Ruimtelijke transformaties aantekeningen
Hoorcollege 1:
Cursusinhoud
1. Ruimtelijke transformaties door de jaren heen beschrijven en verklaren
2. Driving forces achter ruimtelijke transformaties herkennen en begrijpen
3. Vervlechting van, en wisselwerking tussen, verschillende sectorale ruimtelijke transformaties
herkennen en begrijpen
RT-model
Theorie: een samenhangend geheeld van ideeën over hoe/waarom een deel van de werkelijkheid in
elkaar zit, werkt, ontstaan is, etc.
Model: een vereenvoudigde weergave van een (deel van) een theorie
RT model: vereenvoudigde ‘theorie’ om complexiteit van ruimtelijke transformaties te beschrijven,
te begrijpen en te verklaren
RTs zijn gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen (MO) die leiden tot problemen waarvoor
oplossingen worden bedacht die men vervolgens uitwerkt tot een heldere visie op de aanpak van de
problematiek. Een ruimtelijke transformatie is dan de realisatie van zo’n visie.
Ruimtelijke transformaties zijn structurele veranderingen in het gebruik van de ruimte.
Structureel: relatief grootschalige, ingrijpende veranderingen, die leiden tot nieuwe patronen van
grondgebruik, met een zeker duurzaam karakter.
,Het RT-model is dynamisch in tijd: Toen- nu – straks
Onderdelen van RT-model:
- Maatschappelijke ontwikkelingen (MO)
o Bredere economische, politieke, sociaal-culturele of demografische trends, vaak
extern/niet beïnvloedbaar en dus onontkoombaar, soms gevolg van eerder beleid
(bv. Vergrijzing)
- Problemen
o Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook
bijdragen aan MO
o Kunnen leiden tot ongewenste RT’s, maar RT’s kunnen ook weer leiden tot nieuwe
problemne
- Oplossingen
o Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook
bijdragen aan MO
- (Beleids)visie
o Iedereen kan visie hebben (burgers, overheid)
o In RT-model staat visie voor beleidsvisie
o Meer dominante oplossing voor MO en problemen
- RT’s
o Structurele veranderingen in het ruimtegebruik
Eerste conclusies over RT-model:
- Dynamiek rondom RT’s: ‘toen’ is weer input voor de analyse van RT’s ‘nu’
- Het verklaren van RT’s vergt uitvoerig onderzoek. Soms zijn visies niet duidelijk of niet
gegeven (archiefonderzoek), soms is de ruimtelijke impact van visies niet duidelijk of
verdwenen (veldonderzoek)
- Veel driving forces hangen met elkaar samen (RT-model is juist ontwikkeld om deze
complexiteit inzichtelijk te maken)
- Modellen = vereenvoudigingen van de werkelijkheid
- RTs zijn vaak gevolg van samenspel of juist conflicten tussen verschillende visies; er zijn
meestal verschillende opvattingen over problemen en mogelijke oplossingen daarvoor
- Lang niet alle visies leiden tot een RT (verplaatsing schiphol); soms ontbreken RTs en
veranderen plekken nauwelijks
- Lang niet alle RTs komen voort uit heldere visies
Hoorcollege 2:
Bedrijventerreinen: drie definities:
1. Een terrein van meer dan een hectare bruto dat volgens bestemming bestemd en geschikt is
voor gebruik door handel, nijverheid, commerciële en niet-commerciële dienstverlening en
industrie.
2. Een werklocatie wordt gekenmerkt door een integrale gebiedsgerichte benadering waarin
differentiatie in typen terreinen en functiemenging centraal staan.
3. De productieve wijk zijn woon-werkwijken die vestigingsruimte bieden aan bedrijven die
verenigbaar zijn met stedelijk woonmilieu.
Wonen en werken wil je niet altijd bij elkaar hebben, omdat het o.a. kan zorgen voor overlast, door
bijvoorbeeld verkeer, geluid, etc.
, Recente ontwikkelingen op bedrijventerreinen: verkleuring (verschieten van pure functie, naar een
combi (er is niet alleen bedrijf en opslag, maar er zijn ook winkels, kantines, showrooms, opslag,
sportscholen, etc.))
