Methodiek van de Diagnostiek – De diagnostische Cyclus: Een praktijkleer
Hoofdstuk 1 – inleiding
Klinische psychodiagnostiek -> informatie verzamelen over de cliënt en diens omgeving met het oog
op het ontwerpen van een aanpak van de problemen
Klinisch oordeel -> beslissingen op basis van ervaring en intuïtie (hier: ongewapend oordeel)
Prescriptief model -> procedures die aan het diagnostische proces in de praktijk sturing geven (hier:
diagnostische cyclus)
Empirisch analytisch -> handelen is transparant en kan aan toetsing worden onderworpen
Hoofdstuk 2 – uitgangspunten
Wetenschappelijke diagnostiek -> de algemene menselijke grondstructuur van het
probleemoplossend ondersteunen met wetenschappelijk-empirische kennis
Wetenschappelijke diagnosticus:
Werkt expliciet met theorieën en brengt theorieniveaus duidelijk met elkaar in verband
Geeft bewust rekenschap van welke theorie hij wel/niet kiest
Legt duidelijk de denkstappen vast die geleid hebben tot het advies
Doet onderzoek naar de waarde van theorieën
Wisselt resultaten van het eigen werk uit met collega’s
Valkuilen van diagnosticus:
Hoe gaat men om met kansen en waarschijnlijkheden
Welke vuistregels en heuristieken zijn mensen geneigd te volgen
Kwaliteit van de professionele diagnostiek
Normatieve diagnostiek -> de tak van methodologie die zich bezighoudt met het funderen,
formuleren en onderzoeken van diagnostische regels en procedures
Hoofdstuk 3 – de Diagnostische Cyclus
Begrippen:
Eerste gesprek: Hulpvraag (cliënt) -> type diagnostische hulpvraag (diagnosticus) -> type
vraagstelling (cliënt en diagnosticus) -> type onderzoek (diagnosticus)
Type vraagstellingen; verheldering, onderkenning, verklaring en indicatie
Type onderzoeken; verhelderend, onderkennend, verklarend en indicerend
Bij een combinatie van hulpvragen volgt ook een combinatie van onderzoekstypen!
Verhelderend onderzoek -> aanvangsstap van elk diagnostisch scenario
Tabel 3.2
Onderzoekstype Stap Component
Verhelderend 1 Klachtanalyse
Onderkennend 2 Probleemanalyse
Verklarend 3 Verklaringsanalyse
Indicerend 4 Indicatieanalyse
In de diagnostische cyclus hangt de beslissing van de diagnosticus om door te gaan, stappen te
herhalen of terug te gaan af van de mate van zekerheid van die informatie die de betreffende stap
oplevert. De cyclus hoeft dus niet altijd lineair te doorlopen worden.
,Methodiek van de Diagnostiek – De diagnostische Cyclus: Een praktijkleer
Figuur 3.1 – diagnostische cyclus
Klachtanalyse -> in de klachtanalyse verzamelt de diagnosticus de klachten en gaat hij na of de
verwoording ervan door de cliënt ook daadwerkelijk overeenkomt met wat deze bedoelt
(verhelderende diagnose)
Probleemanalyse -> in de probleemanalyse legt de diagnosticus verband tussen klachten en
problemen, controleert hij deze correspondentie, groepeert en benoemt hij problemen en taxeert hij
de ernst ervan (onderkennende diagnose)
Verklaringsanalyse -> in de verklaringsanalyse genereert de diagnosticus hypothesen, leidt hij er
empirisch toetsbare voorspellingen uit af, formuleert en toetst deze en stelt een integratief beeld op
(verklarende diagnose)
Indicatieanalyse -> in de indicatieanalyse formuleert de diagnosticus in overleg met de cliënt een
globaal interventiedoel, inventariseert hij de in aanmerking komende typen interventie, bepaalt in
onderling overleg het nut van de mogelijke alternatieven, onderzoekt of de indicatiecriteria voor de
verschillende interventies van toepassing zijn, schat de kans van slagen in van de mogelijke keuzen
en formuleert de uiteindelijke aanbeveling (indicerende diagnose)
De diagnostische cyclus is een deelcyclus van de klinische cyclus. Andere deelcyclus is de
therapeutische cyclus waarbij de interventie bepaalt in de DC wordt toegepast. (Zie figuur 3.2)
Figuur 3.2
Bij een praktiserende diagnosticus is het scenario een leidraad bij het uitvoeren van een onderzoek.
Dit betekent dat de diagnostische cyclus soms niet helemaal hoeft of kan worden doorlopen.
Heuristieken:
1. Causale attributie: de persoon die handelt, verklaart zijn gedrag doorgaans vanuit externe,
situationele omstandigheden. De observator, daarentegen, verklaart het handelen van deze
persoon over het algemeen vanuit interne, stabiele disposities
, Methodiek van de Diagnostiek – De diagnostische Cyclus: Een praktijkleer
2. Gedragsconfirmatie: het door eigen gedrag uitlokken van informatie die de eigen
denkbeelden ondersteunt
3. Beschikbaarheid: het oordeel over de mate waarin een verschijnsel voorkomt, wordt geleid
door het gemak waarmee men voorbeelden kan bedenken
4. Representativiteit; het oordeel over de kans waarmee een verschijnsel optreedt, wordt
geleid door de mate waarin het te beoordelen verschijnsel overeenkomt met wat als
daarvoor typerend wordt opgevat
5. Verankering: oordelen over de frequentie of omvang van verschijnselen blijven sterk
verankerd in de aanvangswaarden die de beoordelaar hanteert
6. Confirmatorische teststrategie: het opzoeken van informatie die bij de eigen mening aansluit
Hoofdstuk 4 – de aanmelding
Het resultaat van de aanmeldingsfase is de beslissing het diagnostisch proces met de cliënt al dan
niet voort te zetten.
Begrippen:
De verwijzer – de persoon die de cliënt vanuit een professionele relatie heeft gewezen op het belang
van psychopedagogische hulpverlening
De aanmelder – de persoon die daadwerkelijk met de hulpverlener contact heeft opgenomen
De opdrachtgever – de persoon die krachtens een wettelijk-professionele bevoegdheid de opdracht
heeft gegeven tot het uitvoeren van een diagnostisch onderzoek
De cliënt – de persoon op wie het diagnostisch onderzoek betrekking heeft
Het cliëntsysteem – de groep van personen waarop het diagnostisch onderzoek betrekking heeft
De betrokkenen – alle overige personen of instantie die zodanig aan de aanmelding en het
vervolgtraject gerelateerd zijn dat zij en enigerlei wijze over de uitkomsten van het onderzoek op de
hoogte moeten worden gesteld
Kind <12 =>rechten en plichten uitgeoefend via de wettelijke vertegenwoordigers
Kind 12 – 16 => toestemming nodig van wettelijke vertegenwoordigers én van het kind, zoveel
mogelijk de professionele relatie via het kind laten verlopen
Kind >16 => volwaardige professionele relatie via het kind
Hulpverleningstraject – de opdrachtgever valt samen met de cliënt of diens wettelijke
vertegenwoordiger
Dienstverleningstraject – de opdrachtgever is extern
Procedurele vrijheid – bij voorbaat worden er geen stappen uit de diagnostische cyclus uitgesloten
Inhoudelijke vrijheid – de mate van beslisvrijheid wat de inhoud betreft van wat wordt onderzocht
Startcontract – hierin expliceert de diagnosticus de verwachtingen over en weer
Professionele voorwaarden (p. 61):
Relationeel: in staat zijn tot een luisterende, empathische, ondersteunende en integere houding
Zakelijk: verschaffen van correcte informatie, afgestemd op de cliënt
Werkwijze (4 stappen):
1. Bepalen van het verloop van het aanmeldingstraject (wie, wat en wanneer)
2. Vaststellen van de formele posities van betrokkenen
3. Beslissen of het aanmeldingstraject voortgezet kan worden, door:
o Na te gaan of de posities niet in strijd zijn met wettelijke bepalingen en
beroepsvoorschriften
o Na te gaan of de betrokkenen bereid zijn om afspraken te maken over hun inbreng
Hoofdstuk 1 – inleiding
Klinische psychodiagnostiek -> informatie verzamelen over de cliënt en diens omgeving met het oog
op het ontwerpen van een aanpak van de problemen
Klinisch oordeel -> beslissingen op basis van ervaring en intuïtie (hier: ongewapend oordeel)
Prescriptief model -> procedures die aan het diagnostische proces in de praktijk sturing geven (hier:
diagnostische cyclus)
Empirisch analytisch -> handelen is transparant en kan aan toetsing worden onderworpen
Hoofdstuk 2 – uitgangspunten
Wetenschappelijke diagnostiek -> de algemene menselijke grondstructuur van het
probleemoplossend ondersteunen met wetenschappelijk-empirische kennis
Wetenschappelijke diagnosticus:
Werkt expliciet met theorieën en brengt theorieniveaus duidelijk met elkaar in verband
Geeft bewust rekenschap van welke theorie hij wel/niet kiest
Legt duidelijk de denkstappen vast die geleid hebben tot het advies
Doet onderzoek naar de waarde van theorieën
Wisselt resultaten van het eigen werk uit met collega’s
Valkuilen van diagnosticus:
Hoe gaat men om met kansen en waarschijnlijkheden
Welke vuistregels en heuristieken zijn mensen geneigd te volgen
Kwaliteit van de professionele diagnostiek
Normatieve diagnostiek -> de tak van methodologie die zich bezighoudt met het funderen,
formuleren en onderzoeken van diagnostische regels en procedures
Hoofdstuk 3 – de Diagnostische Cyclus
Begrippen:
Eerste gesprek: Hulpvraag (cliënt) -> type diagnostische hulpvraag (diagnosticus) -> type
vraagstelling (cliënt en diagnosticus) -> type onderzoek (diagnosticus)
Type vraagstellingen; verheldering, onderkenning, verklaring en indicatie
Type onderzoeken; verhelderend, onderkennend, verklarend en indicerend
Bij een combinatie van hulpvragen volgt ook een combinatie van onderzoekstypen!
Verhelderend onderzoek -> aanvangsstap van elk diagnostisch scenario
Tabel 3.2
Onderzoekstype Stap Component
Verhelderend 1 Klachtanalyse
Onderkennend 2 Probleemanalyse
Verklarend 3 Verklaringsanalyse
Indicerend 4 Indicatieanalyse
In de diagnostische cyclus hangt de beslissing van de diagnosticus om door te gaan, stappen te
herhalen of terug te gaan af van de mate van zekerheid van die informatie die de betreffende stap
oplevert. De cyclus hoeft dus niet altijd lineair te doorlopen worden.
,Methodiek van de Diagnostiek – De diagnostische Cyclus: Een praktijkleer
Figuur 3.1 – diagnostische cyclus
Klachtanalyse -> in de klachtanalyse verzamelt de diagnosticus de klachten en gaat hij na of de
verwoording ervan door de cliënt ook daadwerkelijk overeenkomt met wat deze bedoelt
(verhelderende diagnose)
Probleemanalyse -> in de probleemanalyse legt de diagnosticus verband tussen klachten en
problemen, controleert hij deze correspondentie, groepeert en benoemt hij problemen en taxeert hij
de ernst ervan (onderkennende diagnose)
Verklaringsanalyse -> in de verklaringsanalyse genereert de diagnosticus hypothesen, leidt hij er
empirisch toetsbare voorspellingen uit af, formuleert en toetst deze en stelt een integratief beeld op
(verklarende diagnose)
Indicatieanalyse -> in de indicatieanalyse formuleert de diagnosticus in overleg met de cliënt een
globaal interventiedoel, inventariseert hij de in aanmerking komende typen interventie, bepaalt in
onderling overleg het nut van de mogelijke alternatieven, onderzoekt of de indicatiecriteria voor de
verschillende interventies van toepassing zijn, schat de kans van slagen in van de mogelijke keuzen
en formuleert de uiteindelijke aanbeveling (indicerende diagnose)
De diagnostische cyclus is een deelcyclus van de klinische cyclus. Andere deelcyclus is de
therapeutische cyclus waarbij de interventie bepaalt in de DC wordt toegepast. (Zie figuur 3.2)
Figuur 3.2
Bij een praktiserende diagnosticus is het scenario een leidraad bij het uitvoeren van een onderzoek.
Dit betekent dat de diagnostische cyclus soms niet helemaal hoeft of kan worden doorlopen.
Heuristieken:
1. Causale attributie: de persoon die handelt, verklaart zijn gedrag doorgaans vanuit externe,
situationele omstandigheden. De observator, daarentegen, verklaart het handelen van deze
persoon over het algemeen vanuit interne, stabiele disposities
, Methodiek van de Diagnostiek – De diagnostische Cyclus: Een praktijkleer
2. Gedragsconfirmatie: het door eigen gedrag uitlokken van informatie die de eigen
denkbeelden ondersteunt
3. Beschikbaarheid: het oordeel over de mate waarin een verschijnsel voorkomt, wordt geleid
door het gemak waarmee men voorbeelden kan bedenken
4. Representativiteit; het oordeel over de kans waarmee een verschijnsel optreedt, wordt
geleid door de mate waarin het te beoordelen verschijnsel overeenkomt met wat als
daarvoor typerend wordt opgevat
5. Verankering: oordelen over de frequentie of omvang van verschijnselen blijven sterk
verankerd in de aanvangswaarden die de beoordelaar hanteert
6. Confirmatorische teststrategie: het opzoeken van informatie die bij de eigen mening aansluit
Hoofdstuk 4 – de aanmelding
Het resultaat van de aanmeldingsfase is de beslissing het diagnostisch proces met de cliënt al dan
niet voort te zetten.
Begrippen:
De verwijzer – de persoon die de cliënt vanuit een professionele relatie heeft gewezen op het belang
van psychopedagogische hulpverlening
De aanmelder – de persoon die daadwerkelijk met de hulpverlener contact heeft opgenomen
De opdrachtgever – de persoon die krachtens een wettelijk-professionele bevoegdheid de opdracht
heeft gegeven tot het uitvoeren van een diagnostisch onderzoek
De cliënt – de persoon op wie het diagnostisch onderzoek betrekking heeft
Het cliëntsysteem – de groep van personen waarop het diagnostisch onderzoek betrekking heeft
De betrokkenen – alle overige personen of instantie die zodanig aan de aanmelding en het
vervolgtraject gerelateerd zijn dat zij en enigerlei wijze over de uitkomsten van het onderzoek op de
hoogte moeten worden gesteld
Kind <12 =>rechten en plichten uitgeoefend via de wettelijke vertegenwoordigers
Kind 12 – 16 => toestemming nodig van wettelijke vertegenwoordigers én van het kind, zoveel
mogelijk de professionele relatie via het kind laten verlopen
Kind >16 => volwaardige professionele relatie via het kind
Hulpverleningstraject – de opdrachtgever valt samen met de cliënt of diens wettelijke
vertegenwoordiger
Dienstverleningstraject – de opdrachtgever is extern
Procedurele vrijheid – bij voorbaat worden er geen stappen uit de diagnostische cyclus uitgesloten
Inhoudelijke vrijheid – de mate van beslisvrijheid wat de inhoud betreft van wat wordt onderzocht
Startcontract – hierin expliceert de diagnosticus de verwachtingen over en weer
Professionele voorwaarden (p. 61):
Relationeel: in staat zijn tot een luisterende, empathische, ondersteunende en integere houding
Zakelijk: verschaffen van correcte informatie, afgestemd op de cliënt
Werkwijze (4 stappen):
1. Bepalen van het verloop van het aanmeldingstraject (wie, wat en wanneer)
2. Vaststellen van de formele posities van betrokkenen
3. Beslissen of het aanmeldingstraject voortgezet kan worden, door:
o Na te gaan of de posities niet in strijd zijn met wettelijke bepalingen en
beroepsvoorschriften
o Na te gaan of de betrokkenen bereid zijn om afspraken te maken over hun inbreng
