Samenvatting complexe opvoedsituaties en systemisch werken
Gezinnen met langdurige problematiek; LVB; echtscheiding; nieuw samengestelde (stief-) gezinnen
1 gezin, 1 plan
Ringen van samenwerking: (figuur 1.1 blz. 27)
Samenwerking: gezamenlijke inzet om bepaald doel te bereiken -> dialoog en overleg -> afstemming
- Eerste ring van samenwerking: gezin
Gezinsgericht werken: kind en ouder zien als onderdeel van groter geheel van systeem ->
relaties, interacties, wederzijdse beïnvloeding tussen gezinsleden en betrokkenen centraal
- Tweede ring: samenwerking met netwerk (familie, vrienden, buurtgenoten)-> ondersteunen
en versterken van probleemoplossende vermogens van gezin
Avant la lettre: gene die hulp nodig had, wordt zelf steun en toeverlaat van ander
- Derde ring: samenwerking van met professionals en instanties met elkaar -> team voor gezin:
zorg- en dienstverleners, sociale netwerk en gezinsleden
Gedragsverandering in leefomgeving: gezin coachen bij het ontdekken, uittesten en implementeren
van eigen oplossingen in hun leefomgeving -> krachten in gezin en netwerk versterken
Hulpverlener: coach: empowerment, eigen kracht, leading from behind-> versterken zelfsturing cliënt
Inzoomen op gebeurtenis: client helpen zelf te ontdekken wat zij aan vermogens tentoonspreiden in
alledaagse situatie van leven; kwaliteiten waarvan zij zich nauwelijks bewust zijn
Gezin Centraal: methodisch programma voor jeugdhulp
Doel: bevorderen empowerment of vergroten zelfsturing bij gezinnen die vastlopen vanwege
problematiek, zodat gezinsleden in staat zijn bijdrage te leveren aan oplossen van hun problemen
Kenmerken: gezinsgericht, oplossingsgericht, fasering, frequentie, opbouw van hulpproces
Bestaat uit: ambulant programma en programma waarin gezinshulp wordt uitgevoerd, aangevuld
met daghulpverlening en hulpvormen voor verblijf -> gezinsgericht: hun vragen en doelen centraal
Oplossingsgerichte stroomschema: helpt inschatten welke samenwerkingsrelatie je met gezinslid
hebt tijdens gesprek -> drie gidsvragen: Is er sprake van hulpvraag? Is hulpvraag werkbaar? Is cliënt
in staat hulpbronnen te benutten? -> vier typen samenwerkingsrelaties tussen hulpverlener en cliënt:
- Vrijblijvende relatie: ontkennend antwoord op vraag of cliënt hulpvraag heeft geformuleerd
Hulpverlener: context creëren waarin formuleren van hulpvraag mogelijk wordt
Vaardigheden: erkenning en begrip tonen, complimenteren, verdiepen in perceptie van
gezinsleden, context verhelderen, naar alternatieve hulpvraag zoeken (doel formuleren)
Circulaire vraag: vraag die iemand uitdaagt werkelijkheid te zien vanuit perspectief van ander
- Zoekende relatie: ontkennend antwoord op vraag of hulpvraag werkbaar is
Hulpverlener: helpt cliënt zoeken naar oplossing -> doel: cliënt helpen haalbare en werkbare
doelen formuleren én cliënt helpen prioriteiten stellen waaraan gewerkt moet worden
Inzoomen op gebeurtenis: toekomstprojecties maken en positieve ervaringen onderzoeken
Toekomstprojectie: helpen veranderingen voor toekomst beschrijven -> wondervraag
Positieve ervaringen onderzoeken: uitzonderingvraag, schaalvraag, registratieopdrachten
- Consulterende relatie: behalen werkbaar doel -> opstellen gezinsplan
Doel: gezin ondersteunen bij behalen doelen én werken aan vermogen gebruik maken eigen
ontdekte capaciteiten, vaardigheden en benutten van hulpbronnen uit sociale netwerk
