PSYCHOLOGY– LECTURES
------------------------------------------------------------
Minor Medische Psychologie
College 1 – 31.08.2020: Introductiecollege
Modellen in de medische psychologie
Bio-psycho-sociale model: ziekte is het gevolg van verstoring in biologisch, psychologisch en/ of sociaal
functioneren. Maar ook: ziekte heeft invloed op zowel het biologisch, psychologisch als sociaal functioneren.
Ziekte is een verstoring in een van deze domeinen en heeft ook invloed op deze domeinen.
Stress-coping model (Lazarus & Folkman): het
gaat om een subjectief proces: de inschatting
(appraisal) door de persoon van de eisen die
de situatie stelt (stressor) en de inschatting
van de mogelijkheden die hij heeft om aan
die eisen tegemoet te komen (coping).
Stress
o Stressvolle situaties: stressoren
o Stressvolle reacties: strain
o Procesbenadering: interactie tussen persoon
en situatie
o Definitie: stress is het resultaat wanneer een
persoon een discrepantie eraart tussen de
eisen die de situatie stelt en de
mogelijkheden die de persoon heeft om aan
die eisen tegemoet te komen.
Coping
o Primary appraisal: is deze situatie uitdagend of gevaarlijk?
o Secondary appraisal: kan ik met deze situatie omgaan
Veranderen van de situatie -→ problem-focused coping
Veranderen van de beleving -→ emotion- focused coping
o Andere indeling: actieve VS passieve coping: deze 2 indelingen zijn niet synoniem, al overlappen ze wel deels.
o Effectiviteit: actieve + probleem georiënteerde coping is vaak beter! Minder stress/ beter fysiek functioneren &
beter sociaal functioneren. Passieve + emotie georiënteerde coping is vaak minder effectief. Alleen wanneer
de situatie onveranderbaar is, is emotie georiënteerde coping effectiever.
o Geen enkele copingstrategie is altijd effectief. Effectieve coping is flexibel, afhankelijk van de situatie, tijd en
persoon.
o Coping is altijd reactief. Anticiperen op problemen helpt problemen voorkomen.
o Proactive coping: wat ga je doen bij mogelijke tegenslagen/ problemen/ teleurstellingen/ relapses?
Health Belief Model:
Transtheoretical theory of change:
Theory of Planned Behavior/ Integrated Behavior Model:
Persoonlijkheidmodellen:
Persoonlijkheidskenmerken zijn gerelateerd aan reacties op ziekte:
o Neuroticisme: de neiging om negtief te reageren (voorbeeld: dit overkomt mij altijd/ somber en angstig op de
situatie reageren. Faalangst = hoog op neuroticisme)
o Type A PH: hyperactief, veeleisend, competetief
o Type D PH: negatieve affectiviteit en sociale inhibitie
Interventies
Interventies op basis van stress-coping model
o Primary appraisal: cognitieve interventies, gericht op bedreiging die ervaren wordt in de situatie.
o Secondary appraisal: cognitieve interventies, gericht op controle die ervaren wordt in de situatie.
Emotionele interventies, gericht op acceptatie van de situatie (vb: het veranderen van doelen).
Gedragsionterventies, gericht op veranderen van de situatie.
o Cognitieve interventies (gebaseerd op illness cognitions van Leventhal): aard/ duur/ oorzaak/ gevolgen van
de ziekte + mate waarin de ziekte beïnvloedbaar is.
o Verbeteren van external resources: inschakelen mantelzorg/ verbeteren toegang tot zorg/ veranderen van
leefstijlgewoontes, zodat meer tijd beschikbaar komt.
o Verbeteren internal resources: stimuleren van oefenen, sporten + vergroten emotionele veerkracht.
1
, Interventies op basis van persoonlijkheid
o Verminderen negatieve affectiviteit: spiegelen van negatieve reacties
o Verminderen competitiedrang/ hoge eisen stellen: confronteren met interne consistenties
o Verhogen emotionele expressie: oefenen in uiten van emoties
Interventies in medische psychologie
Geprotocolleerde interventies
Individueel -→ cognitief (leefstijladviezen)/ existentieel (zingeving na kanker)/ psychodynamisch
(acceptatieproblematiek)
Groep -→ cognitief (probleem oplossing)/ existentieel/ psychodynamisch
Niet geprotocolleerde interventies -→ lotgenotencontact
Andere vormen van behandeling -→ lichaamsgerichte therapie/ vaktherapie (dramatherapie/ creatieve therapie)
Aspecten van behandeling
o Biologisch: wat zijn de fysieke grenzen van deze patiënt?
o Psychologisch: welke betekenis heeft de ziekte voor deze patiënt? Tegen welke problemen loopt de patiënt
op?
o Sociaal: welke soicaal netwerk is er voor de patiënt? Welke betekenis heeft de ziekte voor de omgeving van
de patiënt?
College 1 – 02.09.2020: Voorbereiding practicum
Het eerste gesprek
Doel
o Opbouwen van een relatie
o Kennismaking
o Gelijkwaardigheid (is niet gelijkheid -→ hulpverlener en patiënt zijn andere rollen maar jullie zijn wel gelijk)
Informatie verzamelen
o Klachten
o Betekenis (cognities, emoties, gedrag)
Informatie geven (aan het eind van het gesprek: wilt u weten wat ik denk? = beschrijvende diagnostiek)
o Duiding van klachten (verklaringsmodel)
o Behandelmogelijkheden
Relatie opbouwen
o Aanspreekvorm (cliënten met u aanspreken, meneer/mevrouw)
o Empathie (impliciet: ja dat begrijp ik = een afstandelijke manier van reageren VS expliciet: zeggen wat je
snapt -→ waar bent u dan precies bang voor? Dat is ook erg eng)
o Echtheid (menen wat je zegt)
o Interesse (je moet iedereen interessant vinden, iedereen heeft een verhaal en dat verhaal is de moeite waard)
o Hoop bieden (ik kan je helpen)
o Onvoorwaardelijke acceptatie (Rogers) (persoon accepteren, maar niet zijn gedrag)
Informatie verzamelen
o Klachten
o Inbedding in dagelijkse leven
o Betekenis van klachten
o Eerdere hulpverleningservaring
o Therapieverwachting
o Achtergrondinformatie
Gezin van herkomst/ werk, relatie, vrije tijd (eilanden van gezondheid)/ copingstijl/ life-events
Informatie geven
o Inbedding van zorgaanbod (vergoeding, vertrouwelijkheid) -→ BGZ – maximaal 800 minuten = basis & SGZ –
zo lang het nodig is (jaren) = specialistisch
o Verklarende hypothese over klachten (waarom heb jij last van wat er nu speelt – dit is mijn idee van wat er
speelt)
o Behandelaanbod (of niet natuurlijk) (ga je iemand behandelen ja of nee)
o Kosten van de behandeling/ vergoeding door verzekering
Diagnostiek gaandeweg
o Structuur bieden vs ongestructureerd werken
o Veiligheid bieden vs onveiligheid creëren
2
------------------------------------------------------------
Minor Medische Psychologie
College 1 – 31.08.2020: Introductiecollege
Modellen in de medische psychologie
Bio-psycho-sociale model: ziekte is het gevolg van verstoring in biologisch, psychologisch en/ of sociaal
functioneren. Maar ook: ziekte heeft invloed op zowel het biologisch, psychologisch als sociaal functioneren.
Ziekte is een verstoring in een van deze domeinen en heeft ook invloed op deze domeinen.
Stress-coping model (Lazarus & Folkman): het
gaat om een subjectief proces: de inschatting
(appraisal) door de persoon van de eisen die
de situatie stelt (stressor) en de inschatting
van de mogelijkheden die hij heeft om aan
die eisen tegemoet te komen (coping).
Stress
o Stressvolle situaties: stressoren
o Stressvolle reacties: strain
o Procesbenadering: interactie tussen persoon
en situatie
o Definitie: stress is het resultaat wanneer een
persoon een discrepantie eraart tussen de
eisen die de situatie stelt en de
mogelijkheden die de persoon heeft om aan
die eisen tegemoet te komen.
Coping
o Primary appraisal: is deze situatie uitdagend of gevaarlijk?
o Secondary appraisal: kan ik met deze situatie omgaan
Veranderen van de situatie -→ problem-focused coping
Veranderen van de beleving -→ emotion- focused coping
o Andere indeling: actieve VS passieve coping: deze 2 indelingen zijn niet synoniem, al overlappen ze wel deels.
o Effectiviteit: actieve + probleem georiënteerde coping is vaak beter! Minder stress/ beter fysiek functioneren &
beter sociaal functioneren. Passieve + emotie georiënteerde coping is vaak minder effectief. Alleen wanneer
de situatie onveranderbaar is, is emotie georiënteerde coping effectiever.
o Geen enkele copingstrategie is altijd effectief. Effectieve coping is flexibel, afhankelijk van de situatie, tijd en
persoon.
o Coping is altijd reactief. Anticiperen op problemen helpt problemen voorkomen.
o Proactive coping: wat ga je doen bij mogelijke tegenslagen/ problemen/ teleurstellingen/ relapses?
