Samenvatting gezondheidspsychologie
Februari/maart 2014
legenda; woord= begrip cursief aangegeven in het boek
woord= begrip
woord= woord(en) die ik zelf belangrijk acht
* = zelf toegevoegd
Studietaak 1. Inleiding en achtergrond
Hoofdstuk 1: Psychologie en gezondheid: een overzicht
1. Wat is gezondheid?
Gezondheid wordt vaak gezien als het je goed voelen en niet ziek zijn.
Gezondheid kan worden omschreven in termen van afwezigheid van:
- Objectieve tekenen dat het lichaam niet goed functioneert (hoge bloeddruk)
- Subjectieve symptomen van een ziekte of verwonding (pijn, misselijkheid)
1.1 Ziekte - gezondheidscontinuüm
Ziekte en gezondheid zijn geen gescheiden concepten, ze overlappen elkaar en
er bevinden zich gradaties in (Aaron Antonovsky). Optimale welzijn en dood zijn
de uiteinde van het concept.
Model:
Het model wordt gebruikt om verschillende gezondheidsstatussen van mensen te
kunnen weergeven. Het is gebaseerd op iemands;
- Fysieke conditie; symptomen en lichamelijk gebreken
- Levensstijl
Medische hulp begint meestal indien iemand links van het model bevindt, om op
neutraal punt te komen, maar een gezonde levensstijl kan ook helpen.
Gezondheid is een positieve staat van fysiek, mentaal en sociaal welbevinden,
niet alleen de
afwezigheid van ziekte of verwonding, welke varieert gedurende de tijd in een
continuüm. Gezondheid domineert het welzijn status (binnen het model ook). De
linkerzijde van het model, wordt gedomineerd door ziekte, verwondingen. Waarin
symptomen, onbekwaamheden en signalen worden bescreven.
1.2. Ziekte tegenwoordig en in het verleden.
,17e, 18e, 19e eeuw VS 2 soorten ziekten:
- Ziekte door slechte voeding (dietary diseases) (bijv. tekort vitamine B)
- Infectie ziekten (acute ziekten door bacteriën en virussen). Vooral
kinderen.
In het grootste gedeelte van de wereld zijn infectieziekten nog steeds de
belangrijkste oorzaak van dood. ( WHO 2006)
Kolonisten brachten geelzucht, mazelen, influenza en difterie. De oorspronkelijke
bewoners stierven omdat:
- De bevolking was nooit blootgesteld aan deze micro-organismen en had
daardoor geen
natuurlijke immuniteit.
- Immuniteitsfuncties waren beperkt door een lage graad van genetische
variatie.
In de 19e eeuw waren infectieziekten en nieuwe ziekten als tuberculose
(consumption genoemd ) de
grootste bedreiging voor de gezondheid. (Bijvoorbeeld in 1842 tbc 22% van de
sterfgevallen)
Maar aan het einde van de 19e eeuw was het aantal doden door infectieziekten
sterk gedaald, ivm:
- Medische vooruitgang; vaccinaties,medicijnen (gedeeltelijk). Maar het
dodenaantal daalde al sterk daarvoor
- Preventieve maatregelen:
o Persoonlijke hygiëne (William Alcott)
o Betere weerstand tegen ziekten door betere voeding
o Openbare gezondheidsinnovaties: waterzuivering en riolering
In de 20e eeuw veranderde veel. Het dodenaantal daalde sterk en de
levensverwachting steeg:
Levensverwachting van baby’s:
- Begin van de 20-e eeuw: 46 jaar
- Nu ongeveer 76 jaar
er is nu bijna geen verschil meer in de levensverwachting van baby’s en
20-jarige.
Belangrijkste doodsoorzaken voor:
- Volwassenen:
- Chronische ziekte: degeneratieve ziekte die zich ontwikkelt of bestaat
gedurende een lange
periode. (hartziekten, kanker en beroerte). Is de helft van de doodsoorzaak
wereldwijd.
Waarom komen deze meer voor dan voor de 20ste eeuw?
o Levensstijl van mensen is sterk veranderd (bijv. industrialisatie geeft meer
blootstelling aan
stress en chemische middelen)
o Mensen worden ouder (groter risico op deze ziekten)
- Kinderen:
- Verwonding door ongelukken (vaak door een auto)(meer dan 40%),
- kanker en geboorteafwijkingen of abnormale groei en ontwikkeling.
- Pubers:
- Moord en zelfmoord
, 2. Gezichtspunten uit de geschiedenis: fysiologie, ziekteprocessen en de
geest.
2.1 Oude culturen
Duizenden jaren geleden dachten mensen dat fysieke en mentale ziekten werden
veroorzaakt door
mystieke krachten zoals boze geesten uitdrijven via trephination: gaten in
schedels om geesten te verdrijven.