Continueringsopdracht: ouders stimuleren meer te doen van wat al werkt
, - Co-expertrelatie: werkbare doelen kunnen formuleren en inzetten krachten en hulpbronnen
om doelen te realiseren
Hulpverlener: cliënt ondersteunen eigen oplossingen te construeren en uit te breiden
Vaardigheden: complimenten, exploreren van uitzonderingen, sociaal netwerk
Netwerkgerichte gespreksvoering: voortdurend bewust van sociale netwerk van cliënt -> vragen
stellen over betrokkenheid van netwerk -> hulpmiddelen om samen netwerkanalyse op te stellen:
- Vierkolommenmodel: huidige situatie, gewenste situatie, krachten en uitzonderingen,
netwerk -> eronder de eerst volgende stap vermelden (figuur 3.1 blz. 87)
- Narratieve en oplossingsgerichte genogram: grafische weergave van aantal generaties ->
doel: compleet beeld familie, analyse van verhouding tussen generaties en aard van
verhoudingen -> vragen gericht op zoeken naar hulpbronnen
- Netwerkschema en netwerklijst: netwerkanalyse om netwerk visualiseren -> doel: steun van
sociale netwerk mobiliseren en vergroten, buiten directe familie om -> drie stappen:
1. Introductie: aanleiding, doel en werkwijze bespreken
2. Netwerkschema en netwerklijst invullen: netwerk per leefgebied in kaart brengen
3. Beperking van netwerkanalyse
- Levenslijn: belangrijke personen aan specifieke gebeurtenissen koppelen -> doel: personen
zoeken die in verleden belangrijk waren en die in toekomst belangrijke rol kunnen spelen
- Netwerkverkenning met kinderen: tekenen, duplo, SocioCards: kinderen leggen kaarten neer
die belangrijke personen vertegenwoordigen en kaartjes met gespreksthema’s
Analyse professionele netwerk -> op welke wijze zij bijdragen aan vorming en uitvoering gezinsplan
Samenwerken in team rond gezin -> doel: empowerment van gezin -> gedeelde verantwoordelijkheid
en individuele aansprakelijkheid -> maatwerk -> gezin centraal
Gezinsplan: beknopte beschrijving van doelen van gezin en wie, uit sociale en professionele netwerk,
welk aandeel gaat hebben in behalen van doelen -> vier onderdelen:
- Gezinsdoelen: gegevens gezin en doelen
- Betrokkenen: gegevens sociale netwerk, zorgcoördinator, afsprakenlijst
Community based: individuele of gezinshulp altijd gekoppeld aan versterken en benutten van
netwerk van personen en instanties waarin gezin hulp kan ontlenen
- Evaluatie: kernpunten uit evaluatie
- Vervolgafspraken: vervolgstappen a.h.v. oorspronkelijke en nieuw geformuleerde doelen
Rondetafelbijeenkomst: overleg waarbij team van personen uit netwerk en betrokken zorg- en
dienstverleners en gezin live overleggen over afspraken en voortgang rond gezinsplan -> agenda:
1. Doel en werkwijze
2. Voorstelronde: iedereen kan zijn bijdrage aan het realiseren van doel aangeven
3. Vragen/ zorgen bespreken
4. Time-out: overleg zonder professionals -> bespreken wat doet netwerk en wat professional
5. Invullen afsprakenlijst: per doel wie eraan bijdraagt, wat bijdrage inhoudt en wanneer
6. Afsluiting met afspraken
Bilateraal overleg: coördinator en gezin gaan afzonderlijk met belangrijkste personen om tafel zitten
om onderdeel van plan te bespreken wat voor die persoon relevant is -> niet grote groep door angst
Digitale communicatie: digitaal platform van gezin -> gezinsplannen, afspraken, informatie plaatsen
Cyclus: proces van doelen opstellen, afspraken maken, plannen uitvoeren, evalueren, bijstellen
