Literatuur in zicht samenvatting H6-8

Samenvatting Hoofdstuk 6, 7, 8 | Marja van der
Wind | 6V2
6.1 [Algemeen]
Kernbegrippen
Interbellum = periode tussen Eerste en Tweede Wereldoorlog (1918-1940).
Historische avant-garde = jonge kunstenaars die met nieuwe vormen experimenteren
in literatuur (en andere kunstvormen). [-ismen]
Modernisme = culturele beweging die in verzet komt tegen de traditionele opvattingen
en vormen van de literatuur. [niet-ismen]
Vitalisme = Stroming waarbij het verlangen naar een intens leven wordt uitgedrukt.
Levensdrift, de drang om intens, vurig en gevaarlijk te leven.
Nihilisme = We kennen alleen deze wereld en daarbuiten is niets. Niets is definitief
waar. (nihil = niets)
Typografie = vorm van visuele poëzie, vooral binnen het futurisme en het dadaïsme.
Het woord wordt bevrijd van zijn lineaire volgorde, zijn traditionele typografie en de
klassieke bladspiegel. Woorden worden aantoonbaar gemaakt door ze in verschillende
lettertypen, lettergroottes en letterstijlen op een pagina te zetten.
Stream of consciousness = verhalen zijn een weergave van een ononderbroken
stroom van ideeën, gevoelens, observaties en herinneringen, en hebben geen
conventioneel plot.
Manifest = openbare verklaring van een individuele of collectieve auteurspoëtica in de
vorm van een soort programma.
Nieuwe zakelijkheid = proza waarin de nadruk ligt op strakke vormgeving, zakelijke
weergave van feiten en handelingen, met weglating van veel omschrijvende
formuleringen die voor de sfeertekening gebruikt worden.
Vorm of vent = discussie die in het interbellum in Nederland werd gevoerd over het
belang van hetzij het literaire werk als autonoom organisme (vorm), hetzij de inzet van de
persoonlijkheid van de schrijver (vent)

Leerdoelen
 Hoe zijn nieuwe stromingen in de literatuur ontstaan?
Uit onvrede over de bestaande literatuur en als reactie op historische gebeurtenissen of
veranderingen in de maatschappij.
 Waarom zijn de nieuwe stromingen een reactie op de 1ste Wereldoorlog?
Na de 1ste Wereldoorlog heerste 1 gedachte: onze cultuur is op sterven na dood en het is
onvermijdelijk dat we opnieuw beginnen. [en: wat is waarheid?]
 Wat zijn de belangrijkste ideeën van Friedrich Nietzsche?
- Westerse cultuur gaat onder aan zwakte; [schuld van Christendom en
Humanisme: mens = slaaf.]
- God is dood;
- Vitalisme;
- Nihilisme.
 Wat houdt de leer van Sigmund Freud in?
- Bewuste wordt gestuurd door onbewuste krachten;
- Problemen met o.a. gevoel ontstaan in kindertijd;
- Dromen geven info over wat er in een mens omgaat;
- Seksualiteit uit de taboe.
 Wat is avant-gardistische literatuur en wat is modernistische literatuur?
- Avant-gardistische literatuur: Gaat om ontstaansproces i.p.v. werkelijkheid
getrouw weergeven en individuele expressie.
De dichter stuurt het gedicht maar het gedicht stuurt evengoed de dichter.
Taalregels niet belangrijk het gaat om essentie. Moderne onderwerpskeuze.
[niet-werkelijkheid; poëzie]

, - Modernistische literatuur: Vooral proza. Twijfel en onzekerheid. Roman is
nooit af want de werkelijkheid kan niet compleet worden beschreven  geen
chronologische volgorde, open einde, bijzonder begin. [werkelijkheid; proza]
 Wat betekent verzuiling?
Alle activiteiten in het dagelijks leven van werk, school, sport, politiek en
vrijetijdsbesteding worden bepaald door de groep of zuil waartoe iemand behoort.
 Wat houdt de discussie rond vorm of vent in?
Een krachtig persoonlijkheid moet te zien zijn in het verhaal volgens het Forum. Ware
vent: dichter met persoonlijke visie op het menselijk bestaan.
 Hoe verhouden beeldende kunst en literatuur zich tot elkaar in het interbellum?
Ze hebben beide een zo eenvoudig mogelijke vorm.
 Wat is een streekroman?
Traditioneel. Realistisch. Auctoriaal. Vaak aandacht aan sociaaleconomische problemen.
Kritiek van Forum op dit is dat het traditioneel is en karakters niet goed afwerkt.
 Wat is de positie van de christelijke literatuur in het interbellum?
Komt apart te staan door verzuiling. Abraham Kuyper is belangrijk. Volgens hem heeft
een christen de plicht en roeping deel te nemen aan de cultuur en deze te beïnvloeden.

Samenvatting
Nietzsche: “Christenen en humanisme zijn de schuld van de ondergang. Naastenliefde,
gehoorzaamheid en dienstbaarheid maakt de mens tot slaaf.”
Christelijke moraal moet veranderd worden in een heersersmoraal (= streven naar macht
en heerschappij, vrijheid en zelfverwerkelijking)
Ubermens moet zich door niets laten binden. (nihilisme)

6.2 [Expressionisme]
Kernbegrippen
Expressionisme = de auteur probeert zijn gevoelens, zijn ervaringen, voor de lezer uit
te drukken. Belangrijk kenmerk: het vrije vers.
Dadaïsme = ontstaan uit verzet tegen de burgerlijke waarden en hun esthetische
opvattingen en tegen de maatschappelijke orde. Het gaat om artistieke vrijheid.
Poète maudit = een dichter met zulk onaangepast gedrag dat hij niet thuishoort in de
normale (burger)maatschappij. Drankmisbruik, zondig leven en een ongezonde leefstijl
worden ook verwoord in zijn poëzie.
Geëngageerde kunst = kunst van een dichter die zich betrokken voelt bij de
maatschappelijke problemen van zijn tijd en dit verwoordt in zijn werk.
Significatieve poëzie = poëzie vanuit de gedachte dat de betekenis van woorden
scherpomlijnd is en de opbouw en voorgang logisch zijn. Een gedicht is een gedachten-
geheel.
Musische poëzie = poëzie waarin klank en ritme, muzikaliteit en beweging
overheersen. Een musisch gedicht wekt een sfeer of gevoel op.
Poésie pure = poëzie waarbij de nadruk vooral ligt op het muzikale en magische
karakter van poëzie.

Leerdoelen
 Wat het expressionisme inhoudt.
- Het expressionisme is een stroming binnen de avant-garde die een duidelijke
reactie is op de Eerste Wereldoorlog.
- Het is een reactie op het impressionisme, waarin het nauwkeurig weergeven
van de werkelijkheid belangrijk is en de vorm. Na de oorlog gaat het om het
algemene levensgevoel in de maatschappij.
- Auteurs willen geen vaste vormen en taalregels meer, maar de essentie van
taal.