Aantekeningen hoorcolleges Methoden van Rechtswetenschap

Methoden van rechtswetenschap
Hoorcollege week 1: Methodologie

Een methode is een systematische manier van kennisvergaring. Voor de masterscriptie
betekent dit dat het niet alleen een mooi betoog moet zijn, maar ook 1) kunt uitleggen wat je
aan het doen bent, en 2) verantwoorden waarom wat je aan het doen bent aanvaardbaar is.
De keuze voor een methode bepaalt de structuur van je betoog.

Alhoewel de intuïtie niet geschikt is als methode, is dit zeker niet onbelangrijk. Hierbij moet
rekening worden gehouden met een referentiekader (de intuïtie van een marktman is niet
geschikt, maar die van juristen) (context of discovery vs context of justification).

Er zijn verschillende perspectieven mogelijk:
- Juridisch
- Rechtsfilosofisch
- Rechtshistorisch (vergelijking)
- Rechtssociologisch (waarom?)
- Multidisciplinair
De keuze voor een perspectief brengt andere methodologische eisen met zich mee.

Een beroep op de autoriteit is problematisch om de volgende redenen:
- Blindelings vertrouwen op een autoriteit (blijf dus kritisch);
- Het is niet altijd juist, in die zin dat het verouderd kan zijn of simpelweg verschillende
kritieken bekend zijn (vanwege bijvoorbeeld cultuur).

Er zijn verschillende typen probleemstellingen:
- Descriptive research objective (altijd)
- Classifying researsch objective
- Comparative research objective
- Theory building research objective
- Explanatory research objective
- Evaluative research objective (altijd)
- Recommendatory research objective

Artikel van Stolker: is de rechtsgeleerdheid wel een wetenschap?
- Geen hypothesen, theorieën, experimenten, statistiek etc.
- Geen neutrale distantie
- Samenloop onderzoek en rechtspraktijk
Rechtsgeleerdheid kan echter wel beschouwd worden als een kennisbestand: meer dan een
verzameling weetjes, de samenhang in het rechtssysteem wordt in kaart gebracht,
consistentie en coherentie. Volgens Stolker kan de rechtswetenschap vergroot worden door:
- Vergroten kennis dient centraal te staan
- Meer aandacht voor de persoon van de onderzoeker
- Meer aandacht voor de empirische kant van de zaak

, Van Hoecke voegt daar het volgende aan toe:
- Kritische distantie
- Meer oog hebben voor alternatieve interpretaties
Van Klink & Poort merkt vervolgens nog op:
- Niet meer evidence based, maar meer value based
- Vergelijk profiel VU: ‘Law in action’

Hoorcollege week 2: Rechtsbronnen en rechtsvinding

Wetenschapsbeelden:
- Logisch empirisme (ook wel positivisme genoemd). Het is pas kennis als we het
kunnen waarnemen met onze zintuigen (god, liefde en geluk hoort niet in de
wetenschap thuis, metafysica). Kennis door inductie: bijzondere waarnemingen naar
algemene uitspraken. Empirische cyclus: door middel van waarneming kan dit
geverifieerd worden. De basis van kennis zit altijd in waarneming, deze waarneming ga
je generaliseren. Deze worden uitgedrukt in empirische wetten. Vervolgens wordt een
theorie bedacht wat weer leidt tot een hypothese.
- Kritisch rationalisme: gaat niet om bevestigen van ware uitspraken, maar om het
aangegeven onder welke voorwaarde de theorie niet klopt, wanneer het als weerlegd
beschouwd moet worden (deductie in plaats van inductie). Hoe meer ‘testen’ het
doorstaat, hoe sterker de theorie. Volgens Popper is wetenschap vijlbare kennis, de
werkelijkheid wordt nooit onbevangen waargenomen.
- Hermeneutiek: interpreteren en begrijpen in plaats van verklaren. Ons beeld van wat
wetenschap is, moet worden bijgesteld. Er bestaat een wisselwerking tussen het
begrijpen van een deel en het begrijpen van het geheel (hermeneutische cirkel). Jouw
persoonlijke inbreng is van belang voor de betekenis van de wet. Vooroordelen mogen
gevolgd worden, maar deze moeten wel worden kunnen bijgesteld. Alle kennis
behoort uiteindelijk tot de historiciteit (de twee wereldoorlogen hebben een invloed
gehad op ons idee van wat rechten zijn). In de hermeneutiek is voorts de
argumentatie van groot belang (intersubjectieve overeenstemming). Het is altijd een
kwestie van metaforisch kijken: iets nieuws vergelijken met iets ouds (in tegenstelling
tot inductie en deductie). Bij het begrijpen als (rechts)toepassing kijkt men van
algemeen naar concreet (zonder toepassing krijgt het recht geen inhoud). De
toepassing gebeurt door herhaling + schepping. Interpretatie is een oneindig proces
waarbij oudere interpretaties van belang blijven.

Rechtsbronnen

Het driehoekmodel van het recht (Taekema e.a.):
- Normatieve moment: rechtspositivisme (wetgeving, verdragen, rechtspraak etc.)
- Ideële moment: natuurrecht (rechtsbeginselen)
- Actuele moment: interactionisme (levend recht, lex mercatoria, soft law etc.)