Ik in de Wij
3.1
Om een optimale Possibility Atmosphere te realiseren in je klas is het bij de start van
het schooljaar belangrijk dat je als leraar in de activiteiten of lessen aandacht
besteedt aan:
- De samenstelling van de klas
- Het elkaar beter leren kennen, en daarvoor ook de ruimte geven.
- Het neerzetten van een duidelijke structuur met heldere regels.
- Het goed voorleven van de gewenste normen en het juist en consequent toepassen
van de regels door de leraar/leraren zelf
- De manier waarop je als leraar afstemt, contact maakt en relaties opbouwt met de
klas en met individuele leerlingen
- De wijze waarop je de inhoud van je lessen aanbiedt, de complexiteit van de lesstof
en het tempo waarin gewerkt wordt.
3.2
Al vóór aanvang van het schooljaar is het van groot belang om aandacht te besteden
aan het groepsproces.
- Op welke wijze wil je starten met de groep?
- Is de groep compleet nieuw en kennen de leerlingen elkaar helemaal niet of ben jij
als leraar, bijvoorbeeld in het PO, het enige nieuwe gezicht in de groep?
Leerlingen gaan zich in het begin bij een nieuwe groep het volgende afvragen:
- Hoe zal het gaan?
- Hoor ik erbij?
- Wat wordt er door de groep van mij verwacht?
- Heb ik (voldoende) invloed?
Als het ware is dit het ‘’spel om de ruimte’’
Spel om de ruimte: Hier gaan leerlingen op zoek naar de vorm en grootte van hun
territorium.
Kennismakingsdagen kunnen soms ook risico’s met zich meebrengen. Veel
kennismakingsdagen hebben een open karakter en juist dan kunnen leerlingen die van
alles willen ‘saboteren’ of ongewenste normen willen inbrengen op school, veel
gelegenheid daartoe krijgen.
Kennismakingsdagen vragen daarom om een goede voorbereiding en begeleiding.
3.3
Symptomen van een onveilige of onprettige sfeer in de groep kunnen o.a. zijn:
- Veel hardop gepraat tijdens de les
- Onrust
- Brutale reacties op vragen
- Leerlingen die klagen dat ze gepest worden
- ongemakkelijke stiltes
, - allerlei ruzietjes - juist als jij er niet bij bent
- leerlingen die na de les lang blijven hangen en ondermaats presteren
Met de term onafhankelijke gegevens proberen we aan te geven dat de instrumenten
waarmee je informatie over de groep verzamelt en de gegevens zelf ook door anderen op
school gebruikt kunnen worden.
Onafhankelijke gegevens verzamel je door daarvoor ontworpen (onderzoeks-) instrumenten
te gebruiken, zoals een observatiekader, een vragenlijst of een interviewschema.
3.4
Drie andere verzamelmethodes: Interviewen, vragenlijst of enquête afnemen en dossier
inkijken.
Theorie Leraren, groepsleerkrachten en LO-leraren observeren eveneens vanuit hun
inhoudelijke bril
Waarnemen doe je normaal gesproken onbewust
Observeren met opzet/bewust
Observeren: Opzettelijk, doelgericht en systematisch waarnemen
Goed kijken vereist gestructureerd kijken
,Niet-gestructureerd kijken brengt risico. Je ziet vaak de vervelende leerling die de les
verpest, een groepje raddraaiers dat zorgt voor een onaangename sfeer, of altijd dezelfde
leerlingen die niet willen meedoen
Dit (hierboven) is het kijkschema groepsdynamisch werken en 3D sociogram
Stap 1: wat roept de klas op:
- Welk gevoel roept de klas en roepen individuele leerlingen bij de betrokkenen op?
- Welk Concreet Gedrag is waarneembaar in de klas en in de interactie met jou als
leraar?
Hierbij moet ook gekeken worden:
- tijdens welk vak of welke vakken het gedrag zich (vooral) voordoet of bij welke leraar
- op welk tijdstip van de dag of moment in de week
In deze fase groepsdynamisch werken is het echter heel belangrijk:
- feitelijkheden (Onafhankelijke gegevens,
- gedrag (Concreet gedrag) en
- gevoelens (Gevoelsmatige indrukken: wat roept de klas of roepen bepaalde
leerlingen op?)
van elkaar te onderscheiden.
Stap 2: Ruimte zien; Nemen en Geven
Doel: Kijken hoe leerlingen ruimte nemen of ruimte geven en tot welke invloedt dat leidt.
, - Fysiek
- Verbaal is meteen waarneembaar. Laat zich letterlijk en figuurlijk horen
- Non-verbaal, moeilijkst waarneembaar. Door uiterlijk, lichaamshouding, uitstraling,
spanning, oogopslag, gezichtsuitdrukking, bewegen, gebaren, soms ook alleen op
reputatie kan iemand sterk de Ruimte Nemen
Stap 3: Waarnemen van de normen en de normdrager
Doel: het verschil in invloed in kaart te brengen en de meest voorschrijvende of dominante
norm van de klas te achterhalen.
