Pedagogiek Samenwerkend
leren
Inhoud
Hoofdstuk 1............................................................................................................ 1
Hoofdstuk 2............................................................................................................ 2
Hoofdstuk 3............................................................................................................ 3
Hoofdstuk 4............................................................................................................ 4
Hoofdstuk 5............................................................................................................ 6
Hoofdstuk 6............................................................................................................ 7
Hoofdstuk 1
Vijf argumenten voor samenwerkend leren:
1. Klassenorganisatie en de handen vrij
2. Actief lerende leerlingen
3. Ontwikkeling van het leren van leerlingen
4. Ontwikkeling van het zelfstandig leren ven leerlingen
5. Maatschappelijke argumenten
Voor leerlingen betekent samenwerkend leren dat ze:
- Actief bezig zijn met hun leren in samenwerking met medeleerlingen.
- Door hardop te verwoorden meer inzicht krijgen in hun eigen denken,
waardoor de leerstof beter beklijft.
- Verantwoordelijkheid kunnen nemen voor steeds meer onderdelen van hun
leerproces.
- Leren hoe ze met anderen moeten omgaan, rekening houden, luisteren en
samen plannen.
- Een grotere variatie op een lesdag meemaken.
Voor een docent betekent samenwerkend leren dat hij:
- Gericht hulp kan bieden doordat hij zijn handen meer vrij heeft.
- Meer zicht heeft op het leren en denken van leerlingen.
- Een grotere variatie aan rollen krijgt in de klas en dus meer tijd en
gelegenheid heeft voor begeleiding.
- De mogelijkheid heeft het leren steeds meer aan de leerlingen zelf over te
laten.
- Een minder centrale positie in de klas inneemt zonder verlies van
eindverantwoordelijkheid.
Hoofdstuk 2
Vijf sleutelbegrippen bij het samenwerkend leren. in de vorm van adviezen aan
docenten:
, 1. Positieve wederzijdes afhankelijkheid: Leerlingen hebben elkaar nodig
bij het doen van samenwerkingsopdrachten. De docent formuleert de
opdracht zo dat leerlingen elkaar nodig hebben voor een goed resultaat.
De docent kan daarbij gebruikmaken van de structuur van samenwerkend
leren, van het formuleren van het doel, door het omschrijven van rollen of
door het uitdelen van specifiek materiaal of door het belonen van de groep
als geheel (positieve wederzijdse afhankelijkheid) .
2. Individuele aanspreekbaarheid: de docent of andere leerlingen kunnen
iedere leerling aanspreken op zowel de eigen inbreng in de groep als op
het eindresultaat van de groep. De docent maakt elk groepslid
aanspreekbaar op zijn eigen inbreng in de groep en op het gehele
groepsresultaat. Dat vraagt van de docent gerichte acties (individuele
aanspreekbaarheid).
3. Directe interactie: De leerlingen moeten direct tegenover elkaar zitten,
opstelling van hoogbelang. De docent zorgt ervoor dat de inhoud van de
opdracht uitnodigt tot interactie en dat de tafelopstelling bevorderlijk is
voor die interactie (directe interactie).
4. Sociale vaardigheden: voor samenwerken zijn sociale vaardigheden
nodig zoals: elkaar leren kennen en elkaar vertrouwen, helder en duidelijk
communiceren en luisteren, elkaar accepteren en ondersteunen,
problemen effectief oplossen. De docent besteedt er aandacht aan dat
leerlingen op sociale vaardigheiden ontwikkelen die voor het doen van de
opdracht noodzakelijk zijn. Voor opdrachten die hogere-orde leren vereisen
of langer duren is dat meer noodzakelijk dan voor lagerere-ordeleren of
opdrachten die korter duren (ontwikkelen sociale vaardigheiden).
5. Aandacht voor het groepsproces: De wijze waarop de groep samen
heeft geleerd. De docent zorgt ervoor dat het samenwerkend leren niet
alleen regelmatig op de inhoud wordt nabesproken, maar ook op de wijze
van samenwerking. Dat blijkt met name belangrijk wanneer docenten
willen dat leerlingen zelfstandiger samen leren (aandacht voor het
groepsproces).
Hoofdstuk 3
- De docent spreekt samen met de leerlingen basisregels voor
samenwerkend leren af.
- Docenten kunnen bij het groeperen rekening houden met een aantal
vuistregels. Een daarvan is dat kleine groepen functioneel zijn bij weinig
ervaring, makkelijke taken, veel materiaal en weinig tijd. En dat grotere
, groepen functioneel zijn bij veel ervaring, moeilijkere taken, meer tijd en
weinig materiaal.
