlicht” worden met verstand.
- Kritiek: Oude hindernissen moeten weg, kritiek op kerk want houdt rationeel denken
tegen
Verlichte denkers zijn niet perse atheïsten: bewonderen god als wetgever van
natuurwetten/krachten = Deïsme.
Verlichtingsprincipes:
Verlichting begint bij adel: hebben geld + kunnen vaak lezen, schrijven
Belangrijk: Kritiek op standenmaatschappij —> valt uit elkaar door verlichting.
Wetenschap: Rationeel denken past goed bij wetenschap —> is meetbaar
John Locke (1632 - 1704):
“Tabula Rasa” - Mens = een onbeschreven blad: Vooruitgangsdenken —> mens kan
gemaakt worden wie hij/zij is, dus is de mens ook verbeterbaar.
Volgens Locke heeft mens van nature al rechten.
Voltaire: Religieuze tolerantie, vrijheid v. Meningsuiting, toneelstukken
Rousseau: Regering moet collectieve wil van volk aanhoren en uitvoeren =
volkssoevereiniteit
Montesqieu: Onderwijs Trias politica,
macht verdelen om Optimisme
misbruik te
voorkomen (i.t.t. Deïsme
Droit divin) Verlichti
Tabula Rasa
ng
Humanisme
Cultuurrelativisme ;
Andere Mechanisch
cultuur niet met eigen
Censuur
normen en Wereldbeeld
waarden beoordelen.
, Rationalisme
Verlichte denkers
Groei ratio
8.2 - Vorsten en verlichte ideeën
Verlichting begon bij adel, niet bij ‘het volk’ —> want meer kennis en geld bij adel
Verlicht absolutisme:
Vorsten willen land efficiënter leiden, o.a. Frederik van Pruissen voert veranderingen
door zoals:
- Religieuze vrijheid
- Scholing
- Stimuleren kunst & wetenschap
- Nationaal wetboek —> (enigzins) eerlijke rechtspraak
Lijfeigenschap (voorloper slavernij) werd in Pruisen niet afgeschaft. Dit omdat Frederik
de adel te vriend wilde houden —> Oostenrijk Schafte lijfeigenschap wél af —> adel
ontevreden -> opstand
Grenzen aan veranderingen in het bestuur:
- Scheiding der machten
- Inspraak van het volk —> geen tot nauwelijks
- Vaak wel praktische motivatie
Verspreiding van verlichte ideeën (in rep & gb) doormiddel van:
- Spectators - tijdschriften met verlicht gedachtegoed —> doel: burgers rationeel
laten denken
- Koffiehuizen - Plaats waar men tijdschriften kon lezen en kon praten over van alles
—> burgers richten genootschappen op om samen onderzoek te doen. B.v.
Natuurkundig onderzoek
Burgers nemen niet alles voor waar aan —> waarheid controleren —> publieke opinie
(zelf gevormde mening)
In Frankrijk minder drastische hervormingen: blijft ‘oud’ absolutisme/ ancien régime,
dus:
§8.1 - De Verlichting
Wat was de Verlichting?
De verlichting was een periode in europa (1650-1800)
Hierbij speelden het ontstaan van een kritische houding jegens geloof en traditie +
groot vertrouwen in de mens, ratio en vooruitgang een grote rol.
Gevolgen van wetenschappelijke Revolutie:
- Optimisme: ‘de wereld wordt beter’, is maakbaar —> Onderwijs.
- Maatschappelijk: de maatschappij zal “Verlicht” worden met verstand.
- Kritiek: Oude hindernissen moeten weg, kritiek op kerk want houdt rationeel denken
tegen
Verlichte denkers zijn niet perse atheïsten: bewonderen god als wetgever van
natuurwetten/krachten = Deïsme.
Verlichtingsprincipes:
Verlichting begint bij adel: hebben geld + kunnen vaak lezen, schrijven
Belangrijk: Kritiek op standenmaatschappij —> valt uit elkaar door verlichting.
Wetenschap: Rationeel denken past goed bij wetenschap —> is meetbaar
John Locke (1632 - 1704):
“Tabula Rasa” - Mens = een onbeschreven blad: Vooruitgangsdenken —> mens kan
gemaakt worden wie hij/zij is, dus is de mens ook verbeterbaar.
Volgens Locke heeft mens van nature al rechten.
Voltaire: Religieuze tolerantie, vrijheid v. Meningsuiting, toneelstukken
Rousseau: Regering moet collectieve wil van volk aanhoren en uitvoeren =
volkssoevereiniteit
Montesqieu: Onderwijs Trias politica,
macht verdelen om Optimisme
misbruik te
voorkomen (i.t.t. Deïsme
Droit divin) Verlichti
Tabula Rasa
ng
Humanisme
Cultuurrelativisme ;
Andere Mechanisch
cultuur niet met eigen
Censuur
normen en Wereldbeeld
waarden beoordelen.
, Rationalisme
Verlichte denkers
Groei ratio
8.2 - Vorsten en verlichte ideeën
Verlichting begon bij adel, niet bij ‘het volk’ —> want meer kennis en geld bij adel
Verlicht absolutisme:
Vorsten willen land efficiënter leiden, o.a. Frederik van Pruissen voert veranderingen
door zoals:
- Religieuze vrijheid
- Scholing
- Stimuleren kunst & wetenschap
- Nationaal wetboek —> (enigzins) eerlijke rechtspraak
Lijfeigenschap (voorloper slavernij) werd in Pruisen niet afgeschaft. Dit omdat Frederik
de adel te vriend wilde houden —> Oostenrijk Schafte lijfeigenschap wél af —> adel
ontevreden -> opstand
Grenzen aan veranderingen in het bestuur:
- Scheiding der machten
- Inspraak van het volk —> geen tot nauwelijks
- Vaak wel praktische motivatie
Verspreiding van verlichte ideeën (in rep & gb) doormiddel van:
- Spectators - tijdschriften met verlicht gedachtegoed —> doel: burgers rationeel
laten denken
- Koffiehuizen - Plaats waar men tijdschriften kon lezen en kon praten over van alles
—> burgers richten genootschappen op om samen onderzoek te doen. B.v.
Natuurkundig onderzoek
Burgers nemen niet alles voor waar aan —> waarheid controleren —> publieke opinie
(zelf gevormde mening)
In Frankrijk minder drastische hervormingen: blijft ‘oud’ absolutisme/ ancien régime,
dus:
