Biologie H1 Gedrag
1.1 Dierenwelzijn
Gedrag is alles wat dieren of mensen doen of laten. Onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat gedrag is
aangepast aan de leefomstandigheden. Een goede relatie tussen diergedrag en leefomstandigheden
maakt het mogelijk de omgang met de dieren te verbeteren en hun welzijn te verbeteren.
Paringsgedrag kent een vast patroon. Een hormoon is een voorbeeld van een inwendige prikkel =
prikkel die van invloed is op het gedrag. Ze komen van binnenuit, zoals hormonen en een honger- en
dorstgevoel. Uitwendige prikkels zijn prikkels die van buitenaf komen, zoals geur en geluid.
Paringsgedrag ontstaat door een combinatie van in- en uitwendige prikkels. Dit zijn de motiverende
factoren. Deze factoren verhogen de motivatie, de bereidheid om een gedrag uit te voeren. Zodra de
motivatie hoog genoeg is en boven de drempelwaarde komt, is er actie. De drempelwaarde is dus de
hoogte van de motivatie door één of meer prikkels, die leidt tot een bepaald gedrag: de repsons.
Elk type gedrag (overleven) heeft een bepaalde functie voor het dier. Binnen elk type gedrag zijn met
elkaar samenhangende onderdelen te onderscheiden. Deze samenhangende onderdelen van gedrag zijn
gedragssystemen (eten zoeken). Elk gedragssysteem is ten slotte op te splitsen in aparte eenheden,
gedragselementen (snuffelen). Gedragselementen komen vaak in een vaste volgorde voor, waarbij het
effect van de ene handeling leidt tot een volgende. Zo’n vaste volgorde van gedragselementen is een
gedragsketen.
Onderzoekers brengen door te observeren het natuurlijke gedrag in kaart. Ze onderzoeken ook welke
functie een bepaald gedrag heeft. Zo’n functie kan bijvoorbeeld zijn het overleven van het individu.
Een andere functie kan zijn het overleven van de soort. In een gevangenschap verdwijnt vaak een
deel van dit natuurlijke gedrag. Onderzoekers zeggen dat het welzijn van dieren in gevangenschap
groter is wanneer ze hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen. De kosten voor deze dierenwelzijn zijn
erg hoog. In NL bestaat wetgeving die erop gericht is, dat landbouwhuisdieren natuurlijk gedrag
kunnen vertonen. Daar hoort ook sociaal gedrag bij = gedrag gericht op het leven in een groep.
1.2 Gedrag bestuderen
Voor een onderzoek kan je gebruik maken van een ethogram = lijst met objectief en nauwkeurig
beschreven gedragselementen. In een protocol zet je daarna hoe vaak die gedragselementen
voorkomen. Gedragsonderzoek is objectief, zonder oordeel vooraf. Biologen bekijken welke prikkels
een dier ontvangt (input) en welk gedrag vervolgens optreedt (output). Zij voorkomen subjectieve
menselijke benaderingen. Zo’n subjectieve omschrijving is antropomorf, gebaseerd op menselijke
emoties. De tak van wetenschap die onderzoek doet naar diergedrag is de ethologie. Uit tellingen en
metingen verzamelen gedragsonderzoekers (ethologen) gegevens om hun onderzoeksvraag te kunnen
beantwoorden. Veel gedragsonderzoek is beschrijvend onderzoek er verandert niets aan de
omstandigheden.
Een essentiële prikkel, waarop altijd hetzelfde gedrag volgt, is een sleutelprikkel. Een experimenteel
onderzoek is een onderzoek waarbij de omstandigheden veranderen. Als daarbij iets nog meer gedrag
geeft dan bij de natuurlijke omstandigheden (zwarte vlek ipv rood) noem je dit een supernormale
prikkel.
Wie de moeder is van een zoogdier, leren de meeste in een korte, gevoelige periode vlak na geboorte.
Een dergelijke vorm van leren in een gevoelige periode heet een inprenting. Je kunt ook dingen snel
leren zonder gevoelige periode. Als er bijvoorbeeld door de één het ander gebeurt (door bijensteken,
ga je weg van bijen). Dit is associatief leren: een bepaalde prikkel koppelen aan een andere prikkel.