2.2 Oude Griekenland en Rome (500-300 voor Chr).
Eerste geschreven ideeën over fysiologie, ziekteprocessen en het brein.
Hippocrates Humorale Theorie:
Het lichaam heeft 4 vloeistoffen (humors). Als deze humors harmonieus en
gebalanceerd zijn, zijn we gezond. Ziekte ontstaat als de humors fout zijn gemixt.
Hippocrates raadde een goed dieet en het vermijden van extremen/te veel aan
om een goede humorale balans te verkrijgen.
Plato:
Een van de eersten die het lichaam en de geest als 2 verschillende entiteiten zag
(de geest
heeft weinig of geen invloed op de gezondheid van het lichaam) Dit was voor
meer dan 1000 jaar de
dominante visie. De vraag mbt de relatie tussen lichaam en geest werd het
Mind/body problem
genoemd.
Lichaam: het fysieke ziek
Geest: een abstract proces van gedachten, perceptie en gevoelens.
Galen
(200 jaar na Christus, Griekenland Rome) deed ontdekkingen door sectie te
verrichten op dieren hij besefte dat ziekten in bepaalde delen van het lichaam
gelokaliseerd kunnen worden, en dat verschillende ziekten verschillende effecten
hebben.
2.3 Middeleeuwen
Galen's ideeën overheersten het grootste gedeelte van de tijd. De ontwikkeling
van de medische wetenschap werd lang onderdrukt door de kerk. Volgens de kerk
was de mens en een dier een
wezen met een ziel met een vrije wil en kon niet het object van sectie zijn. Ziekte
werd gezien als straf van God. De priester en de kerk verzorgde de zieken,
voornamelijk door de duivel uit te drijven.
Thomas Aquinas (13e eeuw):
Zag lichaam en geest als een interrelationele unit die de gehele persoon vormde.
Zijn positie had niet heel veel invloed maar was een inspirator voor latere
fylosofen.
2.4 De Renaissance en daarna: 14e en 15e eeuw.
Wetenschap meer ‘human centered’ dan ‘God-centered’
Wetenschappelijk revolutie begon na 1600
Rene Descartes (17e eeuw); had waarschijnlijk de meeste invloed. Zoals de
Grieken zag hij lichaam en geest als aparte entiteiten. Maar hij beschreef drie
belangrijke innovaties:
Februari/maart 2014
legenda; woord= begrip cursief aangegeven in het boek
woord= begrip
woord= woord(en) die ik zelf belangrijk acht
* = zelf toegevoegd
Studietaak 1. Inleiding en achtergrond
Hoofdstuk 1: Psychologie en gezondheid: een overzicht
1. Wat is gezondheid?
Gezondheid wordt vaak gezien als het je goed voelen en niet ziek zijn.
Gezondheid kan worden omschreven in termen van afwezigheid van:
- Objectieve tekenen dat het lichaam niet goed functioneert (hoge bloeddruk)
- Subjectieve symptomen van een ziekte of verwonding (pijn, misselijkheid)
1.1 Ziekte - gezondheidscontinuüm
Ziekte en gezondheid zijn geen gescheiden concepten, ze overlappen elkaar en
er bevinden zich gradaties in (Aaron Antonovsky). Optimale welzijn en dood zijn
de uiteinde van het concept.
Model:
Het model wordt gebruikt om verschillende gezondheidsstatussen van mensen te
kunnen weergeven. Het is gebaseerd op iemands;
- Fysieke conditie; symptomen en lichamelijk gebreken
- Levensstijl
Medische hulp begint meestal indien iemand links van het model bevindt, om op
neutraal punt te komen, maar een gezonde levensstijl kan ook helpen.
Gezondheid is een positieve staat van fysiek, mentaal en sociaal welbevinden,
niet alleen de
afwezigheid van ziekte of verwonding, welke varieert gedurende de tijd in een
continuüm. Gezondheid domineert het welzijn status (binnen het model ook). De
linkerzijde van het model, wordt gedomineerd door ziekte, verwondingen. Waarin
symptomen, onbekwaamheden en signalen worden bescreven.
1.2. Ziekte tegenwoordig en in het verleden.
,17e, 18e, 19e eeuw VS 2 soorten ziekten:
- Ziekte door slechte voeding (dietary diseases) (bijv. tekort vitamine B)
- Infectie ziekten (acute ziekten door bacteriën en virussen). Vooral
kinderen.
In het grootste gedeelte van de wereld zijn infectieziekten nog steeds de
belangrijkste oorzaak van dood. ( WHO 2006)
Kolonisten brachten geelzucht, mazelen, influenza en difterie. De oorspronkelijke
bewoners stierven omdat:
- De bevolking was nooit blootgesteld aan deze micro-organismen en had
daardoor geen
natuurlijke immuniteit.
- Immuniteitsfuncties waren beperkt door een lage graad van genetische
variatie.
In de 19e eeuw waren infectieziekten en nieuwe ziekten als tuberculose
(consumption genoemd ) de
grootste bedreiging voor de gezondheid. (Bijvoorbeeld in 1842 tbc 22% van de
sterfgevallen)
Maar aan het einde van de 19e eeuw was het aantal doden door infectieziekten
sterk gedaald, ivm:
- Medische vooruitgang; vaccinaties,medicijnen (gedeeltelijk). Maar het
dodenaantal daalde al sterk daarvoor
- Preventieve maatregelen:
o Persoonlijke hygiëne (William Alcott)
o Betere weerstand tegen ziekten door betere voeding
o Openbare gezondheidsinnovaties: waterzuivering en riolering
In de 20e eeuw veranderde veel. Het dodenaantal daalde sterk en de
levensverwachting steeg:
Levensverwachting van baby’s:
- Begin van de 20-e eeuw: 46 jaar
- Nu ongeveer 76 jaar
er is nu bijna geen verschil meer in de levensverwachting van baby’s en
20-jarige.
Belangrijkste doodsoorzaken voor:
- Volwassenen:
- Chronische ziekte: degeneratieve ziekte die zich ontwikkelt of bestaat
gedurende een lange
periode. (hartziekten, kanker en beroerte). Is de helft van de doodsoorzaak
wereldwijd.
Waarom komen deze meer voor dan voor de 20ste eeuw?
o Levensstijl van mensen is sterk veranderd (bijv. industrialisatie geeft meer
blootstelling aan
stress en chemische middelen)
o Mensen worden ouder (groter risico op deze ziekten)
- Kinderen:
- Verwonding door ongelukken (vaak door een auto)(meer dan 40%),
- kanker en geboorteafwijkingen of abnormale groei en ontwikkeling.
- Pubers:
- Moord en zelfmoord
, 2. Gezichtspunten uit de geschiedenis: fysiologie, ziekteprocessen en de
geest.
2.1 Oude culturen
Duizenden jaren geleden dachten mensen dat fysieke en mentale ziekten werden
veroorzaakt door
mystieke krachten zoals boze geesten uitdrijven via trephination: gaten in
schedels om geesten te verdrijven.
2.2 Oude Griekenland en Rome (500-300 voor Chr).
Eerste geschreven ideeën over fysiologie, ziekteprocessen en het brein.
Hippocrates Humorale Theorie:
Het lichaam heeft 4 vloeistoffen (humors). Als deze humors harmonieus en
gebalanceerd zijn, zijn we gezond. Ziekte ontstaat als de humors fout zijn gemixt.
Hippocrates raadde een goed dieet en het vermijden van extremen/te veel aan
om een goede humorale balans te verkrijgen.
Plato:
Een van de eersten die het lichaam en de geest als 2 verschillende entiteiten zag
(de geest
heeft weinig of geen invloed op de gezondheid van het lichaam) Dit was voor
meer dan 1000 jaar de
dominante visie. De vraag mbt de relatie tussen lichaam en geest werd het
Mind/body problem
genoemd.
Lichaam: het fysieke ziek
Geest: een abstract proces van gedachten, perceptie en gevoelens.
Galen
(200 jaar na Christus, Griekenland Rome) deed ontdekkingen door sectie te
verrichten op dieren hij besefte dat ziekten in bepaalde delen van het lichaam
gelokaliseerd kunnen worden, en dat verschillende ziekten verschillende effecten
hebben.
2.3 Middeleeuwen
Galen's ideeën overheersten het grootste gedeelte van de tijd. De ontwikkeling
van de medische wetenschap werd lang onderdrukt door de kerk. Volgens de kerk
was de mens en een dier een
wezen met een ziel met een vrije wil en kon niet het object van sectie zijn. Ziekte
werd gezien als straf van God. De priester en de kerk verzorgde de zieken,
voornamelijk door de duivel uit te drijven.
Thomas Aquinas (13e eeuw):
Zag lichaam en geest als een interrelationele unit die de gehele persoon vormde.
Zijn positie had niet heel veel invloed maar was een inspirator voor latere
fylosofen.
2.4 De Renaissance en daarna: 14e en 15e eeuw.
Wetenschap meer ‘human centered’ dan ‘God-centered’
Wetenschappelijk revolutie begon na 1600
Rene Descartes (17e eeuw); had waarschijnlijk de meeste invloed. Zoals de
Grieken zag hij lichaam en geest als aparte entiteiten. Maar hij beschreef drie
belangrijke innovaties:
