Samenvatting Werkgroepleren Thema 1.11 Blok D

Dieet
De invloed v. voeding op cariës volgens het Vipeholm-onderzoek
 Suiker toegevoegd aan hoofdmaaltijden vergroot de cariëstoename niet.
 Suikerconsumptie tussen de maaltijden door doet dit wel.
 Frequentie suikerconsumptie dus belangrijk dan hoeveelheid suiker bij ontstaan v. cariës
 Het gebruik v. suiker is schadelijker naarmate de frequentie v. gebruik toeneemt.
 Verhoogde cariësactiviteit kan weer afnemen als er geen suiker meer tussendoor wordt gegeten.

Waarom bepaalde voedselbestanddelen het gebit beschermen
Waarom?
Voedingsmiddelen met Gebit reinigen
vezelachtige structuur
Spoorelementen Beschermende werking
 Fluoride: cariostatisch effect= vorming cariës remmen.
 Ander spoorelementen (molybdeen, strontium+ lithium) in voeding+ drinkwater:
bescherming kunnen geven tegen cariës.
Extra fosfaat  Demineralisatie v. tandglazuur remmen.
 Remineralisatie bevorderen.
 Als buffer fungeren in tandplaque.
 Vorming v. pellicle+ tandplaque remmen.
Vetten Mogelijk cariogeniteit voedingsmiddelen verminderen:
 Vette voedingsmiddelen minder cariogeen; minder koolhydraten bevatten.
 Vetten isolerend laagje vormen om glazuur, koolhydraten+ bacteriën; minder
gemakkelijk betrokken raken bij het cariësproces.
 Vetdeeltjes in voeding samenhouden; ‘oral clearance’ sneller verlopen.
Eiwitten Waarschijnlijk cariësremmend effect.
 Substitutie in voeding v. koolhydraten door eiwitten mogelijk een rol spelen.
 Caseïne= melkeiwit; bindt aan glazuur+ oplosbaarheid ervan verminderen (in vitro).
Melk  Bevatten een aantal componenten die kunnen beschermen tegen cariës:
 Calcium, fosfaat, caseïne+ andere eiwitten (IgA) en vetten.
 Koemelk nauwelijks cariogeen-> mogelijk anticariogeen.
Kaas Kaas niet cariogeen of zelfs anticariogeen-> doordat tijdens consumptie:
 Speekselvloed krachtig stimuleren.
 Hoeveelheid calcium+ pH in tandplaque verhogen.
 Glazuur beschermen door absorptie v. eiwitten (waaronder caseïne).

Waarom bepaalde voedselbestanddelen cariës bevorderen
Bacteriën= koolhydraten uit de voeding nodig hebben om te leven, maar bij de vergisting wordt zuur geproduceerd
dat de demineralisatie in gang zet-> voedingsadvies voor cariëspreventie gebaseerd op 3 principes:
1. De frequentie v/d voedselinname is belangrijker dan de hoeveelheid.
2. De verlaging v/h pH (de zuurstoot) duurt ±30 minuten.
3. De plakkerigheid is een belangrijke factor voor de cariogeniteit v. voedsel.
Deze 3 principes zijn vertaald naar het praktische voedingsadvies dat men max. 7x p/ dag (incl. hoofdmaaltijden) iets
mag eten/ drinken dat suiker bevat.

SUIKERHOUDENDE KAUWGOM
Suikerhoudende kauwgom kauwen: pH verlaging door suikerafbraak (kan 20+ min duren)-> pas bij langer kauwen op
hetzelfde stukje kauwgom kan een suikerhoudende kauwgom gunstige pH-waarden veroorzaken.

De aandachtspunten v/d Richtlijnen Goede Voeding en het hulpmiddel de
‘Schijf v. Vijf’ voor goede en gezonde voeding
RICHTIJNEN GOEDE VOEDING (ADVIES IN HET KORT)

,Eet volgens een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon conform de onderstaande richtlijnen:
 Eet dagelijks ten minste 200 gram groente en ten minste 200 gram fruit
 Eet dagelijks ten minste 90 gram bruinbrood, volkorenbrood of andere volkorenproducten
 Eet wekelijks peulvruchten
 Eet ten minste 15 gram ongezouten noten per dag
 Neem enkele porties zuivel per dag, waaronder melk of yoghurt
 Eet 1x per week vis, bij voorkeur vette vis
 Drink dagelijks 3 koppen thee

 Vervang geraffineerde graanproducten door volkorenproducten
 Vervang boter, harde margarine en bak- en braadvetten door zachte margarine, vloeibaar bak- en braadvet
en plantaardige oliën
 Vervang ongefilterde door gefilterde koffie

 Beperk de consumptie v. rood vlees en met name bewerkt vlees
 Drink zo min mogelijk suikerhoudende dranken
 Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag
 Beperk de inname v. keukenzout tot maximaal 6 gram per dag
 Het gebruik v. voedingsstofsupplementen is niet nodig, behalve voor mensen die tot een specifieke groep
behoren waarvoor een suppletieadvies geldt