1.3 Communicatie
1.1 Dierenwelzijn
Gedrag is alles wat dieren of mensen doen of laten. Onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat gedrag is
aangepast aan de leefomstandigheden. Een goede relatie tussen diergedrag en leefomstandigheden
maakt het mogelijk de omgang met de dieren te verbeteren en hun welzijn te verbeteren.
Paringsgedrag kent een vast patroon. Een hormoon is een voorbeeld van een inwendige prikkel =
prikkel die van invloed is op het gedrag. Ze komen van binnenuit, zoals hormonen en een honger- en
dorstgevoel. Uitwendige prikkels zijn prikkels die van buitenaf komen, zoals geur en geluid.
Paringsgedrag ontstaat door een combinatie van in- en uitwendige prikkels. Dit zijn de motiverende
factoren. Deze factoren verhogen de motivatie, de bereidheid om een gedrag uit te voeren. Zodra de
motivatie hoog genoeg is en boven de drempelwaarde komt, is er actie. De drempelwaarde is dus de
hoogte van de motivatie door één of meer prikkels, die leidt tot een bepaald gedrag: de repsons.
Elk type gedrag (overleven) heeft een bepaalde functie voor het dier. Binnen elk type gedrag zijn met
elkaar samenhangende onderdelen te onderscheiden. Deze samenhangende onderdelen van gedrag zijn
gedragssystemen (eten zoeken). Elk gedragssysteem is ten slotte op te splitsen in aparte eenheden,
gedragselementen (snuffelen). Gedragselementen komen vaak in een vaste volgorde voor, waarbij het
effect van de ene handeling leidt tot een volgende. Zo’n vaste volgorde van gedragselementen is een
gedragsketen.
Onderzoekers brengen door te observeren het natuurlijke gedrag in kaart. Ze onderzoeken ook welke
functie een bepaald gedrag heeft. Zo’n functie kan bijvoorbeeld zijn het overleven van het individu.
Een andere functie kan zijn het overleven van de soort. In een gevangenschap verdwijnt vaak een
deel van dit natuurlijke gedrag. Onderzoekers zeggen dat het welzijn van dieren in gevangenschap
groter is wanneer ze hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen. De kosten voor deze dierenwelzijn zijn
erg hoog. In NL bestaat wetgeving die erop gericht is, dat landbouwhuisdieren natuurlijk gedrag
kunnen vertonen. Daar hoort ook sociaal gedrag bij = gedrag gericht op het leven in een groep.
1.2 Gedrag bestuderen
Voor een onderzoek kan je gebruik maken van een ethogram = lijst met objectief en nauwkeurig
beschreven gedragselementen. In een protocol zet je daarna hoe vaak die gedragselementen
voorkomen. Gedragsonderzoek is objectief, zonder oordeel vooraf. Biologen bekijken welke prikkels
een dier ontvangt (input) en welk gedrag vervolgens optreedt (output). Zij voorkomen subjectieve
menselijke benaderingen. Zo’n subjectieve omschrijving is antropomorf, gebaseerd op menselijke
emoties. De tak van wetenschap die onderzoek doet naar diergedrag is de ethologie. Uit tellingen en
metingen verzamelen gedragsonderzoekers (ethologen) gegevens om hun onderzoeksvraag te kunnen
beantwoorden. Veel gedragsonderzoek is beschrijvend onderzoek er verandert niets aan de
omstandigheden.
Een essentiële prikkel, waarop altijd hetzelfde gedrag volgt, is een sleutelprikkel. Een experimenteel
onderzoek is een onderzoek waarbij de omstandigheden veranderen. Als daarbij iets nog meer gedrag
geeft dan bij de natuurlijke omstandigheden (zwarte vlek ipv rood) noem je dit een supernormale
prikkel.
Wie de moeder is van een zoogdier, leren de meeste in een korte, gevoelige periode vlak na geboorte.
Een dergelijke vorm van leren in een gevoelige periode heet een inprenting. Je kunt ook dingen snel
leren zonder gevoelige periode. Als er bijvoorbeeld door de één het ander gebeurt (door bijensteken,
ga je weg van bijen). Dit is associatief leren: een bepaalde prikkel koppelen aan een andere prikkel.
1.3 Communicatie
