10. mammacarcinoom
College:
HC 1 Inleiding mammacarcinoom
HC 2 Diagnostiek
HC 3 Chirurgie en pathologie
PD 4 Patiëntdemonstratie
HC 5 Radiotherapie
HC 6 Prognostische en predictieve factoren
HC 7 Palliatieve behandeling
HC 8 Systemische behandeling
VO:
VO 1 Pathologie mammacarcinoom
VO 2 Genetische counseling
ZO:
ZO 1 Prognostische factoren
ZO 2 Systemische therapie
ZO 3 Bevolkingsonderzoek borstkanker
ZO 4 Mammareconstructies
ZO 5 Genetica familiair borstkanker
1
,HC 1 Inleiding mammacarcinoom
Therapeutisch Drug Monitoring (TDM): het meten van het medicatiegehalte in het bloed waarna er
advies gegeven kan worden over de dagelijkse dosis.
Liquid biopsies (bloed onderzoek): in het bloed kan er gekeken worden naar Circulerende Tumor
Cellen (TCT) afkomstig van de solide tumor, maar ook DNA afkomstig uit tumorcellen. Hierdoor
kunnen patiënten ook vroegtijdig gediagnosticeerd worden. Gebaseerd op de hoeveelheid gevonden
in het bloed kan er een prognose gesteld worden. Verder kan er onderzocht worden hoe de
tumorcellen reageren op bepaalde behandel methoden (zoals hormonen).
Begrippen rondom borstkanker
• Primair mammacarcinoom: niet op afstand uitgezaaid en de behandeling is in opzet curatief.
• Gemetastaseerd mammacarcinoom: heeft op afstand aantoonbare metastasen en hierbij is
de behandeling in opzet palliatief (levensverlengend).
• Lokale uitzaaiing (wel nog te cureren): lymfeklieren rondom de hals, oksel (aan de
aangedane zijde), sleutelbeen en borstbeen.
• Op afstand metastasen: lymfeklieren rondom de buik, liezen etc. (niet de bovengenoemde
stations) zijn aangedaan.
Hematogene metastasering
Wanneer de schildwachtklier schoon is hoeft dit niet te betekenen dat er geen afstandsmetastasen in
het lichaam zijn. Het mammacarcinoom kan zich namelijk ook hematogeen verspreiden.
Voorkeursorganen (naast de lymfeklieren) zijn de longen, de botten en de lever. Andere locaties zijn
de huid, de longholte (pleuritis carcinomatose), de buikvliezen (peritonitis carcibomatose), de
eierstokken en de hersenen. Alle afstand metastasen zijn niet te genezen.
Behandelingen
• Lokale behandeling: chirurgisch en/of radiotherapie
• Systemische therapie: via tablet of infuus (bloedbaan)
• Adjuvante (=na) behandeling: behandeling ná de borstoperatie
• Neo-adjuvante behandeling: behandeling primair aan de borstoperatie
• Palliatieve behandeling: behandeling bij een gemetastaseerd mammacarcinoom
Adjuvant- en neoadjuvant zijn beide met als doel genezen. Dit wordt niet meer gedaan bij patiënten
met uitzaaiingen.
Micrometastasen
Micrometastasen zijn uitzaaiingen die er wel zijn, maar die nog niet aangetoond kunnen worden (ze
zijn té klein om te detecteren). Het is dus altijd de vraag: zijn er wel of niet micrometastasen? (< 4
mm)
Wanneer micrometastasen niet worden behandeld kunnen deze doorgroeien, waarna ze uiteindelijk
wél te detecteren zijn (> 6mm). Op dat moment is de patiënt alleen nog maar palliatief te
behandelen. Om deze reden wordt ervoor gekozen om een patiënt een (neo)adjuvante behandeling
te geven om zeker te weten dat alle kankercellen zijn uitgeroeid.
2
, Metastasen
• Bij diagnose heeft 5% van de vrouwen al afstandsmetastasen, deze mensen zijn niet meer te
genezen. 95% heeft bij diagnose géén afstandsmetastasen.
• Echter, uiteindelijk stierf 50% van deze groep vroeger toch aan een gemetastaseerde ziekte
(door uitgegroeide micrometastasen!). Vroeger werden patiënten alleen lokaal behandeld
(chirurgisch en/of radiologisch). Tegenwoordig worden patiënten ook systemisch behandeld,
om zo alle tumorcellen te doden.
