Samenvatting geschiedenis
Paragraaf 4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland
Bakoenin ontmoette in ballingschap andere Russische revolutionairen. Hun voorbeeld was Karl Marx,
die had verkondigd dat een socialistische revolutie alleen zou plaatsvinden in een modern land met
veel industrie. Dan pas waren er voldoende industriearbeiders -proletariers- om de macht te grijpen
en de ‘dictatuur van het proletariaat’ te vestigen. Zijn ideologie, zijn opvatting hoe de maatschappij
moest worden ingericht, was het marxistisch socialisme. Voor veel Russen was dat een openbaring.
Voor Marx waren de industriearbeiders immers de ware vertegenwoordigers van de vooruitgang.
Omdat Rusland echter steeds meer mijnbouw en industrie ontwikkelde, dachten Russische marxisten
dat ook Rusland op weg was naar een marxistische revolutie. Zij stichtten de Russische
Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (RSDAP). Op een partijvergadering in Londen (1903)
overtuigde Vladimir Lenin een meerderheid, de bolsjewieken oftewel ‘meerderheidsmensen’, ervan
dat de partij het voortouw moest nemen om de arbeidersmassa te leiden. Zij worden ook vaak de
communisten genoemd. De mensjewieken (de ‘minderheidsmensen’ op de vergadering van 1903)
wilden liever wachten tot er genoeg arbeiders in Rusland waren voor een spontane revolutie.
Paragraaf 4.2 De drie revoluties
De 1e revolutie die het bewind van de tsaren bedreigde vond plaats in 1905, maar de
Februarirevolutie en de Oktoberrevolutie van 1917 zouden aan het tsarenregime definitief een einde
maken. Alle drie de revoluties begonnen toen Rusland in oorlog was, maar natuurlijk hadden ze ook
interne oorzaken. De aanleg van de Trans-Siberië-Expres had de interesse van de tsarenregime
gewekt in wat er in het Verre Oosten gebeurde. Daar probeerde Japan zijn invloed en grondgebied
uit te breiden ten koste van het zwakke China. Toen Japan de Chinese havenstad Port Arthur in
Mantsjoerije innam, greep Rusland in. De Chinese gebieden Mantsjoerije en Korea zouden Russisch
moeten worden en in die expansiepolitiek paste deze Japanse actie niet. Rusland probeerde zelf Port
Arthur en Mantsjoerije in te nemen. Dit liep uit op een mislukking. In Januari 1904 overviel de
Japanse marine het Russische vlooteskader dat voor Port Arthur lag. De Japanse marine zette
troepen aan land. Die versloegen het Russische leger, dat inderdaad via de Trans-Siberië-Expres was
aangevoerd. In 1905 werd het nog erger toen de Russische Oostzeevloot, die helemaal naar de
Chinese Zee was gevaren, vernietigd werd. Ondertussen groeide in Rusland de onrust over deze
smadelijke nederlagen tegen het als minderwaardig beschouwde Japanse volk uit tot echte revolutie.
Zondag 9 januari 1905 werd Bloedige Zondag en verloren velen hun geloof in vadertje tsaar. Uit
woede over Bloedige Zondag braken vervolgens in het hele land stakingen uit. De liberalen, die hun
aanhang hadden onder de meer ontwikkelde bourgeoisie, roken hun kans. Misschien was dit het
moment waarop Rusland een parlementaire democratie kon worden. In juni brak muiterij uit op het
oorlogsschip Potjomkin in de Zwarte Zee en begonnen boerenopstanden tegen de bojaren. De
marxistische-socialisten van Lenin en Trotski organiseerden stakingen en richtten sovjets op, raden
van arbeiders in een fabriek of stad. Uiteindelijk wist Nicolaas ll., met beloftes en met veel geweld
van trouw gebleven politie en legeronderdelen, een eind te maken aan de chaos. De liberalen kregen
hun zin: er kwam een parlement, een Doema. In 1906 werden er de eerste verkiezingen voor
gehouden. Veel invloed zou deze Doema niet krijgen.
, In augustus 1914 op de dag van de Duitse oorlogsverklaring, trokken Russische troepen Pruisen
binnen, maar zij werden nog in diezelfde maand verslagen. De Duitse ambassade werd ook onder
andere aangevallen door boze burgers. In 1915 volgden weer verpletterende nederlagen. Het leger
trok zich terug en had nu in totaal 4 miljoen doden, gewonden en krijgsgevangen verloren. In de
waan dat het ontzag voor hem de motivatie van het leger kon bevorderen, benoemde Nicolaas ll.
zichzelf tot opperbevelhebber. Het verlies van landbouwgrond oor de Duitse opmars en de
verwaarlozing van de landerijen – de boeren en hun paarden dienden in het leger – veroorzaakten in
de winter van 1916-1917 een grote hongersnood. De overheidsfinanciën waren een chaos en de
inflatie was torenhoog. Nicolaas ll. kreeg als tsaar en als opperbevelhebber de schuld van alles.
Iedereen sloot zich aan bij een sovjet die bij hen paste. Deze Februarirevolutie betekende de val van
Nicolaas ll. en het einde van het keizerrijk. De nieuwe Voorlopige Regering beloofde aan de
bondgenoten Engeland en Frankrijk voortzetting van de oorlog tegen Duitsland en stelde de Russen
verkiezingen voor een echte machtige Doema in het vooruitzicht. Premier werd de socialistisch-
revolutionair Kerenski.
Voor Lenin en Trotski kwam deze revolutie onverwacht. Haastig beloofden ze uit ballingschap:
gemeenschappelijk bezit van fabrieken en boerenland en het einde van de honger. Hun marxistische
kameraden in Rusland probeerden de macht in de sovjets te grijpen. Trotski keerde in september
terug en werd hoofd van de Petrogradse Sovjet. Een bolsjewistische regering van
‘volkscommissarissen’ (ministers) begon aan de immense taak om heel Rusland onder haar gezag te
brengen. Dat moest met geweld en terreur, want de overgrote meerderheid van de Russen steunde
haar niet. Lenin en de zijnen durfden de beloofde verkiezingen niet meer tegen te houden. Een kwart
van de stemmen ging naar de bolsjewieken , terwijl de socialisten-revolutionairen duidelijk wonnen.
‘De partij onderneemt de revolutie namens de arbeidersklasse,’ stelden Lenin, Trotski en Stalin toen
en stuurden het nieuwgekozen parlement naar huis in januari 1918.
Paragraaf 4.3 Van Burgeroorlog tot Vijfjarenplan
De socialistische maatschappij opbouwen was moeilijk zolang Rusland nog in oorlog was. Daarom
sloot Lenin in maart 1918 met de centralen de Vrede van Brest-Litovsk. Rusland verloor de Oekraine,
het Russische deel van het voormalige Polen, Estland, Letland, Litouwen en Finland. Dat maakte
weinig uit, want in het industrieel ontwikkelde Duitsland, Frankrijk en Engeland zou volgens Lenin
toch binnenkort de marxistische revolutie uitbreken. Landsgrenzen telden dan niet meer.
Verontwaardigd stuurden de geallieerden en troepenmacht om de revolutie ongedaan te maken en
de Russen terug te brengen in de oorlog. De geallieerden steunden hiermee in de burgeroorlog, die
intussen in Rusland was uitgebroken, de Witten. Die vochten tegen de Roden, de bolsjewistische
regering, zo genoemd naar het rood van het socialisme. De Witten vormden een bont gezelschap:
officieren met heimwee naar de tsaar, zonen van de adel en de bourgeoisie, boerengroeperingen en
opstandige nationaliteiten. Trotski organiseerde het Rode Leger en dwong de boeren met terreur om
dienst te nemen. Om de Witten elke hoop te ontnemen, liet Lenin in 1918 Nicolaas ll. en zijn gezin in
Jekaterinenburg vermoorden. De RSDAP kreeg een nieuwe naam: Communistische Partij van de
Sovjet-Unie. Communistisch verving het begrip bolsjewistisch. De Burgeroorlog tussen Roden en
Witten duurde tot in 1922 en kostte meer dan 7 miljoen Russen het leven.