Gezinnen met langdurige problematiek; LVB; echtscheiding; nieuw samengestelde (stief-) gezinnen
1 gezin, 1 plan
Ringen van samenwerking: (figuur 1.1 blz. 27)
Samenwerking: gezamenlijke inzet om bepaald doel te bereiken -> dialoog en overleg -> afstemming
- Eerste ring van samenwerking: gezin
Gezinsgericht werken: kind en ouder zien als onderdeel van groter geheel van systeem ->
relaties, interacties, wederzijdse beïnvloeding tussen gezinsleden en betrokkenen centraal
- Tweede ring: samenwerking met netwerk (familie, vrienden, buurtgenoten)-> ondersteunen
en versterken van probleemoplossende vermogens van gezin
Avant la lettre: gene die hulp nodig had, wordt zelf steun en toeverlaat van ander
- Derde ring: samenwerking van met professionals en instanties met elkaar -> team voor gezin:
zorg- en dienstverleners, sociale netwerk en gezinsleden
Gedragsverandering in leefomgeving: gezin coachen bij het ontdekken, uittesten en implementeren
van eigen oplossingen in hun leefomgeving -> krachten in gezin en netwerk versterken
Hulpverlener: coach: empowerment, eigen kracht, leading from behind-> versterken zelfsturing cliënt
Inzoomen op gebeurtenis: client helpen zelf te ontdekken wat zij aan vermogens tentoonspreiden in
alledaagse situatie van leven; kwaliteiten waarvan zij zich nauwelijks bewust zijn
Gezin Centraal: methodisch programma voor jeugdhulp
Doel: bevorderen empowerment of vergroten zelfsturing bij gezinnen die vastlopen vanwege
problematiek, zodat gezinsleden in staat zijn bijdrage te leveren aan oplossen van hun problemen
Kenmerken: gezinsgericht, oplossingsgericht, fasering, frequentie, opbouw van hulpproces
Bestaat uit: ambulant programma en programma waarin gezinshulp wordt uitgevoerd, aangevuld
met daghulpverlening en hulpvormen voor verblijf -> gezinsgericht: hun vragen en doelen centraal
Oplossingsgerichte stroomschema: helpt inschatten welke samenwerkingsrelatie je met gezinslid
hebt tijdens gesprek -> drie gidsvragen: Is er sprake van hulpvraag? Is hulpvraag werkbaar? Is cliënt
in staat hulpbronnen te benutten? -> vier typen samenwerkingsrelaties tussen hulpverlener en cliënt:
- Vrijblijvende relatie: ontkennend antwoord op vraag of cliënt hulpvraag heeft geformuleerd
Hulpverlener: context creëren waarin formuleren van hulpvraag mogelijk wordt
Vaardigheden: erkenning en begrip tonen, complimenteren, verdiepen in perceptie van
gezinsleden, context verhelderen, naar alternatieve hulpvraag zoeken (doel formuleren)
Circulaire vraag: vraag die iemand uitdaagt werkelijkheid te zien vanuit perspectief van ander
- Zoekende relatie: ontkennend antwoord op vraag of hulpvraag werkbaar is
Hulpverlener: helpt cliënt zoeken naar oplossing -> doel: cliënt helpen haalbare en werkbare
doelen formuleren én cliënt helpen prioriteiten stellen waaraan gewerkt moet worden
Inzoomen op gebeurtenis: toekomstprojecties maken en positieve ervaringen onderzoeken
Toekomstprojectie: helpen veranderingen voor toekomst beschrijven -> wondervraag
Positieve ervaringen onderzoeken: uitzonderingvraag, schaalvraag, registratieopdrachten
- Consulterende relatie: behalen werkbaar doel -> opstellen gezinsplan
Doel: gezin ondersteunen bij behalen doelen én werken aan vermogen gebruik maken eigen
ontdekte capaciteiten, vaardigheden en benutten van hulpbronnen uit sociale netwerk