• Er zit géén relatie tussen de grootte van de tumor en de kans op uitzaaien.
Tegenwoordig
Grote, radicale operaties zijn verleden tijd. Tegenwoordig kan er goed worden bepaald waar de
tumor zit. Vroeger werd de gehele borst verwijderd inclusief lymfeklierstations. Nu wordt er eerst
bekeken of er ook een borstsparende operatie kan worden gedaan. Verder wordt er door middel van
de schildwachtklier procedure gekeken of de eerste klier op de route is aangedaan. De
schildwachtklier wordt bepaald aan de hand van een aankleuring, waarna deze wordt verwijderd en
onderzocht. Wanneer deze klier niet is aangedaan kunnen andere lymfeklieren worden gespaard.
Radiotherapie
Ook al zegt de patholoog dat al het tumorweefsel verwijderd is, wordt er vaak toch lokale
radiotherapie toegepast. Dit komt doordat er ook lokaal micrometastasen kunnen zitten.
Adjuvante chemotherapie
Uit een groot onderzoek uit 1977 is gebleken dat het geven van een nabehandeling met chemo (12
maanden lang) zinvol is. het verlaagde namelijk de kans op een recidief en verhoogde de overleving
(zie grafieken). Echter, er is alsnóg kans op een recidief.
Ruim 60% van de niet-gemetastaseerde mammacarcinoompatiënten is te genezen, maar nog steeds
niet 100%.
Frequentie van optreden van het mammacarcinoom in Nederland
• 1/7 vrouwen krijgt borstkanker
• 14000 vrouwen/jaar en 100 mannen/jaar
• Incidentie is toegenomen: vergrijzing en screening
• Borstkankersterfte per 10.000 vrouwen is gedaald sinds 1980 met 40% door betere
behandelingsmogelijkheden, betere detectiemethoden en screening (vroege detectie).
• De overleving van de patiënt(e) hangt af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt.
Borstkanker bij mannen
• 1% van alle borstkankers.
• Risicofactoren: obesitas, testiculaire afwijkingen (hormonaal), hypofyseadenoom
(hormonaal), bestraling van de thoraxwand (DNA schade) en etniciteit.
3
College:
HC 1 Inleiding mammacarcinoom
HC 2 Diagnostiek
HC 3 Chirurgie en pathologie
PD 4 Patiëntdemonstratie
HC 5 Radiotherapie
HC 6 Prognostische en predictieve factoren
HC 7 Palliatieve behandeling
HC 8 Systemische behandeling
VO:
VO 1 Pathologie mammacarcinoom
VO 2 Genetische counseling
ZO:
ZO 1 Prognostische factoren
ZO 2 Systemische therapie
ZO 3 Bevolkingsonderzoek borstkanker
ZO 4 Mammareconstructies
ZO 5 Genetica familiair borstkanker
1
,HC 1 Inleiding mammacarcinoom
Therapeutisch Drug Monitoring (TDM): het meten van het medicatiegehalte in het bloed waarna er
advies gegeven kan worden over de dagelijkse dosis.
Liquid biopsies (bloed onderzoek): in het bloed kan er gekeken worden naar Circulerende Tumor
Cellen (TCT) afkomstig van de solide tumor, maar ook DNA afkomstig uit tumorcellen. Hierdoor
kunnen patiënten ook vroegtijdig gediagnosticeerd worden. Gebaseerd op de hoeveelheid gevonden
in het bloed kan er een prognose gesteld worden. Verder kan er onderzocht worden hoe de
tumorcellen reageren op bepaalde behandel methoden (zoals hormonen).
Begrippen rondom borstkanker
• Primair mammacarcinoom: niet op afstand uitgezaaid en de behandeling is in opzet curatief.
• Gemetastaseerd mammacarcinoom: heeft op afstand aantoonbare metastasen en hierbij is
de behandeling in opzet palliatief (levensverlengend).
• Lokale uitzaaiing (wel nog te cureren): lymfeklieren rondom de hals, oksel (aan de
aangedane zijde), sleutelbeen en borstbeen.
• Op afstand metastasen: lymfeklieren rondom de buik, liezen etc. (niet de bovengenoemde
stations) zijn aangedaan.
Hematogene metastasering
Wanneer de schildwachtklier schoon is hoeft dit niet te betekenen dat er geen afstandsmetastasen in
het lichaam zijn. Het mammacarcinoom kan zich namelijk ook hematogeen verspreiden.