Paragraaf 4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland
Bakoenin ontmoette in ballingschap andere Russische revolutionairen. Hun voorbeeld was Karl Marx,
die had verkondigd dat een socialistische revolutie alleen zou plaatsvinden in een modern land met
veel industrie. Dan pas waren er voldoende industriearbeiders -proletariers- om de macht te grijpen
en de ‘dictatuur van het proletariaat’ te vestigen. Zijn ideologie, zijn opvatting hoe de maatschappij
moest worden ingericht, was het marxistisch socialisme. Voor veel Russen was dat een openbaring.
Voor Marx waren de industriearbeiders immers de ware vertegenwoordigers van de vooruitgang.
Omdat Rusland echter steeds meer mijnbouw en industrie ontwikkelde, dachten Russische marxisten
dat ook Rusland op weg was naar een marxistische revolutie. Zij stichtten de Russische
Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (RSDAP). Op een partijvergadering in Londen (1903)
overtuigde Vladimir Lenin een meerderheid, de bolsjewieken oftewel ‘meerderheidsmensen’, ervan
dat de partij het voortouw moest nemen om de arbeidersmassa te leiden. Zij worden ook vaak de
communisten genoemd. De mensjewieken (de ‘minderheidsmensen’ op de vergadering van 1903)
wilden liever wachten tot er genoeg arbeiders in Rusland waren voor een spontane revolutie.
Paragraaf 4.2 De drie revoluties
De 1e revolutie die het bewind van de tsaren bedreigde vond plaats in 1905, maar de
Februarirevolutie en de Oktoberrevolutie van 1917 zouden aan het tsarenregime definitief een einde
maken. Alle drie de revoluties begonnen toen Rusland in oorlog was, maar natuurlijk hadden ze ook
interne oorzaken. De aanleg van de Trans-Siberië-Expres had de interesse van de tsarenregime
gewekt in wat er in het Verre Oosten gebeurde. Daar probeerde Japan zijn invloed en grondgebied
uit te breiden ten koste van het zwakke China. Toen Japan de Chinese havenstad Port Arthur in
Mantsjoerije innam, greep Rusland in. De Chinese gebieden Mantsjoerije en Korea zouden Russisch
moeten worden en in die expansiepolitiek paste deze Japanse actie niet. Rusland probeerde zelf Port
Arthur en Mantsjoerije in te nemen. Dit liep uit op een mislukking. In Januari 1904 overviel de
Japanse marine het Russische vlooteskader dat voor Port Arthur lag. De Japanse marine zette
troepen aan land. Die versloegen het Russische leger, dat inderdaad via de Trans-Siberië-Expres was
aangevoerd. In 1905 werd het nog erger toen de Russische Oostzeevloot, die helemaal naar de
Chinese Zee was gevaren, vernietigd werd. Ondertussen groeide in Rusland de onrust over deze
smadelijke nederlagen tegen het als minderwaardig beschouwde Japanse volk uit tot echte revolutie.
Zondag 9 januari 1905 werd Bloedige Zondag en verloren velen hun geloof in vadertje tsaar. Uit
woede over Bloedige Zondag braken vervolgens in het hele land stakingen uit. De liberalen, die hun
aanhang hadden onder de meer ontwikkelde bourgeoisie, roken hun kans. Misschien was dit het
moment waarop Rusland een parlementaire democratie kon worden. In juni brak muiterij uit op het
oorlogsschip Potjomkin in de Zwarte Zee en begonnen boerenopstanden tegen de bojaren. De
marxistische-socialisten van Lenin en Trotski organiseerden stakingen en richtten sovjets op, raden
van arbeiders in een fabriek of stad. Uiteindelijk wist Nicolaas ll., met beloftes en met veel geweld
van trouw gebleven politie en legeronderdelen, een eind te maken aan de chaos. De liberalen kregen
hun zin: er kwam een parlement, een Doema. In 1906 werden er de eerste verkiezingen voor
gehouden. Veel invloed zou deze Doema niet krijgen.