1. Alle leerlingen neerzetten op basis van hun hoeveelheid invloed en een 3D-
sociogram maken.
2. Zoeken naar welke norm het meest voorschrijven of dominant is in de groep (rode lijn
is de normlijn)
3. achterhalen of er (al dan niet) sprake is van een normdrager, oftewel de meest
invloedrijke leerling in de klas
Verschillende normdragers:
- Géén normdrager; vraagt veel energie en aandacht en kan daardoor ook veel
overlast en/of onveiligheid genereren
- Strijder; Neemt openlijk de meeste ruimte en tolereert niet als iemand anders dat
doet. Vaak herkenbaar doordat hij zijn positie actief invult en bewaakt.
- Strateeg; Zie je vaak sociaal wenselijk gedrag richting de leraar, maar wel meeste
invloed. Blijft qua overlastgevend gedrag onder de radar. Meelopers veroorzaken
meeste overlast.
- Vermijder; invloed; Vermijdt het liefst contact met jou als leraar maar heeft wel
meeste invloed. Overlast; blijft vaak volledig onder de radar met overlast. De
meelopers veroorzaken de meeste overlast
Andere vormen van onafhankelijke gegevens verzamelen
1. Ff meten: Enquêtes en vragenlijsten
Wetenschappelijke meetinstrumenten:
- Klimaatschaal
- School Attitude Questionnaire internet (SAQI)
- De schoolvragenlijst (SVL)
- Vragenlijst Interactie Leraarsgedrag (VIL)
- Semantic Selection Test (SST)
2. Ff Kletsen: Interview en gesprekken
Zeker gesprekjes met individuele leerlingen kunnen erg betekenisvol zijn. Een
geïnteresseerde vraag en een betrokken houding kan dan al veel los maken
- Gestructureerd interview
- Open interview
- Semi-gestructureerd interview
Doorgaans wordt er gekozen voor een semi-gestructureerd interview. Dat geeft richting aan
het gesprek en helpt bij het zoeken naar de nodige antwoorden.
3. Ff kijken: Observeren
Handig om onderstaande acties van leerlingen te turven om zichtbaar gedrag van leerlingen
in kaart te brengen
- Met een andere leerling in gesprek raakt
- Een vraag aan de leraar stelt
3.1
Om een optimale Possibility Atmosphere te realiseren in je klas is het bij de start van
het schooljaar belangrijk dat je als leraar in de activiteiten of lessen aandacht
besteedt aan:
- De samenstelling van de klas
- Het elkaar beter leren kennen, en daarvoor ook de ruimte geven.
- Het neerzetten van een duidelijke structuur met heldere regels.
- Het goed voorleven van de gewenste normen en het juist en consequent toepassen
van de regels door de leraar/leraren zelf
- De manier waarop je als leraar afstemt, contact maakt en relaties opbouwt met de
klas en met individuele leerlingen
- De wijze waarop je de inhoud van je lessen aanbiedt, de complexiteit van de lesstof
en het tempo waarin gewerkt wordt.
3.2
Al vóór aanvang van het schooljaar is het van groot belang om aandacht te besteden
aan het groepsproces.
- Op welke wijze wil je starten met de groep?
- Is de groep compleet nieuw en kennen de leerlingen elkaar helemaal niet of ben jij
als leraar, bijvoorbeeld in het PO, het enige nieuwe gezicht in de groep?
Leerlingen gaan zich in het begin bij een nieuwe groep het volgende afvragen:
- Hoe zal het gaan?
- Hoor ik erbij?
- Wat wordt er door de groep van mij verwacht?
- Heb ik (voldoende) invloed?
Als het ware is dit het ‘’spel om de ruimte’’
Spel om de ruimte: Hier gaan leerlingen op zoek naar de vorm en grootte van hun
territorium.
Kennismakingsdagen kunnen soms ook risico’s met zich meebrengen. Veel
kennismakingsdagen hebben een open karakter en juist dan kunnen leerlingen die van
alles willen ‘saboteren’ of ongewenste normen willen inbrengen op school, veel
gelegenheid daartoe krijgen.
Kennismakingsdagen vragen daarom om een goede voorbereiding en begeleiding.
3.3
Symptomen van een onveilige of onprettige sfeer in de groep kunnen o.a. zijn:
- Veel hardop gepraat tijdens de les
- Onrust
- Brutale reacties op vragen
- Leerlingen die klagen dat ze gepest worden
- ongemakkelijke stiltes
, - allerlei ruzietjes - juist als jij er niet bij bent
- leerlingen die na de les lang blijven hangen en ondermaats presteren
Met de term onafhankelijke gegevens proberen we aan te geven dat de instrumenten
waarmee je informatie over de groep verzamelt en de gegevens zelf ook door anderen op
school gebruikt kunnen worden.
