11. gastro-intestinale tumoren
Colleges:
HC 1 Klinische presentatie GI-carcinoom
HC 2 Diagnostiek GI-carcinoom
HC 3 Behandeling lokaal GI-carcinoom I
HC 4 Behandeling lokaal GI-carcinoom II
HC 5 Chirurgische behandeling
HC 6 Systemische behandeling
HC 7 Huidtumoren
HC 8 Aangezichtsreconstructies
VO’s:
VO 1 Live gatro-intestinale operaties
VO 2 Herkennen van huidtumoren
VO 3 Klinische anatomie colon
ZO’s:
ZO 1 Coloncarcinoom
ZO 2 Rectumcarcinoom
ZO 3 Klinische casus I
ZO 4 Klinische casus II
ZO 5 Huidcarcinomen
1
,HC 1 Klinische presentatie GI-carcinoom
Gastro-intestinale tumoren
• Slokdarmkanker
• Maagkanker
• Alvleesklierkanker
• Dikke darmkanker
o Rechts: colon ascendens en colon transversus
o Links: colon descendens, sigmoid en rectum
Symptomen maagzuur
Heel veel mensen hebben last van maagzuur. Een klein deel hiervan krijgt een ontsteking van de
slokdarm en een nog kleiner deel krijgt een Barrett slokdarm. Het is om deze moeilijk in te schatten
wie nou wel en wie niet doorgestuurd hoeft te worden, aangezien bij het overgrote deel het opgelost
kan worden met maagzuurremmers.
Het doorsturen van een patiënt is afhankelijk van:
• Leeftijd
• Geslacht (mannen > vrouwen)
• Leefstijl (roken, weinig bewegen etc.)
• Familie anamnese
• Voorgeschiedenis: wanneer een patiënt voor het eerst op zijn 68ste bij de huisarts komt
vanwege klachten zal er vaak echt iets aan de hand zijn, deze mensen zouden anders niet
ineens naar de HA komen.
Algemene symptomen van kwaadaardige tumoren
• Moeheid
• Gewichtsverlies: vergroot energieverbruik en een verminderde eetlust
• Pijn
Symptomen gastro-intestinale tumoren
• Obstructie klachten: dit is afhankelijk van de locatie van de tumor
• Bloedverlies
Symptomen slokdarmcarcinoom
Meest voorkomend:
• Passageklachten (dysfagie): door een vernauwd lumen.
• Gewichtsverlies: door de passageklachten kunnen patiënten niet of slecht (alleen vloeibaar)
meer eten.
• Pijnklachten achter het sternum uitstralend naar de rug: mensen hebben soms het idee dat
ze een hartaanval hebben.
Minder voorkomend:
• Bloedbraken
• Heesheid: naast de slokdarm loopt de n. laryngeus recurrens. Deze zenuw stuurt de
stembanden aan. Wanneer er ingroei is in de n. laryngeus recurrens kan er uitval ontstaan
van een van de stembanden. Hierdoor wordt de patiënt hees.
• Hikklachten: de tumor kan het diafragma prikkelen, waardoor patiënten gaan hikken.
Symptomen maagcarcinoom
• Proximaal: passageklachtem, bloedverlies en gewichtsverlies.
• Niet-proximaal: verminderde eetlust, snel vol gevoel, misselijkheid en braken,
gewichtsverlies en pijn.
2
, Wanneer de tumor bijvoorbeeld in het corpus groeit zal dit niet snel voor passageklachten
zorgen, aangezien dit een grote ruimte is waarbij het voedsel nog makkelijk kan passeren. Echter,
wanneer de tumor de pylorus blokkeert kan dit wél lijden tot passageklachten. Hierdoor kan de
patiënt gaan braken, doordat het voedsel in de maag niet kan aflopen.
De consistentie van het braaksel kan de locatie aanduiden.
• Niet verteerd: blokkade van de oesophagus / cardia (dus vóór de maag).
• Deels verteerd: blokkade van de pylorus.
Symptomen colorectaal carcinoom
Voorkomen:
• 70%: colon descendens, sigmoid en/of rectum.
• 20%: colon ascendens en caecum.
• 10%: colon transversus.
Symptomen per gedeelte:
• Rechtszijdig: zwarte ontlasting door bloedverlies, veranderd defecatiepatroon, microcytaire
(ijzergebrek) anemie & buikpijn. Rechtszijdige CRC is vaak moeilijker te ontdekken dan
linkszijdige CRC.
• Linkszijdig: (helder) rode ontlasting door bloedverlies, veranderd defecatiepatroon (overloop
diarree), valse aandrang & buikpijn.
• Minder voorkomend: ileus (misselijkheid en braken), gewichtsverlies en vermoeidheid.
Veranderd defecatiepatroon
Bij een rechtszijdige CRC leidt dit nog niet zozeer tot een obstructie, aangezien de ontlasting aan het
begin van de colon nog vrij veel water bevat. Hierdoor kan de ontlasting nog vrij goed de tumor
passeren. Echter, bij een linkszijdige CRC is de ontlasting al vrij hard. Deze harde ontlasting blijft
allemaal ‘steken’ achter de tumor, wat leidt tot buikpijn. Alleen diarree kan nog de tumor passeren;
dit heet overloop diarree.
Symptomen pancreascarcinoom
Meest voorkomend:
• Rugpijn
• Gewichtsverlies
• Stille icterus: geelzucht zonder andere klachten
75% van de pancreascarcinomen zit in de pancreaskop, 10% zit in de staart.
Symptomen galwegcarcinoom
Meest voorkomend:
• Jeuk: soms is de jeuk héél erg (dit is moeilijk te behandelen)
• Icterus
• Ontkleurde ontlasting
• Pijn
• Verminderde eetlust
• Gewichtsverlies
Galwegcarcinomen zijn moeilijk te diagnosticeren.
Symptomen metastasen in de tractus digestivus
Tumoren in de tractus digestivus zaaien met name uit naar de lever, de longen en in mindere mate
naar de botten. Hoe meer tumorweefsel zich in het lichaam bevindt, des te meer energie dit opeist.
• Algemene klachten: gewichtsverlies, vermoeidheid en pijn.
3
, • Levermetastasen: pijn in de lever doordat het leverkapsel wordt geprikkeld & pijn in de
schouder.
• Longmetastasen: bloed ophoesten (hemoptoë), kortademigheid en pijn.
• Botmetastasen: pijn, een branderig gevoel en/of zenuwuitval.
Vroege opsporing van GI tumoren
Detectie van een tumor in een vroeg stadium geeft een grotere kans op genezing waarbij minder
invasieve behandelingsmethoden voor nodig zijn. Het probleem is echter dat deze mensen nooit uit
zichzelf naar de huisarts gaan, aangezien ze geen symptomen / klachten ervaren. Echter, wanneer
mensen wél vroegtijdig worden ontdekt kunnen deze mensen vroegtijdig behandeld worden (zoals
poliepen verwijderen) of onder surveillance gehouden worden.
Bevolkingsonderzoek darmkanker
Tussen de 55-75 jaar worden alle mannen en vrouwen gevraagd om feces ter onderzoek op te sturen
(eens in de twee jaar). Als er bloed wordt gevonden worden ze uitgenodigd voor een colonoscopie en
waar nodig een gastroscopie. Het doel is om darmkanker in een vroeg stadium te vinden wanneer ze
beter behandelbaar zijn.
➢ Incidentie van darmkanker verlagen: verwijderen van poliepen → zo kan darmkanker niet
kwaadaardig worden.
➢ Mortaliteit van darmkanker verlagen: vroeg opsporen waardoor de patiënt nog goed te
behandelen is.
HC 2 Diagnostiek GI-carcinoom
Diagnostiek gastro-intestinale tumoren
Anamnese & stadiëring van de tumor; deze bepaald voornamelijk de behandeling.
o Bloedonderzoek
o Endoscopisch: gastro-colonscoop of ERCP-scoop
o Radiologisch: endo-echo, CT-scan
o Nucleair: PET-CT, PET-scan
Stellen diagnose oesophaguscarcinoom
Gouden standaard: gastroscopie met biopten.
De scoop wordt via de mond ingebracht. In de scoop zit een lampje voor licht (processor), een
camera, een instrument om het orgaan op te kunnen blazen met CO2 en een instrument om biopten
te kunnen nemen (happer).
TNM stadium oesophaguscarcinoom
• T: hoe diep de tumor is ingegroeid.
o T1: in de mucosa of submucosa
o T2: in de muscularis propria
o T3: tumor groeit door de muscularis propria heen
o T4: de tumor zit vast aan een ander orgaan zoals de trachea, bronchus, aorta, pleura
of diafragma
• N: lymfekliermetastasen.
o N0: geen positieve lymfeklieren
o N1: 0 tot 3 positieve lymfeklieren
o N2: 3 tot 6 positieve lymfeklieren
o 3: > 6 positieve lymfeklieren
• M: metastasen.
o M0: geen metastasen
o M1: metastasen
4
Colleges:
HC 1 Klinische presentatie GI-carcinoom
HC 2 Diagnostiek GI-carcinoom
HC 3 Behandeling lokaal GI-carcinoom I
HC 4 Behandeling lokaal GI-carcinoom II
HC 5 Chirurgische behandeling
HC 6 Systemische behandeling
HC 7 Huidtumoren
HC 8 Aangezichtsreconstructies
VO’s:
VO 1 Live gatro-intestinale operaties
VO 2 Herkennen van huidtumoren
VO 3 Klinische anatomie colon
ZO’s:
ZO 1 Coloncarcinoom
ZO 2 Rectumcarcinoom
ZO 3 Klinische casus I
ZO 4 Klinische casus II
ZO 5 Huidcarcinomen
1
,HC 1 Klinische presentatie GI-carcinoom
Gastro-intestinale tumoren
• Slokdarmkanker
• Maagkanker
• Alvleesklierkanker
• Dikke darmkanker
o Rechts: colon ascendens en colon transversus
o Links: colon descendens, sigmoid en rectum
Symptomen maagzuur
Heel veel mensen hebben last van maagzuur. Een klein deel hiervan krijgt een ontsteking van de
slokdarm en een nog kleiner deel krijgt een Barrett slokdarm. Het is om deze moeilijk in te schatten
wie nou wel en wie niet doorgestuurd hoeft te worden, aangezien bij het overgrote deel het opgelost
kan worden met maagzuurremmers.
Het doorsturen van een patiënt is afhankelijk van:
• Leeftijd
• Geslacht (mannen > vrouwen)
• Leefstijl (roken, weinig bewegen etc.)
• Familie anamnese
• Voorgeschiedenis: wanneer een patiënt voor het eerst op zijn 68ste bij de huisarts komt
vanwege klachten zal er vaak echt iets aan de hand zijn, deze mensen zouden anders niet
ineens naar de HA komen.
Algemene symptomen van kwaadaardige tumoren
• Moeheid
• Gewichtsverlies: vergroot energieverbruik en een verminderde eetlust
• Pijn
Symptomen gastro-intestinale tumoren
• Obstructie klachten: dit is afhankelijk van de locatie van de tumor
• Bloedverlies
Symptomen slokdarmcarcinoom
Meest voorkomend:
• Passageklachten (dysfagie): door een vernauwd lumen.
• Gewichtsverlies: door de passageklachten kunnen patiënten niet of slecht (alleen vloeibaar)
meer eten.
• Pijnklachten achter het sternum uitstralend naar de rug: mensen hebben soms het idee dat
ze een hartaanval hebben.
Minder voorkomend:
• Bloedbraken
• Heesheid: naast de slokdarm loopt de n. laryngeus recurrens. Deze zenuw stuurt de
stembanden aan. Wanneer er ingroei is in de n. laryngeus recurrens kan er uitval ontstaan
van een van de stembanden. Hierdoor wordt de patiënt hees.
• Hikklachten: de tumor kan het diafragma prikkelen, waardoor patiënten gaan hikken.
Symptomen maagcarcinoom
• Proximaal: passageklachtem, bloedverlies en gewichtsverlies.
• Niet-proximaal: verminderde eetlust, snel vol gevoel, misselijkheid en braken,
gewichtsverlies en pijn.
2
, Wanneer de tumor bijvoorbeeld in het corpus groeit zal dit niet snel voor passageklachten
zorgen, aangezien dit een grote ruimte is waarbij het voedsel nog makkelijk kan passeren. Echter,
wanneer de tumor de pylorus blokkeert kan dit wél lijden tot passageklachten. Hierdoor kan de
patiënt gaan braken, doordat het voedsel in de maag niet kan aflopen.
De consistentie van het braaksel kan de locatie aanduiden.
• Niet verteerd: blokkade van de oesophagus / cardia (dus vóór de maag).
• Deels verteerd: blokkade van de pylorus.
Symptomen colorectaal carcinoom
Voorkomen:
• 70%: colon descendens, sigmoid en/of rectum.
• 20%: colon ascendens en caecum.
• 10%: colon transversus.
Symptomen per gedeelte:
• Rechtszijdig: zwarte ontlasting door bloedverlies, veranderd defecatiepatroon, microcytaire
(ijzergebrek) anemie & buikpijn. Rechtszijdige CRC is vaak moeilijker te ontdekken dan
linkszijdige CRC.
• Linkszijdig: (helder) rode ontlasting door bloedverlies, veranderd defecatiepatroon (overloop
diarree), valse aandrang & buikpijn.
