Hoofdstuk 21
Belangrijke binas-tabellen: 84l, 84M en 84N
Melanocyten in de basale cellenlaag
beschermen tegen uv-straling.
Melanocyten zijn pigmentvormende cellen
met lange uitlopers, waar melanine ofwel
pigment in zit. Deze melanine hoopt zich
op om de kernen van naburige cellen en
beschermt het DNA. Als melanine er niet
zou zijn, zou uv-straling het DNA
beschadigen. Organismen weren
ziekteverwekkers door fysische en
chemische barrières. Mensen en dieren gebruiken hiervoor hun dekweefsels,
slijm, bacteriedodende stoffen en een lage pH (maagzuur). De fysische barrière
is dan de mechanische afweer; de weefsels bestaan uit een laag nauw
aaneengesloten cellen, waar grote moleculen en ziekteverwekkers niet
doorheen kunnen. Zo beschermen dekweefsels het inwendige milieu tegen
schadelijke invloeden van het uitwendige milieu. Planten weren hun belagers
door mechanische afweer zoals stekels, of door chemische afweer zoals giftige
stoffen. Aangevreten planten scheiden signaalstoffen af waarop andere
planten stoffen produceren die herbivoren weren of dieren lokken die de
herbivoren eten, dit zijn de lokstoffen. Als
een plant wordt aangevreten kunnen ze
bepaalde stoffen uitscheiden om andere
planten te waarschuwen. Door deze
waarschuwingssignalen kunnen andere
planten vies smakende stoffen aanmaken
waardoor ze niet worden opgegeten.
Plantencellen herkennen schadelijke
schimmels en bacteriën via receptoren op
de celmembranen. Dit leidt tot
maatregelen, zoals het sluiten van de
huidmondjes.
, Sommige heterotrofe bacteriën en eencellige eukaryoten leven van
organische stoffen die in het lichaam voorkomen. Hun aanwezigheid kan
vervolgens tot ziekten leiden. In en rond je lichaam leven miljarden bacteriën,
je eigen microbioom. Virussen vermeerderen zich in cellen door zich te
hechten aan receptoreiwitten op het celmembraan van hun gastheercellen.
Een virusdeeltje bestaat uit erfelijk materiaal
(DNA of RNA) met daaromheen een
eiwitkapsel (capside) en soms nog een
membraan met eiwitten afkomstig van de
gastheer en het virus, een virusenvelop. Na
het vrijkomen van het virus integreert het
DNA van een DNA-virus met behulp van het
virale enzym integrase in het DNA in de kern.
Bij een RNA-virus kan dit niet. Om zijn RNA in
het DNA van de gastheercel te krijgen,
brengt het virus ook het enzym reverse
transcriptase in. Dit vertaalt het RNA naar
enkelstrengs DNA, waaruit op zijn beurt weer dubbelstrengs DNA ontstaat met
behulp van een DNA-polymerase van de gastheercel. Het opruimsysteem van
witte bloedcellen en bloedeiwitten dat lichaamsvreemde deeltjes die
binnendringen onschadelijk maakt heet de niet-specifieke afweer. Hiervoor
moeten de cellen een duidelijk onderscheid kunnen maken tussen
lichaamseigen en lichaamsvreemde cellen. Cellen tonen via MHC-l-moleculen
fragmenten van eiwitten (antigenen) die ze gemaakt hebben. Hierdoor is elke
cel in het lichaam herkenbaar als lichaamseigen. Geïnfecteerde cellen tonen
naast lichaamseigen ook lichaamsvreemde antigenen doordat het niet alleen
lichaamseigen eiwitten meer vormt, maar ook viruseiwitten. Zo is de cel
herkenbaar als geïnfecteerd. De complementeiwitten in het bloed doden
ziekteverwekkers, hinderen hun beweging of stimuleren fagocyten tot de
afgifte van cytokinen, die macrofagen naar de ziekteverwekkers leiden. Deze
macrofagen zijn witte bloedcellen die alles opruimen dat niet in het lichaam
thuishoort: celresten, bacteriën, oude rode bloedcellen etc. De
complementeiwitten vormen een laagje eiwitten, dat aan het oppervlak van de
ziekteverwekker bindt. Dit heet opsonisatie. Na fagocytose vernietigen
macrofagen de opgenomen ziekteverwekkers. Een granulocyt is een witte
bloedcel met een veelvormige, niet ronde kern. Het grondplasma hiervan bevat
blaasjes met stoffen die giftig zijn voor bacteriën, schimmels en parasieten. Een
ander type witte bloedcel, namelijk de natural killercellen (NK-cellen)
Belangrijke binas-tabellen: 84l, 84M en 84N
Melanocyten in de basale cellenlaag
beschermen tegen uv-straling.
Melanocyten zijn pigmentvormende cellen
met lange uitlopers, waar melanine ofwel
pigment in zit. Deze melanine hoopt zich
op om de kernen van naburige cellen en
beschermt het DNA. Als melanine er niet
zou zijn, zou uv-straling het DNA
beschadigen. Organismen weren
ziekteverwekkers door fysische en
chemische barrières. Mensen en dieren gebruiken hiervoor hun dekweefsels,
slijm, bacteriedodende stoffen en een lage pH (maagzuur). De fysische barrière
is dan de mechanische afweer; de weefsels bestaan uit een laag nauw
aaneengesloten cellen, waar grote moleculen en ziekteverwekkers niet
doorheen kunnen. Zo beschermen dekweefsels het inwendige milieu tegen
schadelijke invloeden van het uitwendige milieu. Planten weren hun belagers
door mechanische afweer zoals stekels, of door chemische afweer zoals giftige
stoffen. Aangevreten planten scheiden signaalstoffen af waarop andere
planten stoffen produceren die herbivoren weren of dieren lokken die de
herbivoren eten, dit zijn de lokstoffen. Als
een plant wordt aangevreten kunnen ze
bepaalde stoffen uitscheiden om andere
planten te waarschuwen. Door deze
waarschuwingssignalen kunnen andere
planten vies smakende stoffen aanmaken
waardoor ze niet worden opgegeten.
Plantencellen herkennen schadelijke
schimmels en bacteriën via receptoren op
de celmembranen. Dit leidt tot
maatregelen, zoals het sluiten van de
huidmondjes.
, Sommige heterotrofe bacteriën en eencellige eukaryoten leven van
organische stoffen die in het lichaam voorkomen. Hun aanwezigheid kan
vervolgens tot ziekten leiden. In en rond je lichaam leven miljarden bacteriën,
je eigen microbioom. Virussen vermeerderen zich in cellen door zich te
hechten aan receptoreiwitten op het celmembraan van hun gastheercellen.
Een virusdeeltje bestaat uit erfelijk materiaal
(DNA of RNA) met daaromheen een
eiwitkapsel (capside) en soms nog een
membraan met eiwitten afkomstig van de
gastheer en het virus, een virusenvelop. Na
het vrijkomen van het virus integreert het
DNA van een DNA-virus met behulp van het
virale enzym integrase in het DNA in de kern.
Bij een RNA-virus kan dit niet. Om zijn RNA in
het DNA van de gastheercel te krijgen,
brengt het virus ook het enzym reverse
transcriptase in. Dit vertaalt het RNA naar
enkelstrengs DNA, waaruit op zijn beurt weer dubbelstrengs DNA ontstaat met
behulp van een DNA-polymerase van de gastheercel. Het opruimsysteem van
witte bloedcellen en bloedeiwitten dat lichaamsvreemde deeltjes die
binnendringen onschadelijk maakt heet de niet-specifieke afweer. Hiervoor
moeten de cellen een duidelijk onderscheid kunnen maken tussen
lichaamseigen en lichaamsvreemde cellen. Cellen tonen via MHC-l-moleculen
fragmenten van eiwitten (antigenen) die ze gemaakt hebben. Hierdoor is elke
cel in het lichaam herkenbaar als lichaamseigen. Geïnfecteerde cellen tonen
naast lichaamseigen ook lichaamsvreemde antigenen doordat het niet alleen
lichaamseigen eiwitten meer vormt, maar ook viruseiwitten. Zo is de cel
herkenbaar als geïnfecteerd. De complementeiwitten in het bloed doden
ziekteverwekkers, hinderen hun beweging of stimuleren fagocyten tot de
afgifte van cytokinen, die macrofagen naar de ziekteverwekkers leiden. Deze
macrofagen zijn witte bloedcellen die alles opruimen dat niet in het lichaam
thuishoort: celresten, bacteriën, oude rode bloedcellen etc. De
complementeiwitten vormen een laagje eiwitten, dat aan het oppervlak van de
ziekteverwekker bindt. Dit heet opsonisatie. Na fagocytose vernietigen
macrofagen de opgenomen ziekteverwekkers. Een granulocyt is een witte
bloedcel met een veelvormige, niet ronde kern. Het grondplasma hiervan bevat
blaasjes met stoffen die giftig zijn voor bacteriën, schimmels en parasieten. Een
ander type witte bloedcel, namelijk de natural killercellen (NK-cellen)