- Docenten hebben drie mogelijkheden om groepen samen te stellen:
1. Informele groepen: Kan snelle samenwerking gevormd worden. Er
wordt gewerkt aan positieve wederzijdse afhankelijkheid, individuele
aanspreekbaarheid en directe interactie.
2. Taakgroepen: Samenwerking voor langere tijd.
3. Vaste groepen: samenwerkend leren als sturend principe,
leerlingen leren samen te leren ontwikkelen.
- En ze kunnen deze groepen heterogeen of homogeen samenstellen.
- Heterogeen: Bewust zorgen voor verschillen in de groep. Vaak door
docent samengesteld.
- Homogeen: Leerlingen met een identiek kenmerk bij elkaar plaatsen. Dit
gebeurt ook vaak als je ze zelf laat kiezen.
- Docenten kunnen door taak- en rolverdelingen toe te wijzen aan leerlingen
het samenwerkend leren ondersteunen. Wanneer dat functioneel en helder
gebeurt kunnen leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor
het samen leren. De docent heeft dan een deel van de
verantwoordelijkheid voor het leren met bijbehorende middelen
gedelegeerd aan de leerlingen en heeft zelf daarmee meer de handen vrij.
- Docenten zouden een lokaalindeling voor samenwerkende leerlingen
vooraf moeten uitproberen. Deze lokaalindeling dient functioneel te zijn
voor het samenwerkend leren en de overgang naar andere opstellingen
voor samenwerkend leren zou de docent met de leerlingen ‘los’ moeten
oefenen.
Hoofdstuk 4
Vijf elementaire samenwerkingsstructuren met adviezen voor docenten:
1. Check in duo’s. Gaat als volgt.
1. Individueel: de docent zorgt ervoor dat elke leerling eert individueel
aan de opdracht werkt. Dit kan dus ook huiswerk zijn. Er vindt pas
uitwisseling plaats als de twee leerlingen van een duo de opdrachten
voor zichzelf afhebben.
2. Check in duo’s: elke leerling vergelijkt de eigen uitkomsten met die
van een andere leerling. Hierbij proberen de leerlingen het eens te
leren
Inhoud
Hoofdstuk 1............................................................................................................ 1
Hoofdstuk 2............................................................................................................ 2
Hoofdstuk 3............................................................................................................ 3
Hoofdstuk 4............................................................................................................ 4
Hoofdstuk 5............................................................................................................ 6
Hoofdstuk 6............................................................................................................ 7
Hoofdstuk 1
Vijf argumenten voor samenwerkend leren:
1. Klassenorganisatie en de handen vrij
2. Actief lerende leerlingen
3. Ontwikkeling van het leren van leerlingen
4. Ontwikkeling van het zelfstandig leren ven leerlingen
5. Maatschappelijke argumenten
Voor leerlingen betekent samenwerkend leren dat ze:
- Actief bezig zijn met hun leren in samenwerking met medeleerlingen.
- Door hardop te verwoorden meer inzicht krijgen in hun eigen denken,
waardoor de leerstof beter beklijft.
- Verantwoordelijkheid kunnen nemen voor steeds meer onderdelen van hun
leerproces.
- Leren hoe ze met anderen moeten omgaan, rekening houden, luisteren en
samen plannen.
- Een grotere variatie op een lesdag meemaken.
Voor een docent betekent samenwerkend leren dat hij:
- Gericht hulp kan bieden doordat hij zijn handen meer vrij heeft.
- Meer zicht heeft op het leren en denken van leerlingen.
- Een grotere variatie aan rollen krijgt in de klas en dus meer tijd en
gelegenheid heeft voor begeleiding.
- De mogelijkheid heeft het leren steeds meer aan de leerlingen zelf over te
laten.
- Een minder centrale positie in de klas inneemt zonder verlies van
eindverantwoordelijkheid.
Hoofdstuk 2
Vijf sleutelbegrippen bij het samenwerkend leren. in de vorm van adviezen aan
docenten:
, 1. Positieve wederzijdes afhankelijkheid: Leerlingen hebben elkaar nodig
bij het doen van samenwerkingsopdrachten. De docent formuleert de
opdracht zo dat leerlingen elkaar nodig hebben voor een goed resultaat.
