Algemene Kunstgeschiedenis
Kunst en Revolutie
Malevitsj en andere Russische kunstenaars begroetten in
1917 de Revolutie met instemming. Er was een korte
periode van erkenning. De avant-garde leek als beweging
serieus genomen te worden. Tot de belangrijkste schilder
behoorden Malevitsj, Marc Chagall en Kandinsky. Maar de
leiders van de meest vooruitstrevende beweging: het
constructivisme, waren de architecten, beeldhouwers en
ontwerpers Vladimir Tatlin en El Lissitzky. Tatlin raakte
geïnspireerd door Picasso’s assemblages en maakte
soortgelijke werken uit alledaagse materialen, helemaal abstract. In 1919
begon hij aan zijn monument voor de Derde Internationale: een
gigantische dubbele, scheve spiraal van vrijstaande steunbalken met
hangende, ronddraaiende zalen op verschillende niveaus. Het bouwwerk
zou meer dan 500 meter hoog worden maar het ontwerp is nooit
uitgevoerd. Wel werd het ontwerp het symbool van het revolutionaire
modernisme en de constructivistische geest van utilitaristische eenvoud
en eerbied voor de logica van het materiaal.
De constructivistische ideologie was anti-esthetisch en weerspiegelde de
stelling van Marx dat de productiewijze van het materiële bestaan
bepalend is voor het sociale, politieke en intellectuele leven. Haar
doelstellingen waren in de eerste plaats maatschappelijk, utilitaristisch en
materialistisch.
Het bekendste constructivistische werk van Lissitzky, zijn
project voor een Lenin-tribune uit 1920, is ook nooit
uitgevoerd. Maar zijn schilderijen ‘Prouns’ (‘voor de nieuwe
kunst’) zijn architectonisch en drukken zijn visie volledig
uit. Hij omschreef een Proun als een ‘station om over te
stappen van architectuur op schilderkunst’ en het lijken
dan ook isometrische projecties en abstracte composities.
De afgebeelde Proun is in zijn koele precisie (als van een
technische tekening) kenmerkend voor de machine-esthetiek van het
constructivisme. Het subtiele spel van gewicht, evenwicht en intervallen is
bij uitstek architectonisch.
De constructivistische fantasie was echter van korte duur. Na de invoering
van Lenins Nieuwe Economische Politiek in 1921 rezen ernstige twijfels
aan het nut van de beweging en een aantal groepsleden haastte zich
Rusland te verlaten. Lissitzky vertrok naar Duitsland en vooral door hem
bereikten de constructivistische ideeën het Westen.
Aleksandr Michailovitsj Rodtsjenko, die nauw samenwerkte met Lissitzky
en Tatlin, bleef in Rusland. Hij werd een meester van de fotomontage en
hij was ervan overtuigd dat de kunst de rol van katalysator voor
maatschappelijke verandering diende te vervullen, maar al spoedig ging
Kunst en Revolutie
Malevitsj en andere Russische kunstenaars begroetten in
1917 de Revolutie met instemming. Er was een korte
periode van erkenning. De avant-garde leek als beweging
serieus genomen te worden. Tot de belangrijkste schilder
behoorden Malevitsj, Marc Chagall en Kandinsky. Maar de
leiders van de meest vooruitstrevende beweging: het
constructivisme, waren de architecten, beeldhouwers en
ontwerpers Vladimir Tatlin en El Lissitzky. Tatlin raakte
geïnspireerd door Picasso’s assemblages en maakte
soortgelijke werken uit alledaagse materialen, helemaal abstract. In 1919
begon hij aan zijn monument voor de Derde Internationale: een
gigantische dubbele, scheve spiraal van vrijstaande steunbalken met
hangende, ronddraaiende zalen op verschillende niveaus. Het bouwwerk
zou meer dan 500 meter hoog worden maar het ontwerp is nooit
uitgevoerd. Wel werd het ontwerp het symbool van het revolutionaire
modernisme en de constructivistische geest van utilitaristische eenvoud
en eerbied voor de logica van het materiaal.
De constructivistische ideologie was anti-esthetisch en weerspiegelde de
stelling van Marx dat de productiewijze van het materiële bestaan
bepalend is voor het sociale, politieke en intellectuele leven. Haar
doelstellingen waren in de eerste plaats maatschappelijk, utilitaristisch en
materialistisch.
Het bekendste constructivistische werk van Lissitzky, zijn
project voor een Lenin-tribune uit 1920, is ook nooit
uitgevoerd. Maar zijn schilderijen ‘Prouns’ (‘voor de nieuwe
kunst’) zijn architectonisch en drukken zijn visie volledig
uit. Hij omschreef een Proun als een ‘station om over te
stappen van architectuur op schilderkunst’ en het lijken
dan ook isometrische projecties en abstracte composities.
De afgebeelde Proun is in zijn koele precisie (als van een
technische tekening) kenmerkend voor de machine-esthetiek van het
constructivisme. Het subtiele spel van gewicht, evenwicht en intervallen is
bij uitstek architectonisch.
De constructivistische fantasie was echter van korte duur. Na de invoering
van Lenins Nieuwe Economische Politiek in 1921 rezen ernstige twijfels
aan het nut van de beweging en een aantal groepsleden haastte zich
Rusland te verlaten. Lissitzky vertrok naar Duitsland en vooral door hem
bereikten de constructivistische ideeën het Westen.
Aleksandr Michailovitsj Rodtsjenko, die nauw samenwerkte met Lissitzky
en Tatlin, bleef in Rusland. Hij werd een meester van de fotomontage en
hij was ervan overtuigd dat de kunst de rol van katalysator voor
maatschappelijke verandering diende te vervullen, maar al spoedig ging