Voorkeursorganen (naast de lymfeklieren) zijn de longen, de botten en de lever. Andere locaties zijn
de huid, de longholte (pleuritis carcinomatose), de buikvliezen (peritonitis carcibomatose), de
eierstokken en de hersenen. Alle afstand metastasen zijn niet te genezen.
Behandelingen
• Lokale behandeling: chirurgisch en/of radiotherapie
• Systemische therapie: via tablet of infuus (bloedbaan)
• Adjuvante (=na) behandeling: behandeling ná de borstoperatie
• Neo-adjuvante behandeling: behandeling primair aan de borstoperatie
• Palliatieve behandeling: behandeling bij een gemetastaseerd mammacarcinoom
Adjuvant- en neoadjuvant zijn beide met als doel genezen. Dit wordt niet meer gedaan bij patiënten
met uitzaaiingen.
Micrometastasen
Micrometastasen zijn uitzaaiingen die er wel zijn, maar die nog niet aangetoond kunnen worden (ze
zijn té klein om te detecteren). Het is dus altijd de vraag: zijn er wel of niet micrometastasen? (< 4
mm)
Wanneer micrometastasen niet worden behandeld kunnen deze doorgroeien, waarna ze uiteindelijk
wél te detecteren zijn (> 6mm). Op dat moment is de patiënt alleen nog maar palliatief te
behandelen. Om deze reden wordt ervoor gekozen om een patiënt een (neo)adjuvante behandeling
te geven om zeker te weten dat alle kankercellen zijn uitgeroeid.
2
, Metastasen
• Bij diagnose heeft 5% van de vrouwen al afstandsmetastasen, deze mensen zijn niet meer te
genezen. 95% heeft bij diagnose géén afstandsmetastasen.
• Echter, uiteindelijk stierf 50% van deze groep vroeger toch aan een gemetastaseerde ziekte
(door uitgegroeide micrometastasen!). Vroeger werden patiënten alleen lokaal behandeld
(chirurgisch en/of radiologisch). Tegenwoordig worden patiënten ook systemisch behandeld,
om zo alle tumorcellen te doden.
• Er zit géén relatie tussen de grootte van de tumor en de kans op uitzaaien.
Tegenwoordig
Grote, radicale operaties zijn verleden tijd. Tegenwoordig kan er goed worden bepaald waar de
tumor zit. Vroeger werd de gehele borst verwijderd inclusief lymfeklierstations. Nu wordt er eerst
bekeken of er ook een borstsparende operatie kan worden gedaan. Verder wordt er door middel van
de schildwachtklier procedure gekeken of de eerste klier op de route is aangedaan. De
schildwachtklier wordt bepaald aan de hand van een aankleuring, waarna deze wordt verwijderd en
onderzocht. Wanneer deze klier niet is aangedaan kunnen andere lymfeklieren worden gespaard.
Radiotherapie
Ook al zegt de patholoog dat al het tumorweefsel verwijderd is, wordt er vaak toch lokale
radiotherapie toegepast. Dit komt doordat er ook lokaal micrometastasen kunnen zitten.
Adjuvante chemotherapie
Uit een groot onderzoek uit 1977 is gebleken dat het geven van een nabehandeling met chemo (12
maanden lang) zinvol is. het verlaagde namelijk de kans op een recidief en verhoogde de overleving
(zie grafieken). Echter, er is alsnóg kans op een recidief.
Ruim 60% van de niet-gemetastaseerde mammacarcinoompatiënten is te genezen, maar nog steeds
niet 100%.
Frequentie van optreden van het mammacarcinoom in Nederland
• 1/7 vrouwen krijgt borstkanker
• 14000 vrouwen/jaar en 100 mannen/jaar
• Incidentie is toegenomen: vergrijzing en screening
• Borstkankersterfte per 10.000 vrouwen is gedaald sinds 1980 met 40% door betere
behandelingsmogelijkheden, betere detectiemethoden en screening (vroege detectie).
• De overleving van de patiënt(e) hangt af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt.
Borstkanker bij mannen
• 1% van alle borstkankers.
• Risicofactoren: obesitas, testiculaire afwijkingen (hormonaal), hypofyseadenoom
(hormonaal), bestraling van de thoraxwand (DNA schade) en etniciteit.
3