SCHIJF VAN VIJF
In de Schijf v. Vijf staat:
 Veel groente+ fruit
 Vooral volkoren (bv. volkorenbrood, volkorenpasta, couscous+ zilvervliesrijst)
 Minder vlees+ meer plantaardig (varieer met vis, peulvruchten, noten, eieren+ vegetarische producten)
 Genoeg magere+ halfvolle zuivel (bv. melk, yoghurt+ kaas)
 Een handje ongezouten noten
 Zachte/ vloeibare smeer-& bereidingsvetten (bv. olie, halvarine+ vloeibaar bak- en braadvet)
 Voldoende vocht (bv. kraanwater, thee+ koffie)

In het kort eet je gezond als je:
 Vooral uit de Schijf v. 5 eet
 Elke dag uit elk vak de aanbevolen hoeveelheden neemt
 Varieert binnen de verschillende vakken
 Niet te veel+ niet te vaak buiten de Schijf v. 5 kiest

Wat staat er niet in de Schijf v. 5:
 Elke dag max. 3-5x iets kleins buiten de Schijf v. 5 (dagkeuze)
 Elke week max. 3x wat groters (weekkeuze)




Waar de cariogeniteit v. koolhydraten op is gebaseerd
Bacteriën in tandplaque suikers (koolhydraten) in je voeding om in zuren door zuurproductie; pH↓+ Ca2+-ionen uit
de glazuurprisma’s oplossen/ uit het glazuuroppervlak onttrekken= demineralisatie-> als het lang doorgaat en niet
wordt gevolgd door remineralisatie (=teruggaan v/d Ca2+-ionen in het glazuur-oppervlak); dan cariës ontstaan.
 Weglaten v. suikers niet resulteren in evenredige vermindering v. cariës.
 Frequentie voedselinname belangrijker dan de hoeveelheid.
 Plakkerigheid belangrijke factor voor de cariogeniteit v. voedsel.

, Cariogeniteit beoordelen, letten op: aanwezigheid suiker, kleverigheid, retentie, wijze v. consumptie+ mate waarin
tijdens consumptie de speekselvloed wordt gestimuleerd.

Het effect v/h voedingsgedrag (gezond en ongezond) op de (mond)gezondheid
Streptokokken= v.a. begin betrokken bij ontstaan cariës-> lactobacillen= ontwikkelen zich in carieuze omgeving+
dragen bij aan voortschrijden cariës-> aanzienlijke reductie aantal streptokokken+ lactobacillen bij:
 Drastische reductie v/d suikerconsumptie.
 Beperking v/h aantal eetmomenten met suiker.

VOEDINGSADVIEZEN TER PREVENTIE V. CARIËS
 Dagelijks gebruik v. fluoride
 Minder eet-/ drinkmomenten over de dag
 Frequentie voedselinname is belangrijker dan de hoeveelheid+ samenstelling om cariës te voorkomen
 Weglaten v. suiker uit voeding resulteert niet in evenredige vermindering v. cariës.
 Plakkerigheid v. voedingsmiddelen speelt ook een rol bij ontstaan v. cariës
 Beperken suikerrijke voedingsmiddelen met lage zuurgraad
 Beperk de suikerinname (sacharose) tot 5% v/d energie-inname

VOEDINGSADVIEZEN SNOEPEN+ CARIËS
 Beperk de frequentie
 Snoep niet op ongunstige momenten
 Gebruik kauwgom/ frisdranken met suikervervangers


Suikers en zoetstoffen
Wat de belangrijkste cariogene suikers in het Nederlands voedingspatroon zijn
SACHAROSE (SUCROSE/ RIET-/ BIETSUIKER) Disachariden:
Monosachariden:  Saccharose (not sure)
 Glucose (druivensuiker)  Maltose (moutsuiker)
 Fructose (vruchtensuiker)  Lactose (melksuiker)
 Galactose  Mengsel v. glucose+ fructose (invertsuiker)
 Trehalose
De verschillende synoniemen voor sacharose+ de eigenschappen/
bijzonderheden v. sacharose
De eigenschappen/ bijzonderheden v/d verschillende suikervervangers en
zoetstoffen en de voor- en nadelen hiervan
Zie document ‘Tabel suikers en zoetstoffen’.

De effecten v. gebitsverzorgende kauwgom
SORBITOLKAUWGOM
Sorbitol= frequent gebruiken kan leiden tot tandplaque die meer zuur uit sorbitol kan vormen dan voorheen.

XYLITOL KAUWGOM
Xylitol= niet alleen niet-cariogeen, maar kan zelfs anticariogeen zijn-> minder schadelijk dan sorbitol.
 Zuurvorming v. tandplaque verminderen; opname+ afbraak v. suikers door micro-organismen remmen.
 Bij regelmatig gebruik: hoeveelheid tandplaque+ aantal mutans streptokokken in tandplaque laten afnemen.
 Stimuleert speekselvloed; maturatie+ remineralisatie kunnen bevorderen.
 Kauwen op suikervrije kauwgom: pH-verhoging in tandplaque door gestimuleerde speekselvloed.
 Gestimuleerd speeksel= bevat veel bicarbonaat= belangrijkste buffer v/h speeksel; verantwoordelijk
voor de pH-verhoging in tandplaque.