, In augustus 1914 op de dag van de Duitse oorlogsverklaring, trokken Russische troepen Pruisen
binnen, maar zij werden nog in diezelfde maand verslagen. De Duitse ambassade werd ook onder
andere aangevallen door boze burgers. In 1915 volgden weer verpletterende nederlagen. Het leger
trok zich terug en had nu in totaal 4 miljoen doden, gewonden en krijgsgevangen verloren. In de
waan dat het ontzag voor hem de motivatie van het leger kon bevorderen, benoemde Nicolaas ll.
zichzelf tot opperbevelhebber. Het verlies van landbouwgrond oor de Duitse opmars en de
verwaarlozing van de landerijen – de boeren en hun paarden dienden in het leger – veroorzaakten in
de winter van 1916-1917 een grote hongersnood. De overheidsfinanciën waren een chaos en de
inflatie was torenhoog. Nicolaas ll. kreeg als tsaar en als opperbevelhebber de schuld van alles.
Iedereen sloot zich aan bij een sovjet die bij hen paste. Deze Februarirevolutie betekende de val van
Nicolaas ll. en het einde van het keizerrijk. De nieuwe Voorlopige Regering beloofde aan de
bondgenoten Engeland en Frankrijk voortzetting van de oorlog tegen Duitsland en stelde de Russen
verkiezingen voor een echte machtige Doema in het vooruitzicht. Premier werd de socialistisch-
revolutionair Kerenski.
Voor Lenin en Trotski kwam deze revolutie onverwacht. Haastig beloofden ze uit ballingschap:
gemeenschappelijk bezit van fabrieken en boerenland en het einde van de honger. Hun marxistische
kameraden in Rusland probeerden de macht in de sovjets te grijpen. Trotski keerde in september
terug en werd hoofd van de Petrogradse Sovjet. Een bolsjewistische regering van
‘volkscommissarissen’ (ministers) begon aan de immense taak om heel Rusland onder haar gezag te
brengen. Dat moest met geweld en terreur, want de overgrote meerderheid van de Russen steunde
haar niet. Lenin en de zijnen durfden de beloofde verkiezingen niet meer tegen te houden. Een kwart
van de stemmen ging naar de bolsjewieken , terwijl de socialisten-revolutionairen duidelijk wonnen.
‘De partij onderneemt de revolutie namens de arbeidersklasse,’ stelden Lenin, Trotski en Stalin toen
en stuurden het nieuwgekozen parlement naar huis in januari 1918.
Paragraaf 4.3 Van Burgeroorlog tot Vijfjarenplan
De socialistische maatschappij opbouwen was moeilijk zolang Rusland nog in oorlog was. Daarom
sloot Lenin in maart 1918 met de centralen de Vrede van Brest-Litovsk. Rusland verloor de Oekraine,
het Russische deel van het voormalige Polen, Estland, Letland, Litouwen en Finland. Dat maakte
weinig uit, want in het industrieel ontwikkelde Duitsland, Frankrijk en Engeland zou volgens Lenin
toch binnenkort de marxistische revolutie uitbreken. Landsgrenzen telden dan niet meer.
Verontwaardigd stuurden de geallieerden en troepenmacht om de revolutie ongedaan te maken en
de Russen terug te brengen in de oorlog. De geallieerden steunden hiermee in de burgeroorlog, die
intussen in Rusland was uitgebroken, de Witten. Die vochten tegen de Roden, de bolsjewistische
regering, zo genoemd naar het rood van het socialisme. De Witten vormden een bont gezelschap:
officieren met heimwee naar de tsaar, zonen van de adel en de bourgeoisie, boerengroeperingen en
opstandige nationaliteiten. Trotski organiseerde het Rode Leger en dwong de boeren met terreur om
dienst te nemen. Om de Witten elke hoop te ontnemen, liet Lenin in 1918 Nicolaas ll. en zijn gezin in
Jekaterinenburg vermoorden. De RSDAP kreeg een nieuwe naam: Communistische Partij van de
Sovjet-Unie. Communistisch verving het begrip bolsjewistisch. De Burgeroorlog tussen Roden en
Witten duurde tot in 1922 en kostte meer dan 7 miljoen Russen het leven.
