Samenvatting KT4 Janssen gezondheidsrecht begrepen

H9: De gedwongen opname
In sommige gevallen wordt de patiënt vanwege zijn eigen veiligheid, of die van anderen, gedwongen
opgenomen en soms ook gedwongen behandeld. De voorschriften voor een dwangopname zijn in de
wet geregeld. De Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) geeft aan in
welke gevallen een dwangopname mogelijk is, welke procedures daarvoor moeten worden gevolgd,
wanneer de patiënt weer in vrijheid behoort te worden gesteld en welke rechten de patiënt kan
uitoefenen tijdens zijn gedwongen opname.

9.2 Gevaarcriterium
In artikel 1f Wet Bopz wordt uitgewerkt waaraan een patiënt gevaar aan moet doen op gedwongen
opgenomen te worden:
- Iemand of zichzelf een ernstig letsel toebrengen;
- De betrokkene maatschappij te gronde gaat of zichtzelf ernstig verwaarloost;
- Hij met hinderlijk gedrag de agressie van anderen zal oproepen;
- Hij de psychische gezondheid van anderen zal schaden;
- Hij iemand die aan zijn zorg is toevertrouwd zal verwaarlozen.

9.3 Rechterlijke machtiging
De wet Bopz eist voor iedere dwangopname de officiële toestemming van een functionaris met
openbaar gezag die op enige afstand staat van de behandelaars van de patiënt. Er is altijd iemand die
niets met de behandeling te maken heeft, die beoordeelt of de dwangopname echt noodzakelijk is.
De rechterlijke machtiging kan worden aangevraagd door de levensgezel, de ouders, de voogd, de
curator, de mentor of de meerderjarige (klein)kinderen of broers of zussen van de patiënt.
Voorwaarden voor een rechterlijke machtiging zijn:
- De patiënt levert voor zichzelf of voor een ander gevaar op;
- Dit gevaar wordt veroorzaakt door een geestelijke stoornis;
- Het gevaar kan niet anders worden weggenomen dan door een opname;
- De patiënt is niet bereid aan deze opname of aan voortzetting van zijn verblijf mee te
werken.

Er is een geneeskundige verklaring nodig van een psychiater. De rechter neemt een beslissing nadat
hij reactie heeft gegeven op het verzoek. Hoger beroep tegen een rechterlijke machtiging is niet
mogelijk. De machtiging is maximaal zes maanden geldig (voorlopige machtiging). De machtiging kan
voorgezet verblijf vorderen, die maximaal een jaar geldig is en kan telkens voor een jaar verlengd
worden (machtiging voortgezet verblijf).

Voorwaardelijke machtiging
Het doel van een voorwaardelijke machtiging is het voorkomen van gedwongen opname. De
machtiging wordt gebruikt om de patiënt te bewegen zich ambulant te laten helpen.
Aan het verzoek voor de voorwaardelijke machtiging moet een behandelplan worden toegevoegd, en
een verklaring van een psychiatrisch ziekenhuis dat bereid is de patiënt zo nodig is op te nemen.

Rechterlijke machtiging op eigen verzoek
Als de patiënt van zichzelf weet dat hij gedurende een vrijwillige behandeling enige dwang nodig
heeft om de behandeling af te ronden, biedt de machtiging op eigen verzoek uitkomst. Deze
machtiging wordt op verzoek van de patiënt door de rechter afgegeven. Bijvoorbeeld bij het afkicken
van een verslaving. Een voorwaarde is, is dat de patiënt bereid is om zich op te laten nemen en een
behandeling te ondergaan. De machtiging komt pas tot leven wanneer de patiënt zich niet houdt aan
de behandeling. Minimaal zes maanden en maximaal een jaar. Twee machtigingen op eigen verzoek
is niet mogelijk.