Continueringsopdracht: ouders stimuleren meer te doen van wat al werkt
, - Co-expertrelatie: werkbare doelen kunnen formuleren en inzetten krachten en hulpbronnen
om doelen te realiseren
Hulpverlener: cliënt ondersteunen eigen oplossingen te construeren en uit te breiden
Vaardigheden: complimenten, exploreren van uitzonderingen, sociaal netwerk
Netwerkgerichte gespreksvoering: voortdurend bewust van sociale netwerk van cliënt -> vragen
stellen over betrokkenheid van netwerk -> hulpmiddelen om samen netwerkanalyse op te stellen:
- Vierkolommenmodel: huidige situatie, gewenste situatie, krachten en uitzonderingen,
netwerk -> eronder de eerst volgende stap vermelden (figuur 3.1 blz. 87)
- Narratieve en oplossingsgerichte genogram: grafische weergave van aantal generaties ->
doel: compleet beeld familie, analyse van verhouding tussen generaties en aard van
verhoudingen -> vragen gericht op zoeken naar hulpbronnen
- Netwerkschema en netwerklijst: netwerkanalyse om netwerk visualiseren -> doel: steun van
sociale netwerk mobiliseren en vergroten, buiten directe familie om -> drie stappen:
1. Introductie: aanleiding, doel en werkwijze bespreken
2. Netwerkschema en netwerklijst invullen: netwerk per leefgebied in kaart brengen
3. Beperking van netwerkanalyse
- Levenslijn: belangrijke personen aan specifieke gebeurtenissen koppelen -> doel: personen
zoeken die in verleden belangrijk waren en die in toekomst belangrijke rol kunnen spelen
- Netwerkverkenning met kinderen: tekenen, duplo, SocioCards: kinderen leggen kaarten neer
die belangrijke personen vertegenwoordigen en kaartjes met gespreksthema’s
Analyse professionele netwerk -> op welke wijze zij bijdragen aan vorming en uitvoering gezinsplan
Samenwerken in team rond gezin -> doel: empowerment van gezin -> gedeelde verantwoordelijkheid
en individuele aansprakelijkheid -> maatwerk -> gezin centraal
Gezinsplan: beknopte beschrijving van doelen van gezin en wie, uit sociale en professionele netwerk,
welk aandeel gaat hebben in behalen van doelen -> vier onderdelen:
- Gezinsdoelen: gegevens gezin en doelen
- Betrokkenen: gegevens sociale netwerk, zorgcoördinator, afsprakenlijst
Community based: individuele of gezinshulp altijd gekoppeld aan versterken en benutten van
netwerk van personen en instanties waarin gezin hulp kan ontlenen
- Evaluatie: kernpunten uit evaluatie
- Vervolgafspraken: vervolgstappen a.h.v. oorspronkelijke en nieuw geformuleerde doelen
Rondetafelbijeenkomst: overleg waarbij team van personen uit netwerk en betrokken zorg- en
dienstverleners en gezin live overleggen over afspraken en voortgang rond gezinsplan -> agenda:
1. Doel en werkwijze
2. Voorstelronde: iedereen kan zijn bijdrage aan het realiseren van doel aangeven
3. Vragen/ zorgen bespreken
4. Time-out: overleg zonder professionals -> bespreken wat doet netwerk en wat professional
5. Invullen afsprakenlijst: per doel wie eraan bijdraagt, wat bijdrage inhoudt en wanneer
6. Afsluiting met afspraken
Bilateraal overleg: coördinator en gezin gaan afzonderlijk met belangrijkste personen om tafel zitten
om onderdeel van plan te bespreken wat voor die persoon relevant is -> niet grote groep door angst
Digitale communicatie: digitaal platform van gezin -> gezinsplannen, afspraken, informatie plaatsen
Cyclus: proces van doelen opstellen, afspraken maken, plannen uitvoeren, evalueren, bijstellen