De docent kan daarbij gebruikmaken van de structuur van samenwerkend
leren, van het formuleren van het doel, door het omschrijven van rollen of
door het uitdelen van specifiek materiaal of door het belonen van de groep
als geheel (positieve wederzijdse afhankelijkheid) .
2. Individuele aanspreekbaarheid: de docent of andere leerlingen kunnen
iedere leerling aanspreken op zowel de eigen inbreng in de groep als op
het eindresultaat van de groep. De docent maakt elk groepslid
aanspreekbaar op zijn eigen inbreng in de groep en op het gehele
groepsresultaat. Dat vraagt van de docent gerichte acties (individuele
aanspreekbaarheid).
3. Directe interactie: De leerlingen moeten direct tegenover elkaar zitten,
opstelling van hoogbelang. De docent zorgt ervoor dat de inhoud van de
opdracht uitnodigt tot interactie en dat de tafelopstelling bevorderlijk is
voor die interactie (directe interactie).
4. Sociale vaardigheden: voor samenwerken zijn sociale vaardigheden
nodig zoals: elkaar leren kennen en elkaar vertrouwen, helder en duidelijk
communiceren en luisteren, elkaar accepteren en ondersteunen,
problemen effectief oplossen. De docent besteedt er aandacht aan dat
leerlingen op sociale vaardigheiden ontwikkelen die voor het doen van de
opdracht noodzakelijk zijn. Voor opdrachten die hogere-orde leren vereisen
of langer duren is dat meer noodzakelijk dan voor lagerere-ordeleren of
opdrachten die korter duren (ontwikkelen sociale vaardigheiden).
5. Aandacht voor het groepsproces: De wijze waarop de groep samen
heeft geleerd. De docent zorgt ervoor dat het samenwerkend leren niet
alleen regelmatig op de inhoud wordt nabesproken, maar ook op de wijze
van samenwerking. Dat blijkt met name belangrijk wanneer docenten
willen dat leerlingen zelfstandiger samen leren (aandacht voor het
groepsproces).
Hoofdstuk 3
- De docent spreekt samen met de leerlingen basisregels voor
samenwerkend leren af.
- Docenten kunnen bij het groeperen rekening houden met een aantal
vuistregels. Een daarvan is dat kleine groepen functioneel zijn bij weinig
ervaring, makkelijke taken, veel materiaal en weinig tijd. En dat grotere
, groepen functioneel zijn bij veel ervaring, moeilijkere taken, meer tijd en
weinig materiaal.
- Docenten hebben drie mogelijkheden om groepen samen te stellen:
1. Informele groepen: Kan snelle samenwerking gevormd worden. Er
wordt gewerkt aan positieve wederzijdse afhankelijkheid, individuele
aanspreekbaarheid en directe interactie.
2. Taakgroepen: Samenwerking voor langere tijd.
3. Vaste groepen: samenwerkend leren als sturend principe,
leerlingen leren samen te leren ontwikkelen.
- En ze kunnen deze groepen heterogeen of homogeen samenstellen.
- Heterogeen: Bewust zorgen voor verschillen in de groep. Vaak door
docent samengesteld.
- Homogeen: Leerlingen met een identiek kenmerk bij elkaar plaatsen. Dit
gebeurt ook vaak als je ze zelf laat kiezen.
- Docenten kunnen door taak- en rolverdelingen toe te wijzen aan leerlingen
het samenwerkend leren ondersteunen. Wanneer dat functioneel en helder
gebeurt kunnen leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid nemen voor
het samen leren. De docent heeft dan een deel van de
verantwoordelijkheid voor het leren met bijbehorende middelen
gedelegeerd aan de leerlingen en heeft zelf daarmee meer de handen vrij.
- Docenten zouden een lokaalindeling voor samenwerkende leerlingen
vooraf moeten uitproberen. Deze lokaalindeling dient functioneel te zijn
voor het samenwerkend leren en de overgang naar andere opstellingen
voor samenwerkend leren zou de docent met de leerlingen ‘los’ moeten
oefenen.
Hoofdstuk 4
Vijf elementaire samenwerkingsstructuren met adviezen voor docenten:
1. Check in duo’s. Gaat als volgt.
1. Individueel: de docent zorgt ervoor dat elke leerling eert individueel
aan de opdracht werkt. Dit kan dus ook huiswerk zijn. Er vindt pas
uitwisseling plaats als de twee leerlingen van een duo de opdrachten
voor zichzelf afhebben.
2. Check in duo’s: elke leerling vergelijkt de eigen uitkomsten met die
van een andere leerling. Hierbij proberen de leerlingen het eens te
