Samenvatting Biologie Nectar vwo 6 Hoofdstuk 18 Eiwitten

Hoofdstuk 18 Eiwitten
Paragraaf 1 Van polypeptideketen tot een
werkzaam eiwit
Afwerking polypeptidenketen
Elke cel produceert veel eiwitten, allemaal eigen functie, allemaal op andere plek: in cel, organel of buiten
cel. Eiwitten krijgen een soort van adreslabel tijdens vorming. Eerste stukje gevormde polypeptideketen
is adreslabel, bv. Signaal(peptide) voor ER. Dit bindt aan signaalherkenningsmolecuul (SHM) uit
grondplasma  SHM hecht aan SHM-receptor in ERribosoom aan ribosoomreceptor van ER, boven
eiwitpoort in ER, die opent.
GTP (guanosinetrifosfaat) hecht aan SHM-receptor splitst in GDP en Pi en SMH los van receptor 
enzym verwijderd SHM van polypeptideketentranslatie verder, groeiende polypeptideketen in ER
stopcodon  ontkoppelingseiwit, keten los van ribosoomeiwitpoort sluit.
In RER en GER begint omzetting naar eiwit. Keten krijgt eiwitstructuur en toevoeging zoals koolhydraten.
Stukjes membraan van glad ER vormen transportblaasjes die eiwitten voor afwerking naar Golgi sturen

Bewerking in het Golgi-systeem
In Golgi-systeem definitieve eiwitvorm, d.m.v. toevoegen fosfaatgroepen, wijzigen toegevoegde suiker,
en/of koppelen meer polypeptide aaneen. Golgi-systeem verpakt eiwitten in blaasjes afhankelijke van
eindbestemming, met adreslabel.
Door exocytose buiten cel. Als lysomen in grondplasma van cel. Enzymen in lysomen breken afvalstoffen
af. Andere blaasjes in membraan, bedoeld als eiwitpoorten of receptoren. Deel van ribosomen vrij in
grondplasma, maken vooral eiwitten.

Ruimtelijke structuur
Eiwitten hebben specifieke ruimtelijke structuur. Primaire structuur: aantal en volgorde van aminozuren
in keten. Secundaire structuur: -helix en -plaat (figuur 3), door H-bruggen. Tertiaire structuur: door
zwakke bindingen (zoals elektrostatische aantrekking, vanderwaals-binding, H-bruggen en sterke binding:
S-brug). Quaternaire structuur (soms): samenstelling uit meerdere polypeptideketens, wordt dan groot
eiwit.

Vouwen van eiwitten
Chaperonne-eiwitten: controleren of structuur van juist is en brengen verkeerd gevormde eiwitten in
juiste structuur. Lukt dit nietafbraak eiwit door cel. Gezonde cellen  veel chaperonnes

Denaturatie van eiwitten
Denaturatie: het verlies van ruimtelijke structuur. Kan door temperatuur, pH, etc. Hierna kunnen nieuwe
H-bruggen etc. worden gevormdontstaan nieuwe eiwitten.

, Paragraaf 2 Functies van eiwitten
Eiwitten en de ziekte van Alzheimer
Valide-test: kwaliteitsaanduiding: bij patiënt met Alzheimer of andere dementie.
Alzheimer onder microscoop twee kenmerken: plaques (ophoping van eiwitten tussen hersencellen) en
tangles (eiwitkluwens binnen hersencellen) verstoren hersenengeheugenverlies, verwarde
gedachten, desoriëntatie en slechtbeoordelingsvermogen.
Alle hersenencellen maken APP (Amyloïd Precursor Protein), afbraak hiervan kunnen eiwitfragmenten
klonteren en plaques veroorzakenontstekingsreacties in hersencellen, door werking in
afweermechanisme, schade aan hersenen.
Samenklonteren van tau-eiwittentangles. Gezonde cellen: tau oplosbeer en rol in in stand houden van
celskelet door microtubuli (: microscopisch kleine buisjes die vanuit kern uitwaaien door hele cel).
Alzheimerpatiënten: tau gehyperfosforyleerdonoplosbaar en microtubuli in de
knooptransportsysteem ontregeld en tangles veroorzaakt

Motoreiwitten
Motoreiwitten: vervoeren organellen en blaasjes langs microtubuli. Hebben twee voeten. Voet 1 aan
microtubulilaat ADP los en bindt ATPvoet 2 naar vorensplitst ATP in ADP en Pi (verlaat
eiwitmolecuul) voet 2 laat ADP los en bindt ATPvoet 1 bindt en proces herhaaltmotoreiwit
beweegt met lading langs microtubulus.
Celskelet veranderd voortdurendflexibel transportsysteem. Alzheimerpatiënten: tau-eiwitten uit
tangles niet inzetten voor microtubulitransportmechanisme werkt niet meerhersencel sterft af

Eiwitten zijn onmisbaar
Functies van eiwitten: laten functioneren van een cel (ADH: ADH-receptorenreacties in grondplasma
secundaire boodschapperblaasjes in grondplasma met eiwitpoorten voor water in celmembraanveel
watermoleculen doorgelaten naar weefselvloeistofgeconcentreerdere urine)
Verschillende type eiwitten met verschillende functies, spelen een actieve rol bij versnellen reacties en
maken bewegen mogelijke. Afweersysteem gebruikt eiwitten, voor onschadelijk maken indringers. Aantal
eiwitten zijn neurotransmitter.


Paragraaf 3 Enzymwerking
Enzymen
Enzymen: eiwitten die chemische reacties katalyseren. Cel leeft: emergente eigenschap: niet af te leiden
uit eigenschap eiwitten zelf, maar wel combinatie van eiwitten.
Zonder enzymen verlopen chemische reacties trager en kunnen cellen niet functioneren. Enzymen pH en
temp. Gevoelig. Eiwit APP speel rol in hersencellen en aanmaak/reparatie synapsen.
Enzymen knippen APP in stukjes. 1ste knip: -secretase, 2de knip: -secretase. Fragmenten opnieuw
gebruikt. -secretase kan ook 1ste knip geven, 2de knip levert dan andere fragmenten: -amyloïden
kleverigplaques. Gezonde mensen kunnen -amyloïden opruimen, alzheimerpatiënten niet (meer)

Hoe werken enzymen
Structuur (primair, etc.) bepaald ruimtelijke vorm, elke enzym andere vorm.
Enzymen binden aan substraatmoleculenverlagen activeringsenergie. Elke enzym eigen optimum-