Biologie samenvatting Thema 1 verbranding en ademhaling
Boek: BVJ 2 VWO/Gymnasium, Boek A
1 Stofwisseling
In de groene delen van de plant (waar de bladgroenkorrels zitten) vindt verbranding plaats
als het licht is. De bladgroenkorrels gebruiken energie uit zonlicht om koolstofdioxide en
water om te zetten in glucose. Glucose bevat veel energie
water + koolstofdioxide + energie glucose + zuurstof
In alle organismen vindt stofwisseling plaats. Dat zorgt ervoor dat je kan bewegen, dat je
warm blijft en dat je lichaam kan groeien en herstellen. Dit proces is nodig om in leven te
blijven.
Bladgroenkorrels slaan de energie uit zonlicht op in glucose. De energierijke glucose wordt
daarna afgevoerd naar de andere delen van de plant. Cellen gebruiken glucose als
energiebron. Door de glucose af te breken komt de opgeslagen energie vrij. Die energie kan
de cel gebruiken om andere stoffen te maken. Zo kan een plant groeien en nieuwe delen
maken.
De afbraak van glucose gebeurt in mitochondriën. Dit zijn celorganellen die voorkomen in
plantaardige en dierlijke cellen. Cellen die veel energie nodig hebben, bijvoorbeeld
spiercellen, bevatten veel mitochondriën.
2 Verbranding
In je lichaam wordt glucose afgebroken om energie vrij te maken. Alle organen hebben
energie nodig. Je hebt het nodig om te bewegen en om je temperatuur op peil te houden.
De afbraak van glucose in cellen noem je verbranding. Daarvoor is brandstof nodig. Glucose
is de brandstof. Verbranding is dag en nacht bezig in elke cel, anders gaat een cel dood. Dat
geld voor alle levende cellen van organismen. Bij verbranding komt energie vrij, die nodig is
voor alle processen in een cel.
Voor verbranding is ook zuurstof nodig. Zuurstof is nodig om glucose om te zetten in
koolstofdioxide en water. Daarbij komt energie vrij.
Glucose + zuurstof water + koolstofdioxide + energie
De energie die vrijkomt, wordt omgezet in beweging en warmte. Hoe groter de lichamelijke
inspanning, hoe meer verbranding er plaatsvindt. Je hart en longen werken dan harder om
ervoor te zorgen dat de cellen voldoende brandstof en zuurstof krijgen, en om de
afvalstoffen, water en koolstofdioxide af te voeren uit de cellen.
Warmbloedige dieren houden hun lichaamstemperatuur altijd even hoog. Bij andere dieren
is de lichaamstemperatuur ongeveer gelijk aan de omgeving, dat worden koudbloedige
dieren genoemd. Alleen vogels en zoogdieren zijn warmbloedig.
, De verbranding in cellen is afhankelijk van de temperatuur. Hoe hoger de
lichaamstemperatuur hoe meer verbranding er plaatsvindt. Als er weinig verbranding is,
komt er ook weinig energie beschikbaar. Daarom zijn koudbloedige dieren bij koud weer niet
erg actief.
Veel koudbloedige dieren houden een winterslaap. Dan daalt hun lichaamstemperatuur en
vertraagt hun stofwisseling. Daardoor hebben ze maar heel weinig energie en zuurstof
nodig. Sommige reptielen halen geen adem tijdens hun winterslaap.
Bij warmbloedige dieren vindt voortdurend veel verbranding plaats, waar veel energie bij
vrijkomt. Daarom zijn vogels en zoogdieren ook in de winter actief. In de winter is er meer
voedsel nodig om hun lichaamstemperatuur op peil te houden, daarvoor hebben ze veel
energie nodig en dus nog meer voedsel.
Warmbloedige dieren hebben isolatie voor het constant houden van hun
lichaamstemperatuur. Zoogdieren hebben een vetlaag en een dikke vacht van haren en
vogels hebben een dikke vetlaag en een dik verenpak. Vogels trekken ’s winters weg naar
warmere landen. Dat noem je de trek of vogeltrek. Walvissen trekken in de herfst naar
warmere wateren. Egels en vleermuizen houden een winterslaap. Dan daalt de temperatuur
en hebben ze een lagere energiebehoefte.
3 Het ademhalingsstelsel
Bij een inademing gaat lucht via de
neusholte of mondholte naar de
keelholte. Dan stroomt het langs het
strottenhoofd de luchtpijp in. De
luchtpijp vertakt in twee bronchiën, en
die vertakken zich weer in
luchtpijptakjes. Onder de longen
bevind zich het middenrif, dat is een
stevig vlies dat de romp verdeeld in de
borstholte en de buikholte. Het
middenrif kan omhoog en omlaag
bewegen.
De meeste mensen ademen door hun neusholte. De neusholte is bedekt met neusslijmvlies,
dit bevat slijm die cellen produceren. Door het slijm blijft de neusholte vochtig, zodat de
ingeademde lucht ook vochtig wordt. Onder het neusslijmvlies lopen veel bloedvaatjes. Dit
bloed verwarmt het neusslijmvlies en dus ook de ingeademde lucht. In de lucht die je
inademt zitten stofdeeltjes en ziekteverwekkers. In de neusholte groeien neusharen die de
grote stofdeeltjes tegenhouden. Ziekteverwekkers en kleine stofdeeltjes blijven plakken aan
het neusslijmvlies. Trilharen verplaatsen het slijm met stofdeeltjes naar de keelholte, waar je
het inslikt.