Onafhankelijke gegevens verzamel je door daarvoor ontworpen (onderzoeks-) instrumenten
te gebruiken, zoals een observatiekader, een vragenlijst of een interviewschema.
3.4
Drie andere verzamelmethodes: Interviewen, vragenlijst of enquête afnemen en dossier
inkijken.
Theorie Leraren, groepsleerkrachten en LO-leraren observeren eveneens vanuit hun
inhoudelijke bril
Waarnemen doe je normaal gesproken onbewust
Observeren met opzet/bewust
Observeren: Opzettelijk, doelgericht en systematisch waarnemen
Goed kijken vereist gestructureerd kijken
,Niet-gestructureerd kijken brengt risico. Je ziet vaak de vervelende leerling die de les
verpest, een groepje raddraaiers dat zorgt voor een onaangename sfeer, of altijd dezelfde
leerlingen die niet willen meedoen
Dit (hierboven) is het kijkschema groepsdynamisch werken en 3D sociogram
Stap 1: wat roept de klas op:
- Welk gevoel roept de klas en roepen individuele leerlingen bij de betrokkenen op?
- Welk Concreet Gedrag is waarneembaar in de klas en in de interactie met jou als
leraar?
Hierbij moet ook gekeken worden:
- tijdens welk vak of welke vakken het gedrag zich (vooral) voordoet of bij welke leraar
- op welk tijdstip van de dag of moment in de week
In deze fase groepsdynamisch werken is het echter heel belangrijk:
- feitelijkheden (Onafhankelijke gegevens,
- gedrag (Concreet gedrag) en
- gevoelens (Gevoelsmatige indrukken: wat roept de klas of roepen bepaalde
leerlingen op?)
van elkaar te onderscheiden.
Stap 2: Ruimte zien; Nemen en Geven
Doel: Kijken hoe leerlingen ruimte nemen of ruimte geven en tot welke invloedt dat leidt.
, - Fysiek
- Verbaal is meteen waarneembaar. Laat zich letterlijk en figuurlijk horen
- Non-verbaal, moeilijkst waarneembaar. Door uiterlijk, lichaamshouding, uitstraling,
spanning, oogopslag, gezichtsuitdrukking, bewegen, gebaren, soms ook alleen op
reputatie kan iemand sterk de Ruimte Nemen
Stap 3: Waarnemen van de normen en de normdrager
Doel: het verschil in invloed in kaart te brengen en de meest voorschrijvende of dominante
norm van de klas te achterhalen.
1. Alle leerlingen neerzetten op basis van hun hoeveelheid invloed en een 3D-
sociogram maken.
2. Zoeken naar welke norm het meest voorschrijven of dominant is in de groep (rode lijn
is de normlijn)
3. achterhalen of er (al dan niet) sprake is van een normdrager, oftewel de meest
invloedrijke leerling in de klas
Verschillende normdragers:
- Géén normdrager; vraagt veel energie en aandacht en kan daardoor ook veel
overlast en/of onveiligheid genereren
- Strijder; Neemt openlijk de meeste ruimte en tolereert niet als iemand anders dat
doet. Vaak herkenbaar doordat hij zijn positie actief invult en bewaakt.
- Strateeg; Zie je vaak sociaal wenselijk gedrag richting de leraar, maar wel meeste
invloed. Blijft qua overlastgevend gedrag onder de radar. Meelopers veroorzaken
meeste overlast.
- Vermijder; invloed; Vermijdt het liefst contact met jou als leraar maar heeft wel
meeste invloed. Overlast; blijft vaak volledig onder de radar met overlast. De
meelopers veroorzaken de meeste overlast
Andere vormen van onafhankelijke gegevens verzamelen
1. Ff meten: Enquêtes en vragenlijsten
Wetenschappelijke meetinstrumenten:
- Klimaatschaal
- School Attitude Questionnaire internet (SAQI)
- De schoolvragenlijst (SVL)
- Vragenlijst Interactie Leraarsgedrag (VIL)
- Semantic Selection Test (SST)
2. Ff Kletsen: Interview en gesprekken
Zeker gesprekjes met individuele leerlingen kunnen erg betekenisvol zijn. Een
geïnteresseerde vraag en een betrokken houding kan dan al veel los maken
- Gestructureerd interview
- Open interview
- Semi-gestructureerd interview
Doorgaans wordt er gekozen voor een semi-gestructureerd interview. Dat geeft richting aan
het gesprek en helpt bij het zoeken naar de nodige antwoorden.
3. Ff kijken: Observeren
Handig om onderstaande acties van leerlingen te turven om zichtbaar gedrag van leerlingen
in kaart te brengen
- Met een andere leerling in gesprek raakt
- Een vraag aan de leraar stelt