Daarnaast komen er tegenwoordig ook veel wonen en werken bij elkaar, bijvoorbeeld
appartementen boven magazijnen, of boven winkels, en een kantorenpand midden in een woonwijk.
Voordelen van woon-werkgebieden: hergebruik van bestaande stad, groene wijken, duurzaamheid.
Bedrijventerreinen zijn nodig omdat er 20-30% van de banen daar zitten, en het levert heel veel
winst op voor de economie.
Rt-model op bedrijventerreinen:
In 1900 lagen ze in de stad, je moest wonen waar je werkte, naar de oorlog kwam meer welvaart,
willen niet meer in aftanse wijken naast bedrijven wonen, dus bedrijventerreinen verplaatsen naar
buiten de stad. Later kwamen er ook voorzieningen in de bedrijventerreinen en nu wordt het steeds
meer een mengelmoes van werken, wonen en recreatie.
Hoorcollege 3:
Periodes van RT:
- Renaissance (tot 1700)
- Free market dominance (1870-1920)
- Modernism (1930-1970)
- Sociocratic planning (1970-1990)
- Planning for consumerism (1990-…)
- Planning for sustainability (2015-…)
Na 1980 is de omvang van de bevolking lichtelijk gegroeid, maar vooral het aantal eenpersoons
huishoudens is explosief gegroeid, wat problemen veroorzaakt op de woningmarkt.
Ontwikkeling van steden:
- Marktplaats – stapelplaats – hof – gilde – industrie – diensten – cultuur > belang van
instituties
- Magneet (in de industrialisatie, iedereen verhuisde naar de stad > magneet) en centrifuge
- Invloed economische ontwikkeling en vervoersystemen
- Invloed ecologische condities
- Covid-19
Typisch Nederlandse accenten:
- Steden van de burgerij (in andere landen was vooral de adel aan de macht)
- Land deels collectief bevochten op de zee en collectief beheerd
- Nauwelijks grootgrondbezit of feodaliteit
- Beperkte scherpte klassentegenstellingen
Rt voor 1900:
Hoorcollege 1:
Cursusinhoud
1. Ruimtelijke transformaties door de jaren heen beschrijven en verklaren
2. Driving forces achter ruimtelijke transformaties herkennen en begrijpen
3. Vervlechting van, en wisselwerking tussen, verschillende sectorale ruimtelijke transformaties
herkennen en begrijpen
RT-model
Theorie: een samenhangend geheeld van ideeën over hoe/waarom een deel van de werkelijkheid in
elkaar zit, werkt, ontstaan is, etc.
Model: een vereenvoudigde weergave van een (deel van) een theorie
RT model: vereenvoudigde ‘theorie’ om complexiteit van ruimtelijke transformaties te beschrijven,
te begrijpen en te verklaren
RTs zijn gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen (MO) die leiden tot problemen waarvoor
oplossingen worden bedacht die men vervolgens uitwerkt tot een heldere visie op de aanpak van de
problematiek. Een ruimtelijke transformatie is dan de realisatie van zo’n visie.
Ruimtelijke transformaties zijn structurele veranderingen in het gebruik van de ruimte.
Structureel: relatief grootschalige, ingrijpende veranderingen, die leiden tot nieuwe patronen van
grondgebruik, met een zeker duurzaam karakter.
