Leerpakket 3 Kerntaak 1 Anatomie, Fysiologie en Pathologie (colleges)

LP2 KT2-C-“Zintuigen I & II”
• weet je wat een sensor is
Onderdelen van het sensorisch systeem;

1. Sensoren / zintuigen; de prikkelontvangers
2. Perifere sensorische zenuwcellen; met afferente axonen die prikkels naar CZS toe geleiden.
3. Sensorische opstijgende banen in CZS
4. Verwerking sensorische informatie in hersenen (o.a. specifieke hersenschorsgebieden)




Sensor (receptor, “ontvanger”) = Cel of zenuwceluiteinde gevoelig voor specifieke
prikkels (specifieke veranderingen in directe omgeving van de sensor)

Opwekking zenuwprikkels vanuit sensor; sensor vertaalt de prikkels in een impuls;
Het afferente neuron ontvangt de impuls en geleid deze naar het
CZS.

• weet je hoe sensoren ingedeeld kunnen worden
Grondtypen van sensoren;

 Gespecialiseerde sensorcel; maakt contact met perifeer sensorische zenuwcel
o Bijvoorbeeld; kegeltjes/staafjes in netvlies, reukcel, smaakcel
 Zintuigcel; met eigen axon
o Bijvoorbeeld; haarcel in evenwichtsorgaan
 Naakt, vrij zenuwvezeluiteinde van perifeer sensorisch neuron
o Bijvoorbeeld; pijnzenuwvezel
 Zenuwvezeluiteinde omgeven gespecialiseerde structuur
o Bijvoorbeeld; kapseltje van lamellen bij het lichaampje van Pacini in de huid voor
registratie van drukveranderingen

Sensoren; indeling naar werkgebied

 Exterosensoren; m.b.t. buitenwereld, animale ZS.
o Liggen aan of nabij het lichaamsoppervlak
 Reuk-, smaak-, (huid)gevoels,- gezichts-, gehoorzintuigen.
 Propriosensoren; m.b.t. houding en beweging, animale ZS.
o Spier-, pees-, gewrichtskapselsenoriek; evenwichtszin
 Interosensoren; m.b.t. interne lichamelijke toestand, bijv bloeddruk, autonome ZS.
o Meestal in de wanden van holle ruimten/organen
 Bijvoorbeeld bloedvaten, spijsverteringskanaal, urineblaas
o Sensoren in hypothalamus
 Bijvoorbeeld registratie osmotische waarde van bloed, kerntempratuur

, Sensoren; indeling van soort prikkel

 Chemosensoren; chemische prikkels
o Bijvoorbeeld; reuk-/smaakstoffen, bloedgassen, pH, osmotische waarde.
 Mechanosensoren; mechanische prikkels
o Bijvoorbeeld; aanraking, druk, trilling, rek, beweging door vloeistofstroming of
houdingsverandering
 Thermosensoren; tempratuur
o Bijvoorbeeld; koude-/warmtesensoren in huid, tempratuursensor in hypothalamus
 Fotosensoren; voor licht
o Bijvoorbeeld; staafjes/kegeltjes in netvlies
 Nocisensoren; voor schade of dreigende schade

• ken je de gemeenschappelijke kenmerken van sensoren
Algemene kenmerken van sensoren;

 Vertaling van informatie over prikkels in opwekking van zenuwimpulsen (verandering in
frequentie)
 Prikkeldrempel; minimale benodigde prikkelsterkte
 Specifieke gevoeligheid voor bepaalde prikkelsoort;
o Lage prikkeldrempel voor de adequate prikkel
 Specifieke zintuigelijke gewaarwording horend bij specifiek sensorisch systeem.
o Bijvoorbeeld; lichtverschijnsel door klap op oog
 Specifiek bereik van sensor voor prikkel
o Bijvoorbeeld; 3 typen kegeltjes met verschillende gevoeligheden binnen het
elektromagnetisch frequentiespectrum van licht.
 Adaptie; aanpassing van de sensorreactie aan de prikkel
o Bij langduriger gelijkblijvende prikkelsterkte verandering in frequentie van de
opgewekte impulsen;
 Negatief; steeds lager, er treedt gewenning op.
 Positief; steeds hoger, bijvoorbeeld; na enige tijd steeds meer kunnen zien
na overgang van licht naar donker.
 Discriminatievermogen om verschillende prikkels te kunnen onderscheiden.
o Bijvoorbeeld; aanrakingen op verschillende huidplaatsen, verschillende
geluidssterktes/-hoogtes.