, Zelfbindingsmachtiging
Een persoon vanaf 16 jaar kan zichzelf binden aan opneming en aan behandeling van zijn psychische
stoornis in een psychiatrische instelling. De patiënt stelt samen met zijn behandelend psychiater een
verklaring op waarin de omstandigheden beschreven staan. Op basis van de zelfbindingsverklaring
kan de rechter een zogeheten zelfbindingsmachtiging afgeven voor dwangopname en
dwangbehandeling. Voorwaarde is dat de patiënt op het moment wilsbekwaam is. Hij kan een
overwogen besluit nemen over de verklaring en kan ook de gevolgen daarvan overzien. Een
zelfbindingsmachtiging is voor patiënten die een chronische psychiatrische stoornis hebben, waarbij
perioden zijn zonder symptomen en met symptomen. In de perioden met symptomen kan dan
dwangbehandeling gebruikt worden. De verklaring is geldig voor een jaar en kan verlengd worden
met een jaar. De patiënt kan zich tussen die periode terugtrekken. Ingediend door officier van
justitie, aangevraagd door behandelaar/ patiënt of persoon op verzoek van patiënt.

9.4 Inbewaringstelling
Speciaal voor crisissituaties is er de inbewaringstelling (ibs). Dit is een ordemaatregel die erop is
gericht om onmiddellijk dreigend gevaar weg te nemen waarvan ernstig wordt vermoed dat het
wordt veroorzaakt door een geestelijke stoornis. Ibs mag hooguit een paar dagen duren, omdat het
een ordemaatregel is. Het is aan de burgemeester om de maatregel op te leggen, wel met een
psychiatrische verklaring van een onafhankelijke psychiater, als dat niet lukt van de behandelaar,
vervolgens een arts en als laatste van de huisarts. Voorwaarden voor de ibs zijn:
- De betrokkene veroorzaakt gevaar dat vermoedelijk wordt veroorzaakt door een geestelijke
stoornis;
- De procedure voor een rechterlijke machtiging kan niet worden afgewacht omdat het gevaar
onmiddellijk dreigend is;
- Het gevaar kan niet anders dan door een dwangopname worden afgewend;
- De patiënt is niet bereid mee te werken aan een vrijwillige opname.
Omdat het een ordemaatregel is, mag de opname maar een paar dagen duren en worden de stukken
over ibs onmiddellijk naar de officier van justitie gestuurd. Zodat de officier van justitie een verzoek
aan de rechtbank kan doen voor verlenging. Wanneer de ibs wordt verlengd wordt het een
dwangopname van maximaal drie weken. Daarna is alleen een voorlopige machtiging mogelijk (6
maanden).

De uitvoering van ibs gebeurt door een of meer politiefunctionarissen, die zich daarbij laten
ondersteunen door psychiatrisch verpleegkundigen en zo nodig door een psychiater. Deze personen
hebben de bevoegdheid om de woning of de verblijfplaats van de patiënt binnen te gaan en hem
daar op te halen. Ze mogen gevaarlijke voorwerpen afnemen en hem fouilleren.

9.5 Positie van minderjarigen in de Wet Bopz
Tot het 12e jaar worden kinderen vertegenwoordigd door de ouder of de voogd. 12- minner
dwangopname is alleen nodig als:
- De ouders (of de voogd) niet instemmen met de opname, of
- Twee ouders het onderling oneens zijn over de opname.
Verzet het kind zich, maar geven ouders toestemming, dan is er geen dwangopname nodig.

Bij jongeren tussen 12 en 18 is een opname alleen vrijwillige als beide ouders en de jongere ermee
instemmen. De Wet Bopz moet gebruikt worden als:
- De ouders en de jongere zicht verzetten tegen de opname;
- De ouders het niet eens zijn met de opname of
- De ouders en de jongere het niet met elkaar eens zijn over de opname.
Ibs en voorwaardelijke machtiging heeft een minimumleeftijd van 12 jaar.
Voorlopige of voorgezette machtiging of observatiemachtiging kan wel onder de 12 jaar.