Boek: BVJ 2 VWO/Gymnasium, Boek A
1 Stofwisseling
In de groene delen van de plant (waar de bladgroenkorrels zitten) vindt verbranding plaats
als het licht is. De bladgroenkorrels gebruiken energie uit zonlicht om koolstofdioxide en
water om te zetten in glucose. Glucose bevat veel energie
water + koolstofdioxide + energie glucose + zuurstof
In alle organismen vindt stofwisseling plaats. Dat zorgt ervoor dat je kan bewegen, dat je
warm blijft en dat je lichaam kan groeien en herstellen. Dit proces is nodig om in leven te
blijven.
Bladgroenkorrels slaan de energie uit zonlicht op in glucose. De energierijke glucose wordt
daarna afgevoerd naar de andere delen van de plant. Cellen gebruiken glucose als
energiebron. Door de glucose af te breken komt de opgeslagen energie vrij. Die energie kan
de cel gebruiken om andere stoffen te maken. Zo kan een plant groeien en nieuwe delen
maken.
De afbraak van glucose gebeurt in mitochondriën. Dit zijn celorganellen die voorkomen in
plantaardige en dierlijke cellen. Cellen die veel energie nodig hebben, bijvoorbeeld
spiercellen, bevatten veel mitochondriën.
2 Verbranding
In je lichaam wordt glucose afgebroken om energie vrij te maken. Alle organen hebben
energie nodig. Je hebt het nodig om te bewegen en om je temperatuur op peil te houden.
De afbraak van glucose in cellen noem je verbranding. Daarvoor is brandstof nodig. Glucose
is de brandstof. Verbranding is dag en nacht bezig in elke cel, anders gaat een cel dood. Dat
geld voor alle levende cellen van organismen. Bij verbranding komt energie vrij, die nodig is
voor alle processen in een cel.
Voor verbranding is ook zuurstof nodig. Zuurstof is nodig om glucose om te zetten in
koolstofdioxide en water. Daarbij komt energie vrij.
Glucose + zuurstof water + koolstofdioxide + energie
De energie die vrijkomt, wordt omgezet in beweging en warmte. Hoe groter de lichamelijke
inspanning, hoe meer verbranding er plaatsvindt. Je hart en longen werken dan harder om
ervoor te zorgen dat de cellen voldoende brandstof en zuurstof krijgen, en om de
afvalstoffen, water en koolstofdioxide af te voeren uit de cellen.
Warmbloedige dieren houden hun lichaamstemperatuur altijd even hoog. Bij andere dieren
is de lichaamstemperatuur ongeveer gelijk aan de omgeving, dat worden koudbloedige
dieren genoemd. Alleen vogels en zoogdieren zijn warmbloedig.
, De verbranding in cellen is afhankelijk van de temperatuur. Hoe hoger de
lichaamstemperatuur hoe meer verbranding er plaatsvindt. Als er weinig verbranding is,
komt er ook weinig energie beschikbaar. Daarom zijn koudbloedige dieren bij koud weer niet
erg actief.
Veel koudbloedige dieren houden een winterslaap. Dan daalt hun lichaamstemperatuur en
vertraagt hun stofwisseling. Daardoor hebben ze maar heel weinig energie en zuurstof
nodig. Sommige reptielen halen geen adem tijdens hun winterslaap.
Bij warmbloedige dieren vindt voortdurend veel verbranding plaats, waar veel energie bij
vrijkomt. Daarom zijn vogels en zoogdieren ook in de winter actief. In de winter is er meer
voedsel nodig om hun lichaamstemperatuur op peil te houden, daarvoor hebben ze veel
energie nodig en dus nog meer voedsel.
Warmbloedige dieren hebben isolatie voor het constant houden van hun
lichaamstemperatuur. Zoogdieren hebben een vetlaag en een dikke vacht van haren en
vogels hebben een dikke vetlaag en een dik verenpak. Vogels trekken ’s winters weg naar
warmere landen. Dat noem je de trek of vogeltrek. Walvissen trekken in de herfst naar
warmere wateren. Egels en vleermuizen houden een winterslaap. Dan daalt de temperatuur
en hebben ze een lagere energiebehoefte.
3 Het ademhalingsstelsel
Bij een inademing gaat lucht via de
neusholte of mondholte naar de
keelholte. Dan stroomt het langs het
strottenhoofd de luchtpijp in. De
luchtpijp vertakt in twee bronchiën, en
die vertakken zich weer in
luchtpijptakjes. Onder de longen
bevind zich het middenrif, dat is een
stevig vlies dat de romp verdeeld in de
borstholte en de buikholte. Het
middenrif kan omhoog en omlaag
bewegen.
De meeste mensen ademen door hun neusholte. De neusholte is bedekt met neusslijmvlies,
dit bevat slijm die cellen produceren. Door het slijm blijft de neusholte vochtig, zodat de
ingeademde lucht ook vochtig wordt. Onder het neusslijmvlies lopen veel bloedvaatjes. Dit
bloed verwarmt het neusslijmvlies en dus ook de ingeademde lucht. In de lucht die je
inademt zitten stofdeeltjes en ziekteverwekkers. In de neusholte groeien neusharen die de
grote stofdeeltjes tegenhouden. Ziekteverwekkers en kleine stofdeeltjes blijven plakken aan
het neusslijmvlies. Trilharen verplaatsen het slijm met stofdeeltjes naar de keelholte, waar je
het inslikt.