,Het RT-model is dynamisch in tijd: Toen- nu – straks
Onderdelen van RT-model:
- Maatschappelijke ontwikkelingen (MO)
o Bredere economische, politieke, sociaal-culturele of demografische trends, vaak
extern/niet beïnvloedbaar en dus onontkoombaar, soms gevolg van eerder beleid
(bv. Vergrijzing)
- Problemen
o Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook
bijdragen aan MO
o Kunnen leiden tot ongewenste RT’s, maar RT’s kunnen ook weer leiden tot nieuwe
problemne
- Oplossingen
o Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook
bijdragen aan MO
- (Beleids)visie
o Iedereen kan visie hebben (burgers, overheid)
o In RT-model staat visie voor beleidsvisie
o Meer dominante oplossing voor MO en problemen
- RT’s
o Structurele veranderingen in het ruimtegebruik
Eerste conclusies over RT-model:
- Dynamiek rondom RT’s: ‘toen’ is weer input voor de analyse van RT’s ‘nu’
- Het verklaren van RT’s vergt uitvoerig onderzoek. Soms zijn visies niet duidelijk of niet
gegeven (archiefonderzoek), soms is de ruimtelijke impact van visies niet duidelijk of
verdwenen (veldonderzoek)
- Veel driving forces hangen met elkaar samen (RT-model is juist ontwikkeld om deze
complexiteit inzichtelijk te maken)
- Modellen = vereenvoudigingen van de werkelijkheid
- RTs zijn vaak gevolg van samenspel of juist conflicten tussen verschillende visies; er zijn
meestal verschillende opvattingen over problemen en mogelijke oplossingen daarvoor
- Lang niet alle visies leiden tot een RT (verplaatsing schiphol); soms ontbreken RTs en
veranderen plekken nauwelijks
- Lang niet alle RTs komen voort uit heldere visies
Hoorcollege 2:
Bedrijventerreinen: drie definities:
1. Een terrein van meer dan een hectare bruto dat volgens bestemming bestemd en geschikt is
voor gebruik door handel, nijverheid, commerciële en niet-commerciële dienstverlening en
industrie.
2. Een werklocatie wordt gekenmerkt door een integrale gebiedsgerichte benadering waarin
differentiatie in typen terreinen en functiemenging centraal staan.
3. De productieve wijk zijn woon-werkwijken die vestigingsruimte bieden aan bedrijven die
verenigbaar zijn met stedelijk woonmilieu.
Wonen en werken wil je niet altijd bij elkaar hebben, omdat het o.a. kan zorgen voor overlast, door
bijvoorbeeld verkeer, geluid, etc.
, Recente ontwikkelingen op bedrijventerreinen: verkleuring (verschieten van pure functie, naar een
combi (er is niet alleen bedrijf en opslag, maar er zijn ook winkels, kantines, showrooms, opslag,
sportscholen, etc.))
Daarnaast komen er tegenwoordig ook veel wonen en werken bij elkaar, bijvoorbeeld
appartementen boven magazijnen, of boven winkels, en een kantorenpand midden in een woonwijk.
Voordelen van woon-werkgebieden: hergebruik van bestaande stad, groene wijken, duurzaamheid.
Bedrijventerreinen zijn nodig omdat er 20-30% van de banen daar zitten, en het levert heel veel
winst op voor de economie.
Rt-model op bedrijventerreinen:
In 1900 lagen ze in de stad, je moest wonen waar je werkte, naar de oorlog kwam meer welvaart,
willen niet meer in aftanse wijken naast bedrijven wonen, dus bedrijventerreinen verplaatsen naar
buiten de stad. Later kwamen er ook voorzieningen in de bedrijventerreinen en nu wordt het steeds
meer een mengelmoes van werken, wonen en recreatie.
Hoorcollege 3:
Periodes van RT:
- Renaissance (tot 1700)
- Free market dominance (1870-1920)
- Modernism (1930-1970)
- Sociocratic planning (1970-1990)
- Planning for consumerism (1990-…)
- Planning for sustainability (2015-…)
Na 1980 is de omvang van de bevolking lichtelijk gegroeid, maar vooral het aantal eenpersoons
huishoudens is explosief gegroeid, wat problemen veroorzaakt op de woningmarkt.
Ontwikkeling van steden:
- Marktplaats – stapelplaats – hof – gilde – industrie – diensten – cultuur > belang van
instituties
- Magneet (in de industrialisatie, iedereen verhuisde naar de stad > magneet) en centrifuge
- Invloed economische ontwikkeling en vervoersystemen
- Invloed ecologische condities
- Covid-19
Typisch Nederlandse accenten:
- Steden van de burgerij (in andere landen was vooral de adel aan de macht)
- Land deels collectief bevochten op de zee en collectief beheerd
- Nauwelijks grootgrondbezit of feodaliteit
- Beperkte scherpte klassentegenstellingen
Rt voor 1900:
