1
4. Veroudering
Hoorcolleges:
PD.1 Bekkenbodemproblematiek: verzakkingen en urine-incontinentie (digitaal)
HC.2 Ovariumcarcinoom, endometriumcarcinoom (digitaal)
PD.3 Cervixcarcinoom (digitaal)
HC.4 Hormoon Substitutie Therapie (HST) (digitaal)
HC.5 Seksualiteit en kanker (digitaal)
VO’s:
VO.1 - Prolaps en urine-incontinentie (digitaal)
VO.2 - Het uitstrijkje, bloedverlies in de postmenopauze (digitaal)
VO.3 – Menstruatiestoornissen en endometriose (digitaal)
ZO’s:
ZO.1 - Adnextumoren
ZO.2 - Een vrouw met contactbloedingen
ZO.3 - Voorwandprolaps en urine-incontinentie
ZO.4 - Vervroegde menopauze
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 2
PD.1 Bekkenbodemproblematiek: verzakkingen en urine-incontinentie (digitaal)
Het bekken werkt als een soort trechter en bevat allerlei benigne structuren, spieren en ligamenten.
Bij veroudering van het bekkenbodem kunnen problemen als een prolaps (verzakking) en
incontinentie optreden. De voornamelijkste reden van prolaps op latere leeftijd is de
oestrogeendaling na het vijftigste levensjaar. De daling van oestrogeen zorgt voor een vermindering
van steun weefsel. Vrouwen van hogere leeftijd ervaren vaak plasklachten (dysurie, pollakisurie,
verhoogde plasfrequentie, incontinentie en urineweginfecties).
Risicofactoren voor prolaps
- Vaginale bevalling
- Groot kind (> 4 kg)
- Meerdere kinderen hebben
- > BMI
- Positieve familie anamnese
- Zwaar lichamelijk werk
- Hysterectomie
- Eerdere prolaps chirurgie
- Obstructief long lijden
- Roken
Bekkenbodemspieren
Er zijn twee mechanismen in de anatomie van het bekken die een samenspel creëren: de
bekkenbodemspieren en de endopelviene fascie. Door afwijkingen raakt dit samenspel verstoort,
waardoor de bekken het lichaam minder goed ondersteund. Hierdoor ontstaan er klachten.
1. Bekkenbodem spieren: stevige laag waar op de organen rusten.
2. Endopelviene fascie ( = urogenitale diafragma): bindweefsel ophangsysteem aan de
bekkenzijwanden.
Anatomie bekken: trechtervormig
• De m. levator ani bestaat uit drie onderdelen:
o M. puborectalis: sling rondom het rectum. Dit is de belangrijkste spier. De m.
puborectalis heeft het meeste ‘’last’’ van een vaginale
bevalling (komt veel rek op te staan).
paars = puborectale sling.
o M. pubococcygeus
o M. ileo-coccygeus: horizontaal verloop (ondersteunende functie).
Innervatie vindt plaats door segment S3 en de n. pudendus.
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 3
Diaphragma urogenitale / endopelviene fascie
• Vlakke plaat tussen beide rami inferiores ossis pubis en beide rami ossis ischii.
• Vult de hiatus levatorius als het ware op.
• Er zijn drie openingen:
o Urethra
o Vagina
o Rectum
Deze drie openingen worden dus bekleed met stevige fascie bladen om alles netjes op zijn
plek te houden.
De endopelviene fascie heeft als centrale functie: steun geven.
• De endopelviene fascie zijn op te delen in drie delen:
o Level I (centrale compartiment): heeft als hoofd doel alle organen op hun plek te
houden. Level I speelt de grootste rol bij prolaps.
o Level II (middelste compartiment): dit zijn de pubo-vaginale fascie en de recto-
vaginale fascie.
o Level III: recto-vaginale fascie.
Bekkenbodem
De bekkenbodem (dus de endopelviene fascie en de bekkenbodemspieren samen) heeft
verschillende functies;
- Afsluitmechanisme: deels bewust, deels onbewust.
- Ondersteuning van de organen (en daardoor minder stress op de ligamenten).
groene pijlen: zwaartekracht.
Functiebeschadiging van het bekkenbodem
Bij beschadiging kunnen de volgende dingen gaan optreden;
- Bij relaxatie of beschadiging van spieren komt alle kracht op de ligamenten te staan.
- Uiteindelijk kan dit leiden tot schade aan het bindweefsel.
- Dit kan uiteindelijk leiden tot prolaps.
- Ook neuromusculaire schade kan leiden tot prolaps en incontinentie.
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 4
Vaginale geboorte
Vaginale geboortes vergroten dus de kans op verzakking & urine incontinentie. Waarom doen we
dan niet alleen keizersnedes? Uit onderzoek is gebleken dat keizersnedes doen inderdaad de kans op
verzakking en urine incontinentie verkleind, maar het VERGROOT de kans op faecale incontinentie.
Vormen prolaps
Een prolaps is dus een verzakking. Er zijn verschillende vormen van prolaps:
- Cystocele: verzakking van de blaas.
- Urehrocystocele: uitzakking van de urethra.
- Top prolaps / descendens uteri: verzakking van de corpus uteri.
- Rectococele: verzakking van de achterwand van het rectum.
- Enterocele: een verzakking van de darm. De naam is verder afhankelijk van wel deel van de
darm is verzakt.
- Combinatie van recto- en enterocele.
- Descending perineum
Anamnese prolaps
- VG
- Hoeveelheid kinderen
- Klachten: mictie, defecatie & seksualiteit. De klachten bij deze vrouwen zijn vaak lastig uit te
vragen. Om deze reden zijn er dus gestandaardiseerde vragenlijsten ontworpen:
o de UDI 6: over incontinentie en plasklachten.
o De PFIQ: over prolapsklachten.
Klachten bij prolaps
- Zwaar gevoel
- Toename van de klachten aan het eind van de dag
- Dyspareunie
- Stress incontinentie
- Incomplete lediging van de blaas / darmen
- Seksuele dysfunctie
Behandeling prolaps
Een prolaps is best goed te behandelen. Er kan gekozen worden voor;
- Expectatief beleid (niks doen)
- Vaginale ring (pessarium) plaatsen om de verzakking weg te nemen
- Fysiotherapie om de bekkenbodemspieren te trainen
- Operatie (matjes plaatsen)
HC.2 Ovariumcarcinoom, endometriumcarcinoom (digitaal)
DEEL 1: OVERIUMCARCINOOM
Inleiding ovariumcarcinoom
• 15 000 nieuwe patiënten per jaar.
• 11 000 vrouwen per jaar overlijden aan een ovariumcarcinoom.
• Het gros is 60+, maar er zijn ook jonge vrouwen die ovariumcarcinoom krijgen.
Risicofactoren ovariumcarcinoom
- Minder ovulaties leidt tot een groter risico
o De pil (> 3 jaar gebruik) en/of meerdere zwangerschappen verlaagd dit risico
- Gen mutaties zorgen voor een groter risico
o BRCA-1, BRCA-2
o Lynch syndroom: MLH1, PMS2, MSH2 (en MSH6)
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
4. Veroudering
Hoorcolleges:
PD.1 Bekkenbodemproblematiek: verzakkingen en urine-incontinentie (digitaal)
HC.2 Ovariumcarcinoom, endometriumcarcinoom (digitaal)
PD.3 Cervixcarcinoom (digitaal)
HC.4 Hormoon Substitutie Therapie (HST) (digitaal)
HC.5 Seksualiteit en kanker (digitaal)
VO’s:
VO.1 - Prolaps en urine-incontinentie (digitaal)
VO.2 - Het uitstrijkje, bloedverlies in de postmenopauze (digitaal)
VO.3 – Menstruatiestoornissen en endometriose (digitaal)
ZO’s:
ZO.1 - Adnextumoren
ZO.2 - Een vrouw met contactbloedingen
ZO.3 - Voorwandprolaps en urine-incontinentie
ZO.4 - Vervroegde menopauze
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 2
PD.1 Bekkenbodemproblematiek: verzakkingen en urine-incontinentie (digitaal)
Het bekken werkt als een soort trechter en bevat allerlei benigne structuren, spieren en ligamenten.
Bij veroudering van het bekkenbodem kunnen problemen als een prolaps (verzakking) en
incontinentie optreden. De voornamelijkste reden van prolaps op latere leeftijd is de
oestrogeendaling na het vijftigste levensjaar. De daling van oestrogeen zorgt voor een vermindering
van steun weefsel. Vrouwen van hogere leeftijd ervaren vaak plasklachten (dysurie, pollakisurie,
verhoogde plasfrequentie, incontinentie en urineweginfecties).
Risicofactoren voor prolaps
- Vaginale bevalling
- Groot kind (> 4 kg)
- Meerdere kinderen hebben
- > BMI
- Positieve familie anamnese
- Zwaar lichamelijk werk
- Hysterectomie
- Eerdere prolaps chirurgie
- Obstructief long lijden
- Roken
Bekkenbodemspieren
Er zijn twee mechanismen in de anatomie van het bekken die een samenspel creëren: de
bekkenbodemspieren en de endopelviene fascie. Door afwijkingen raakt dit samenspel verstoort,
waardoor de bekken het lichaam minder goed ondersteund. Hierdoor ontstaan er klachten.
1. Bekkenbodem spieren: stevige laag waar op de organen rusten.
2. Endopelviene fascie ( = urogenitale diafragma): bindweefsel ophangsysteem aan de
bekkenzijwanden.
Anatomie bekken: trechtervormig
• De m. levator ani bestaat uit drie onderdelen:
o M. puborectalis: sling rondom het rectum. Dit is de belangrijkste spier. De m.
puborectalis heeft het meeste ‘’last’’ van een vaginale
bevalling (komt veel rek op te staan).
paars = puborectale sling.
o M. pubococcygeus
o M. ileo-coccygeus: horizontaal verloop (ondersteunende functie).
Innervatie vindt plaats door segment S3 en de n. pudendus.
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 3
Diaphragma urogenitale / endopelviene fascie
• Vlakke plaat tussen beide rami inferiores ossis pubis en beide rami ossis ischii.
• Vult de hiatus levatorius als het ware op.
• Er zijn drie openingen:
o Urethra
o Vagina
o Rectum
Deze drie openingen worden dus bekleed met stevige fascie bladen om alles netjes op zijn
plek te houden.
De endopelviene fascie heeft als centrale functie: steun geven.
• De endopelviene fascie zijn op te delen in drie delen:
o Level I (centrale compartiment): heeft als hoofd doel alle organen op hun plek te
houden. Level I speelt de grootste rol bij prolaps.
o Level II (middelste compartiment): dit zijn de pubo-vaginale fascie en de recto-
vaginale fascie.
o Level III: recto-vaginale fascie.
Bekkenbodem
De bekkenbodem (dus de endopelviene fascie en de bekkenbodemspieren samen) heeft
verschillende functies;
- Afsluitmechanisme: deels bewust, deels onbewust.
- Ondersteuning van de organen (en daardoor minder stress op de ligamenten).
groene pijlen: zwaartekracht.
Functiebeschadiging van het bekkenbodem
Bij beschadiging kunnen de volgende dingen gaan optreden;
- Bij relaxatie of beschadiging van spieren komt alle kracht op de ligamenten te staan.
- Uiteindelijk kan dit leiden tot schade aan het bindweefsel.
- Dit kan uiteindelijk leiden tot prolaps.
- Ook neuromusculaire schade kan leiden tot prolaps en incontinentie.
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
, 4
Vaginale geboorte
Vaginale geboortes vergroten dus de kans op verzakking & urine incontinentie. Waarom doen we
dan niet alleen keizersnedes? Uit onderzoek is gebleken dat keizersnedes doen inderdaad de kans op
verzakking en urine incontinentie verkleind, maar het VERGROOT de kans op faecale incontinentie.
Vormen prolaps
Een prolaps is dus een verzakking. Er zijn verschillende vormen van prolaps:
- Cystocele: verzakking van de blaas.
- Urehrocystocele: uitzakking van de urethra.
- Top prolaps / descendens uteri: verzakking van de corpus uteri.
- Rectococele: verzakking van de achterwand van het rectum.
- Enterocele: een verzakking van de darm. De naam is verder afhankelijk van wel deel van de
darm is verzakt.
- Combinatie van recto- en enterocele.
- Descending perineum
Anamnese prolaps
- VG
- Hoeveelheid kinderen
- Klachten: mictie, defecatie & seksualiteit. De klachten bij deze vrouwen zijn vaak lastig uit te
vragen. Om deze reden zijn er dus gestandaardiseerde vragenlijsten ontworpen:
o de UDI 6: over incontinentie en plasklachten.
o De PFIQ: over prolapsklachten.
Klachten bij prolaps
- Zwaar gevoel
- Toename van de klachten aan het eind van de dag
- Dyspareunie
- Stress incontinentie
- Incomplete lediging van de blaas / darmen
- Seksuele dysfunctie
Behandeling prolaps
Een prolaps is best goed te behandelen. Er kan gekozen worden voor;
- Expectatief beleid (niks doen)
- Vaginale ring (pessarium) plaatsen om de verzakking weg te nemen
- Fysiotherapie om de bekkenbodemspieren te trainen
- Operatie (matjes plaatsen)
HC.2 Ovariumcarcinoom, endometriumcarcinoom (digitaal)
DEEL 1: OVERIUMCARCINOOM
Inleiding ovariumcarcinoom
• 15 000 nieuwe patiënten per jaar.
• 11 000 vrouwen per jaar overlijden aan een ovariumcarcinoom.
• Het gros is 60+, maar er zijn ook jonge vrouwen die ovariumcarcinoom krijgen.
Risicofactoren ovariumcarcinoom
- Minder ovulaties leidt tot een groter risico
o De pil (> 3 jaar gebruik) en/of meerdere zwangerschappen verlaagd dit risico
- Gen mutaties zorgen voor een groter risico
o BRCA-1, BRCA-2
o Lynch syndroom: MLH1, PMS2, MSH2 (en MSH6)
Samenvatting blok 3A1 – week 4 Judith Bus