• Minder voorkomend: ileus (misselijkheid en braken), gewichtsverlies en vermoeidheid.
Veranderd defecatiepatroon
Bij een rechtszijdige CRC leidt dit nog niet zozeer tot een obstructie, aangezien de ontlasting aan het
begin van de colon nog vrij veel water bevat. Hierdoor kan de ontlasting nog vrij goed de tumor
passeren. Echter, bij een linkszijdige CRC is de ontlasting al vrij hard. Deze harde ontlasting blijft
allemaal ‘steken’ achter de tumor, wat leidt tot buikpijn. Alleen diarree kan nog de tumor passeren;
dit heet overloop diarree.
Symptomen pancreascarcinoom
Meest voorkomend:
• Rugpijn
• Gewichtsverlies
• Stille icterus: geelzucht zonder andere klachten
75% van de pancreascarcinomen zit in de pancreaskop, 10% zit in de staart.
Symptomen galwegcarcinoom
Meest voorkomend:
• Jeuk: soms is de jeuk héél erg (dit is moeilijk te behandelen)
• Icterus
• Ontkleurde ontlasting
• Pijn
• Verminderde eetlust
• Gewichtsverlies
Galwegcarcinomen zijn moeilijk te diagnosticeren.
Symptomen metastasen in de tractus digestivus
Tumoren in de tractus digestivus zaaien met name uit naar de lever, de longen en in mindere mate
naar de botten. Hoe meer tumorweefsel zich in het lichaam bevindt, des te meer energie dit opeist.
• Algemene klachten: gewichtsverlies, vermoeidheid en pijn.
3
, • Levermetastasen: pijn in de lever doordat het leverkapsel wordt geprikkeld & pijn in de
schouder.
• Longmetastasen: bloed ophoesten (hemoptoë), kortademigheid en pijn.
• Botmetastasen: pijn, een branderig gevoel en/of zenuwuitval.
Vroege opsporing van GI tumoren
Detectie van een tumor in een vroeg stadium geeft een grotere kans op genezing waarbij minder
invasieve behandelingsmethoden voor nodig zijn. Het probleem is echter dat deze mensen nooit uit
zichzelf naar de huisarts gaan, aangezien ze geen symptomen / klachten ervaren. Echter, wanneer
mensen wél vroegtijdig worden ontdekt kunnen deze mensen vroegtijdig behandeld worden (zoals
poliepen verwijderen) of onder surveillance gehouden worden.
Bevolkingsonderzoek darmkanker
Tussen de 55-75 jaar worden alle mannen en vrouwen gevraagd om feces ter onderzoek op te sturen
(eens in de twee jaar). Als er bloed wordt gevonden worden ze uitgenodigd voor een colonoscopie en
waar nodig een gastroscopie. Het doel is om darmkanker in een vroeg stadium te vinden wanneer ze
beter behandelbaar zijn.
➢ Incidentie van darmkanker verlagen: verwijderen van poliepen → zo kan darmkanker niet
kwaadaardig worden.
➢ Mortaliteit van darmkanker verlagen: vroeg opsporen waardoor de patiënt nog goed te
behandelen is.
HC 2 Diagnostiek GI-carcinoom
Diagnostiek gastro-intestinale tumoren
Anamnese & stadiëring van de tumor; deze bepaald voornamelijk de behandeling.
o Bloedonderzoek
o Endoscopisch: gastro-colonscoop of ERCP-scoop
o Radiologisch: endo-echo, CT-scan
o Nucleair: PET-CT, PET-scan
Stellen diagnose oesophaguscarcinoom
Gouden standaard: gastroscopie met biopten.
De scoop wordt via de mond ingebracht. In de scoop zit een lampje voor licht (processor), een
camera, een instrument om het orgaan op te kunnen blazen met CO2 en een instrument om biopten
te kunnen nemen (happer).
TNM stadium oesophaguscarcinoom
• T: hoe diep de tumor is ingegroeid.
o T1: in de mucosa of submucosa
o T2: in de muscularis propria
o T3: tumor groeit door de muscularis propria heen
o T4: de tumor zit vast aan een ander orgaan zoals de trachea, bronchus, aorta, pleura
of diafragma
• N: lymfekliermetastasen.
o N0: geen positieve lymfeklieren
o N1: 0 tot 3 positieve lymfeklieren
o N2: 3 tot 6 positieve lymfeklieren
o 3: > 6 positieve lymfeklieren
• M: metastasen.
o M0: geen metastasen
o M1: metastasen
4