Health Belief Model:
Transtheoretical theory of change:
Theory of Planned Behavior/ Integrated Behavior Model:
Persoonlijkheidmodellen:
Persoonlijkheidskenmerken zijn gerelateerd aan reacties op ziekte:
o Neuroticisme: de neiging om negtief te reageren (voorbeeld: dit overkomt mij altijd/ somber en angstig op de
situatie reageren. Faalangst = hoog op neuroticisme)
o Type A PH: hyperactief, veeleisend, competetief
o Type D PH: negatieve affectiviteit en sociale inhibitie
Interventies
Interventies op basis van stress-coping model
o Primary appraisal: cognitieve interventies, gericht op bedreiging die ervaren wordt in de situatie.
o Secondary appraisal: cognitieve interventies, gericht op controle die ervaren wordt in de situatie.
Emotionele interventies, gericht op acceptatie van de situatie (vb: het veranderen van doelen).
Gedragsionterventies, gericht op veranderen van de situatie.
o Cognitieve interventies (gebaseerd op illness cognitions van Leventhal): aard/ duur/ oorzaak/ gevolgen van
de ziekte + mate waarin de ziekte beïnvloedbaar is.
o Verbeteren van external resources: inschakelen mantelzorg/ verbeteren toegang tot zorg/ veranderen van
leefstijlgewoontes, zodat meer tijd beschikbaar komt.
o Verbeteren internal resources: stimuleren van oefenen, sporten + vergroten emotionele veerkracht.
1
, Interventies op basis van persoonlijkheid
o Verminderen negatieve affectiviteit: spiegelen van negatieve reacties
o Verminderen competitiedrang/ hoge eisen stellen: confronteren met interne consistenties
o Verhogen emotionele expressie: oefenen in uiten van emoties
Interventies in medische psychologie
Geprotocolleerde interventies
Individueel -→ cognitief (leefstijladviezen)/ existentieel (zingeving na kanker)/ psychodynamisch
(acceptatieproblematiek)
Groep -→ cognitief (probleem oplossing)/ existentieel/ psychodynamisch
Niet geprotocolleerde interventies -→ lotgenotencontact
Andere vormen van behandeling -→ lichaamsgerichte therapie/ vaktherapie (dramatherapie/ creatieve therapie)
Aspecten van behandeling
o Biologisch: wat zijn de fysieke grenzen van deze patiënt?
o Psychologisch: welke betekenis heeft de ziekte voor deze patiënt? Tegen welke problemen loopt de patiënt
op?
o Sociaal: welke soicaal netwerk is er voor de patiënt? Welke betekenis heeft de ziekte voor de omgeving van
de patiënt?
College 1 – 02.09.2020: Voorbereiding practicum
Het eerste gesprek
Doel
o Opbouwen van een relatie
o Kennismaking
o Gelijkwaardigheid (is niet gelijkheid -→ hulpverlener en patiënt zijn andere rollen maar jullie zijn wel gelijk)
Informatie verzamelen
o Klachten
o Betekenis (cognities, emoties, gedrag)
Informatie geven (aan het eind van het gesprek: wilt u weten wat ik denk? = beschrijvende diagnostiek)
o Duiding van klachten (verklaringsmodel)
o Behandelmogelijkheden
Relatie opbouwen
o Aanspreekvorm (cliënten met u aanspreken, meneer/mevrouw)
o Empathie (impliciet: ja dat begrijp ik = een afstandelijke manier van reageren VS expliciet: zeggen wat je
snapt -→ waar bent u dan precies bang voor? Dat is ook erg eng)
o Echtheid (menen wat je zegt)
o Interesse (je moet iedereen interessant vinden, iedereen heeft een verhaal en dat verhaal is de moeite waard)
o Hoop bieden (ik kan je helpen)
o Onvoorwaardelijke acceptatie (Rogers) (persoon accepteren, maar niet zijn gedrag)
Informatie verzamelen
o Klachten
o Inbedding in dagelijkse leven
o Betekenis van klachten
o Eerdere hulpverleningservaring
o Therapieverwachting
o Achtergrondinformatie
Gezin van herkomst/ werk, relatie, vrije tijd (eilanden van gezondheid)/ copingstijl/ life-events
Informatie geven
o Inbedding van zorgaanbod (vergoeding, vertrouwelijkheid) -→ BGZ – maximaal 800 minuten = basis & SGZ –
zo lang het nodig is (jaren) = specialistisch
o Verklarende hypothese over klachten (waarom heb jij last van wat er nu speelt – dit is mijn idee van wat er
speelt)
o Behandelaanbod (of niet natuurlijk) (ga je iemand behandelen ja of nee)
o Kosten van de behandeling/ vergoeding door verzekering
Diagnostiek gaandeweg
o Structuur bieden vs ongestructureerd werken
o Veiligheid bieden vs onveiligheid creëren
2
